Sądne dni dla Orki. Kto dostarczy polskie okręty podwodne?

Jak poinformował wicepremier, Minister Obrony Narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz, powołany w resorcie Zespół Zadaniowy ds. programu Orka zakończył prace. Celem tych działań było wypracowanie rekomendacji dla Rady Ministrów, która wkrótce ma podjąć ostateczną decyzję w sprawie pozyskania Okrętów Podwodnych Nowego Typu. To oznacza, że proces wyboru dostawcy trzech jednostek dla Marynarki Wojennej RP wkrótce znajdzie się na ostatniej prostej. Nie ulega wątpliwości, że następca przestarzałego ORP „Orzeł” musi zostać zakontraktowany jak najszybciej.

Kolejnym etapem będzie podjęcie negocjacji z wybranym partnerem (lub partnerami) i przygotowanie umowy międzyrządowej, która będzie stanowiła podstawę do kontraktu wykonawczego. MON oferowanych jest osiem projektów okrętów podwodnych wykonywanych przez siedem stoczni z sześciu państw. Nie jest jasne, ile spośród wymienionych stanowi przedmiot rekomendacji MON dla Rady Ministrów. Istnieje możliwość, że dopuszczono kilka wariantów, a grono oferentów zostanie zawężone do dwóch-trzech stoczni, z którymi będą prowadzone rozmowy.

Przegląd ofert w programie Orka

Lista ofert w programie Orka jest tyleż długa, co różnorodna. Wszystkie wymienione okręty posiadają napęd diesel-elektryczny, lecz mają nieco odmienne przeznaczenie. Przykładowo, propozycje ze Szwecji i Włoch to kompaktowe okręty myśliwskie, zoptymalizowane do patrolowania wód takich jak Morze Bałtyckie i Śródziemne. Na drugim biegunie znajduje się koreański KSS-III Batch 2, który jest jedyną w świecie demokratycznym jednostką z konwencjonalnym napędem wyposażoną w pionowe wyrzutnie pocisków balistycznych krótkiego zasięgu.

Z racji na niejawność analiz w programie Orka nie sposób jest określić, na którą z tych właściwości MON położy największy nacisk. Osobnym zagadnieniem są trudne do skwantyfikowania zagadnienia polityczne, które obok kwestii gospodarczych mogą stanowić jedne z najważniejszych czynników w procesie wyboru oferty. Mówiąc krótko, wiemy, że niewiele wiemy. Poniższa lista stanowi syntetyczne zestawienie okrętów podwodnych proponowanych Polsce w programie Orka, która pomoże P.T. Czytelnikom zorientować się w ich charakterystyce.

A26

• Producent: Saab Kockums, Szwecja
• Data wejścia do służby: 2031
• Długość/szerokość: 66,1 m/6,75 m
• Wyporność nawodna: 1925 t
• Autonomiczność: 45 dni
• Załoga: 17-26 marynarzy
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory kwasowo-ołowiowe, napęd niezależny od powietrza (silniki Stirlinga)
• Uzbrojenie: 4-6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (lekkie torpedy, ciężkie torpedy, miny morskie)

Szwedzka Marynarka Wojenna (szw. Svenska marinen) złożyła zamówienie na dwie jednostki projektu A26 w 2015 roku, niedługo po przejęciu stoczni Kockums przez koncern Saab. Pierwotną datą dostawy HMS „Blekinge” i „Skåne” były lata 2022-24. Bolesne konsekwencje trudnych lat pod niemieckim zarządem sprawiły, że termin odbioru przesunięto dwukrotnie, najpierw na lata 2027-28, a później na okres 2031-33. W międzyczasie zaktualizowano specyfikację techniczną okrętów. Teraz wydaje się, że budowa wychodzi na prostą, choć termin odbioru pozostaje odległy.

Okręty podwodne projektu A26 uzupełnią pozostające w służbie jednostki typu Gotland (projektu A19). Będą operowały głównie na Bałtyku, zabezpieczając najdłuższą linię brzegową w Europie, która liczy ponad 3200 km. Gdyby uwzględnić przeszło 200 tys. szwedzkich wysp i wysepek, wartość ta rośnie do ponad 8 tys. km. To tłumaczy kompaktowe wymiary okrętów typu Blekinge, a także ich układ konstrukcyjny. Odkąd Szwecja dołączyła do NATO, do zadań Svenska marinen dołączyło zabezpieczanie całego Bałtyku, a nie tylko jego szwedzkiej części.

Do szczególnych właściwości projektu A26 należy zaliczyć moduł napędu niezależnego od powietrza z silnikami Stirlinga, który umożliwia pozostanie pod wodą przez co najmniej 18 dni bez konieczności wyjścia na głębokość peryskopową, by postawić chrapy w celu naładowania akumulatorów. Okręty typu Blekinge dysponują zdolnością do jednoczesnego wystrzelenia dwóch sterowanych przewodowo lekkich torped kalibru 450 mm z wyrzutni o średnicy 533 mm. Nie posiadamy informacji o planach integracji A26 z pociskami przeciwokrętowymi lub manewrującymi.

HDS-2300 i 3300

• Producent: HD Hyundai Heavy Industries, Republika Korei
• Data wejścia do służby: n/d (HDS-2300), 2021 (KSS-III Batch 1)
• Długość/szerokość: 73 m/8,5 m (HDS-2300), 83,5 m/9,6 m (HDS-3300)
• Wyporność nawodna: 2300 t (HDS-2300), 3300 t (HDS-3300)
• Autonomiczność: 50 dni
• Załoga: nieznana (HDS-2300), 35 marynarzy (HDS-3300)
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory litowo-jonowe (HDS-2300) lub kwasowo-ołowiowe (HDS-3300), napęd niezależny od powietrza (ogniwa paliwowe)
• Uzbrojenie: 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (ciężkie torpedy, pociski manewrujące, pociski przeciwokrętowe, miny morskie)

Południowokoreańska stocznia HD Hyundai Heavy Industries jest jedynym uczestnikiem programu Orka, który przedstawił stronie polskiej ofertę zakupu nie jednego, lecz dwóch typów okrętów podwodnych. Mniejsza jednostka o nazwie HDS-2300 jest autorskim projektem przeznaczonym dla użytkowników eksportowych, który jak dotąd nie znalazł nabywcy. Większa HDS-3300 stanowi pochodną okrętów typu Dosan An Changho 1. partii produkcyjnej (KSS-III Batch 1) służących w Marynarce Wojennej Republiki Korei od 2021 r.

HDS-3300 (zwany też KSS-III PL) odróżnia się od okrętów pod południowokoreańską banderą brakiem pionowych wyrzutni systemu K-VLS. W ich miejsce zastosowano dwie wielozadaniowe komory, które mają stanowić zarówno doki dla załogowych oraz bezzałogowych pojazdów podwodnych, jak i śluzy dla płetwonurków. Poza tym HDS-3300 zasadniczo odpowiada specyfikacją techniczną koreańskim jednostkom projektu KSS-III Batch 1, z napędem niezależnym od powietrza z ogniwami paliwowymi zasilanymi wodorem oraz akumulatorami kwasowo-ołowiowymi.

Mniejszy HDS-2300 ma być tańszy i szybciej dostępny od HDS-3300. Jego zredukowane wymiary, bliskie oferowanym Polsce jednostkom francuskim i niemieckim, wydają się lepiej odpowiadać warunkom Bałtyku niż HDS-3300. Dzięki akumulatorom litowo-jonowym HDS-2300 ma dysponować czasem pobytu pod wodą zbliżonym do większego okrętu. Uzbrojenie obu jednostek ma być tożsame, z 6 wyrzutniami kalibru 533 mm zdolnymi do wystrzeliwania cieżkich torped, pocisków manewrujących i przeciwokrętowych, a także stawiania min.

KSS-III Batch 2

• Producent: Hanwha Ocean, Republika Korei
• Data wejścia do służby: 2021 (KSS-III Batch 1), 2027 (KSS-III Batch 2)
• Długość/szerokość: 89,4 m/9,6 m
• Wyporność nawodna: 3600 t
• Autonomiczność: 50 dni
• Załoga: 35 marynarzy
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory litowo-jonowe, napęd niezależny od powietrza (ogniwa paliwowe)
• Uzbrojenie: 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (ciężkie torpedy, pociski manewrujące, pociski przeciwokrętowe, miny morskie), 10 pionowych wyrzutni (pociski balistyczne)

Budowa prototypowej jednostki projektu KSS-III, „Dosan An Changho” (SS-083), rozpoczęła się w 2014 r., zaś banderę podniesiono w 2021 r. Od tamtej pory do służby w Marynarce Wojennej Republiki Korei wcielono dwa kolejne okręty pierwszej partii (Batch 1). Niedawno w stoczni Hanwha Ocean na wyspie Geoje zwodowany został „Jang Yeongsil”, pierwszy okręt drugiej serii (Batch 2). Dokładnie takie jednostki są proponowane Polsce w programie Orka. KSS-III to pierwsze okręty podwodne całkowicie skonstruowane i zbudowane w Republice Korei. Seul planuje pozyskanie dziewięciu jednostek w trzech seriach.

Okręty podwodne zajmują ważne miejsce w południowokoreańskiej doktrynie odstraszania bronią konwencjonalną. Z tej przyczyny KSS-III Batch 1 otrzymały sześć pionowych wyrzutni systemu K-VLS do wystrzeliwania pocisków balistycznych spod wody. W wydłużonych do 89,4 m jednostkach Batch 2 liczba wyrzutni wzrosła do 10. W odróżnieniu od oferty HD Hyundai Heavy Industries, proponowana Polsce przez Hanwha Ocean konfiguracja KSS-III bazuje na jednostkach Batch 2 w komplecie z pionowymi wyrzutniami.

KSS-III to bez wątpienia jedne z najnowocześniejszych diesel-elektrycznych okrętów podwodnych na świecie. Otrzymują silne i zróżnicowane uzbrojenie (ciężkie torpedy, pociski manewrujące i przeciwokrętowe, samobieżne miny morskie, pociski balistyczne), napęd niezależny od powietrza z ogniwami paliwowymi oraz akumulatory litowo-jonowe. Wątpliwości dotyczą pokaźnych gabarytów tych jednostek, które zdaniem autora bardziej predysponują je do działań na akwenach takich jak Morze Północne i Barentsa niż na Bałtyku.

S-80 Plus

• Producent: Navantia, Hiszpania
• Data wejścia do służby: 2023
• Długość/szerokość: 81 m/7,3 m
• Wyporność nawodna: 2695 t
• Autonomiczność: 50 dni
• Załoga: 32 marynarzy
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory kwasowo-ołowiowe, napęd niezależny od powietrza (ogniwa paliwowe)
• Uzbrojenie: 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (ciężkie torpedy, miny morskie, planowane pociski przeciwokrętowe)

Prace projektowe nad nowymi hiszpańskimi okrętami podwodnymi ruszyły na początku XXI w. Gdy Hiszpańska Marynarka Wojenna (Armada Española) odrzuciła propozycję zakupu francuskich Scorpène, w stoczni IZAR (dziś Navantia) stworzono jednostki dysponujące większą autonomicznością i zasięgiem. W konstrukcji popełniono błędy, do naprawy których zatrudniono amerykańskie przedsiębiorstwo General Dynamics Electric Boat. Prototyp projektu S-80 Plus o nazwie „Isaac Peral” (S-81) zwodowano w 2021 r., a banderę na okręcie podniesiono dwa lata później.

Armada Española otrzyma cztery nowoczesne okręty podwodne o klasycznym układzie konstrukcyjnym. Niedawno zwodowano drugą jednostkę, „Narciso Monturiol” (S-82). Podobnie jak „Isaac Peral” także ten okręt nie został jeszcze wyposażony w moduł napędu niezależnego od powietrza o nazwie BEST, w którym wodór zasilający ogniwa paliwowe jest generowany w procesie reformingu bioetanolu. Pierwszą jednostką z BEST od nowości będzie „Mateo García de los Reyes” (S-83). Starsze okręty mają otrzymać to wyposażenie w toku planowanych przeglądów po kilku latach eksploatacji.

S-80 Plus to okręty oceaniczne, o długości zbliżonej do koreańskich KSS-III Batch 1 (patrz HDS-3300 wymieniony wyżej). Choć jednostki dla Armada Española otrzymują akumulatory kwasowo-ołowiowe, to w przyszłości Navantia przewiduje możliwość zastosowania ogniw litowo-jonowych LFMP. Dziś okręty typu Isaac Peral otrzymują jedynie ciężkie torpedy niemieckiej produkcji oraz hiszpańskie miny morskie, lecz macierzysta marynarka wojenna deklaruje zainteresowanie integracją właśnie opracowywanych norweskich pocisków przeciwokrętowych.

Scorpène Evolved

• Producent: Naval Group, Francja
• Data wejścia do służby: 2005 (Scorpène), nieznana (Scorpène Evolved)
• Długość/szerokość: 75 m/6,2 m
• Wyporność nawodna: 1960 t
• Autonomiczność: 45 dni
• Załoga: 31 marynarzy
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory litowo-jonowe
• Uzbrojenie: 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (ciężkie torpedy, pociski manewrujące, pociski przeciwokrętowe, miny morskie)

Scorpène Evolved to wariant rozwojowy francuskich okrętów podwodnych eksportowego projektu Scorpène. Pierwsza jednostka, „O’Higgins” (SS-23), weszła do służby w Marynarce Wojennej Chile w 2005 r. Główną różnicą w stosunku do poprzednich wersji, zakupionych przez Brazylię, wspomniane Chile, Indie oraz Malezję, jest zastosowanie ogniw litowo-jonowych typu LFP zamiast klasycznych akumulatorów kwasowo-ołowiowych. Scorpène oferowana Polsce jest pochodną wariantu, który w ostatnich latach zakontraktowała Indonezja. Nieznana jest specyfikacja okrętów niedawno wybranych przez Argentynę.

Pod względem gabarytów i wyporności Scorpène Evolved lokuje się pośrodku stawki w programie Orka. Użytkownicy starszych wariantów korzystają z nich zarówno na oceanach (Atlantyckim, Indyjskim, Spokojnym), jak i na płytszych wodach (Cieśnina Malakka, Morze Południowochińskie). Choć przedstawiciele Naval Group podkreślają walory płynące z licznego klubu użytkowników Scorpène, to żaden z nich nie znajduje się w Europie ani nie ma szczególnie bliskich stosunków z Polską.

Gruntownie zmodernizowane francuskie jednostki są bogato wyposażone. Otrzymują nowoczesny system walki, zestaw hydroakustyczny oraz optoelektronikę. Jednak jako jedyne w niniejszym zestawieniu nie są oferowane z modułem napędu niezależnego od powietrza, choć stocznia Naval Group ma w tej dziedzinie niebagatelne doświadczenie. W pakiecie dla Polski przewidziano bogatą paletę całkowicie francuskiego uzbrojenia, w tym ciężkie torpedy, pociski przeciwokrętowe, pociski manewrujące, a przypuszczalnie także miny morskie.

Typ 212CD

• Producent: TKMS, Niemcy
• Data wejścia do służby: 2029
• Długość/szerokość: 73 m/10 m
• Wyporność nawodna: 2500 t
• Autonomiczność: ponad 40 dni
• Załoga: 28 marynarzy
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory litowo-jonowe, napęd niezależny od powietrza (ogniwa paliwowe)
• Uzbrojenie: 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (ciężkie torpedy, miny morskie, planowane pociski manewrujące i przeciwokrętowe)

Okręty podwodne Typu 212CD (ang. Common Design) są budowane w stoczni TKMS w Kilonii. W Niemieckiej Marynarce Wojennej mają uzupełnić jednostki Typu 212A, zaś w Królewskiej Marynarce Wojennej Norwegii zastąpią okręty Typu 210 (typu Ula). Stępkę pod pierwszą jednostką dla Sjøforsvaret położono w 2023 r. Wodowanie ma odbyć się w 2027 r., a podniesienie bandery – dwa lata później. Jak dotąd zakontraktowano budowę dziesięciu okrętów: sześciu dla Niemiec i czterech dla Norwegii. Spodziewane jest zamówienie pięciu kolejnych, w tym trzech dla Deutsche Marine.

Choć jednostki projektu 212CD mają zbliżoną nazwę i wiele wspólnych cech ze starszym Typem 212A, to w istocie będą to zupełnie nowe okręty. Dwukadłubową architekturę, z kadłubem lekkim w formie wieloboku, opracowano w celu redukcji skutecznej powierzchni odbicia fal dźwiękowych generowanych przez aktywne sonary. Zachowano kadłub mocny wykonany ze stali niemagnetycznej, lecz wyraźnie powiększono jego gabaryty. Typ 212CD będzie mniej optymalny od 212A do działań na płytkich morzach takich jak Bałtyk, lecz dzięki temu zyska na autonomiczności.

Podobnie jak Typ 212A także 212CD otrzymają napęd niezależny od powietrza z ogniwami paliwowymi, który uzupełnią akumulatory litowo-jonowe. Dzięki nowemu systemowi walki możliwe będzie wykorzystanie właśnie opracowywanych systemów uzbrojenia, w tym ciężkich torped nowej generacji, norweskich pocisków przeciwokrętowych oraz naddźwiękowych pocisków manewrujących, które powstają w niemiecko-norweskiej współpracy.

U212 NFS

• Producent: Fincantieri, Włochy
• Data wejścia do służby: 2027
• Długość/szerokość: 59 m/7 m
• Wyporność nawodna: 1600 t
• Autonomiczność: nieznana
• Załoga: 29 marynarzy
• Napęd: diesel-elektryczny, akumulatory litowo-jonowe, napęd niezależny od powietrza (ogniwa paliwowe)
• Uzbrojenie: 6 wyrzutni torped kalibru 533 mm (ciężkie torpedy, miny morskie, planowane pociski manewrujące)

Zamiast opracować nowy okręt od zera, Włosi postanowili zbudować gruntownie zmodernizowane jednostki Typu 212A (typu Todaro). Skonstruowane przez Fincantieri okręty projektu U212 NFS (ang. Near Future Submarine) wydłużono o ok. 2 metry w stosunku do pierwowzoru. Otrzymują nowy zintegrowany system walki, sonary, optoelektronikę, systemy walki radioelektronicznej i samoobrony, łączność, uzbrojenie, akumulatory litowo-jonowe, zmodernizowany napęd niezależny od powietrza i inne. Jak dotąd położono stępkę pod trzema jednostkami, które wejdą do służby w latach 2027-30. Czwarta została zamówiona rok temu.

U212 NFS to najmniejszy okręt w programie Orka. Niemiecki typ 212A, na którym bazuje, od początku był przewidziany do służby na Bałtyku w Deutsche Marine. Kadłub mocny jest budowany ze stali niemagnetycznej, a powłoka anechoiczna to rozwiązanie nowej generacji. Trwają prace nad projektem NFS EVO, którego efektem będą co najmniej dwa okręty kolejnego pokolenia dla Marina Militare. W toku eksploatacji U212 NFS mają otrzymywać rozwiązania opracowywane na rzecz NFS EVO. Dziś tak się dzieje z jednostkami typu Todaro, które wkrótce dostaną część wyposażenia z U212 NFS.

Włoskie okręty otrzymają nowoczesne ciężkie torpedy i miny morskie, a także będą kompatybilne z szeregiem pojazdów bezzałogowych różnych klas. Wadą U212 NFS jest brak zintegrowanych pocisków przeciwokrętowych ani manewrujących. Marina Militare deklaruje zainteresowanie wdrożeniem francuskich pocisków skrzydlatych na okrętach nawodnych i podwodnych, lecz nie jest jasne, czy otrzyma zgodę na ich zakup oraz integrację. Uzupełnienie oferty Rzymu stanowią włoskie miniaturowe okręty podwodne M23 C-Series.