Gawron po szwedzku? Okręty podwodne A26 znowu opóźnione [KOMENTARZ]

Agencja Försvarets materielverk (FMV) oraz stocznia Saab Kockums poinformowały o kolejnym przesunięciu terminu odbioru okrętów podwodnych typu Blekinge (projektu A26) budowanych dla Szwedzkiej Marynarki Wojennej (Svenska marinen). Nową datą dostawy będą lata 2031-33. Nie podano, czy jest to termin przekazania użytkownikowi, czy też podniesienia bandery (tj. formalnego wdrożenia jednostek do służby). Nie wspomniano też o zmianach parametrów taktyczno-technicznych.

Zamówienie na dwie jednostki projektu A26 złożono 18 marca 2015 roku. Od tamtej pory umowę wykonawczą kilkakrotnie aneksowano, a termin odbioru przesuwano dwa razy: najpierw na lata 2024-25, a później 2027-28. W międzyczasie aktualizowano specyfikację techniczną okrętów. Łączna wartość wszystkich kontraktów, które FMV podpisała z Saab Kockums w ostatniej dekadzie, wynosi ok. 25 mld koron (ok. 9,7 mld zł). To oznacza, że cena jednostkowa okrętów HMS „Blekinge” oraz „Skåne” wyniesie ok. 12,5 mld koron (ok. 4,85 mld zł).

Dwa razy drożej, dwa razy później

Komunikaty FMV i Saab Kockums stanowią potwierdzenie doniesień „Aftonbladet” z marca bieżącego roku. Jak wówczas informował szwedzki dziennik, podpisana w 2015 r. umowa na dostawę dwóch okrętów podwodnych opiewała na 8,6 mld koron. Dziś, po uwzględnieniu inflacji z ostatniej dekady, byłoby to mniej więcej 12 mld koron. Pierwotnym terminem dostawy pierwszej jednostki do użytkownika był 2022 r. Na budowę HMS „Blekinge” przewidziano więc 7 lat od daty złożenia zamówienia.

To oznacza, że od 2015 r. cena oraz czas budowy okrętów podwodnych projektu A26 wzrosły ponad dwukrotnie. Oczywiście nie można wykluczyć ryzyka kolejnego przesunięcia dat, wzrostu ceny ani modyfikacji parametrów taktyczno-technicznych. Jednak aktualny stan zaawansowania prac przy HMS „Blekinge” oraz „Skåne”, które miałem przyjemność obejrzeć w stoczni Saab Kockums w Karlskronie w marcu bieżącego roku, wskazuje, że odbiór obu jednostek w latach 2031-33 wydaje się osiągalny.

Według komunikatu FMV na wzrost ceny w ograniczonym stopniu przełożyły się działania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa dostaw podzespołów do budowy okrętów. W ostatnich latach stocznia w Karlskronie przeprowadziła remonty główne i gruntowną modernizację w połowie cyklu życia (ang. mid-life update, MLU) czterech szwedzkich jednostek pozostających na stanie 1. Flotylii Podwodnej (szw. Första ubåtsflottiljen, 1. ubflj): HMS „Södermanland” (projektu A17S), „Gotland”, „Uppland” i „Halland” (projektu A19).

Rozwój i budowa okrętów podwodnych nowego typu to bardzo złożone zadanie, które wiąże się z dużym ryzykiem finansowym i technicznym. Budowa okrętów podwodnych (typu Blekinge – red.) zaszła tak daleko, że owe ryzyko jest na niższym poziomie. To oznacza, że FMV i Saab zgadzają się co do czasu dostaw oraz ustalonej ceny maksymalnej.
kadm (rez.) Fredrik Lindén, dyrektor działu morskiego, Försvarets materielverk

Trudno zbudować, łatwo stracić

Ogłoszony wczoraj aneks do umowy wykonawczej zawartej przez FMV i Saab Kockums stanowi kolejny odcinek wielotomowej opowieści, którą stała się budowa szwedzkich okrętów podwodnych projektu A26. Zamówienie na HMS „Blekinge” oraz „Skåne” złożono ledwie kilka miesięcy po przejęciu Kockums przez koncern Saab. Poprzedni właściciel, niemiecka stocznia Howaldtswerke-Deutsche Werft (HDW, dziś część TKMS, podmiotu zależnego ThyssenKrupp AG), przez lata pozostawał w otwartym konflikcie z FMV i Ministerstwem Obrony (szw. Försvarsdepartementet).

Strony nie mogły dojść do porozumienia w sprawie podziału odpowiedzialności za ryzyko finansowe, które nieuchronnie wiązało się z rozwojem i budową okrętów podwodnych nowego typu dla Svenska marinen. Ostatni akord w tej części spektaklu wybrzmiał w kwietniu 2014 roku. Wówczas doszło do siłowego przejęcia dokumentacji technicznej Kockums, która stanowiła szwedzką tajemnicę państwową, przez uzbrojonych (!) żołnierzy. Zarząd stoczni próbował sabotować te działania… ryglując bramę do zakładu, gdy w środku przebywali pracownicy FMV.

Niestety ta tragifarsa poniosła za sobą konsekwencje, które dają o sobie znać aż do dziś. HMS „Södermanland” jest jedynym pozostającym w służbie okrętem podwodnym projektu A17S (siostrzany „Östergötland” przeniesiono do rezerwy). Jednostka, która została zwodowana w 1988 r., musiała przejść kolejny remont, by wytrwała w służbie do 2030 r. Pobyt HMS „Södermanland” w stoczni zakończył się w lipcu ubiegłego roku. Ponadto, wszystkie trzy okręty projektu A19 (typu Gotland) przeszły modernizację MLU. Pierwotnie planowano remont jedynie dwóch jednostek.

Ostatnim okrętem podwodnym zbudowanym w Karlskronie był HMS „Halland” typu Gotland, na którym banderę podniesiono w 1996 r. Jeszcze kilka lat temu naprawdę niewiele brakowało, by licząca 185 lat stocznia w Karlskronie bezpowrotnie utraciła kompetencje w domenie podwodnej. Dziś Ministerstwo Obrony uznaje ten obszar za strategiczny dla bezpieczeństwa państwa (skądinąd słusznie). Warto dodać, że pierwszy szwedzki okręt podwodny zwodowano w Sztokholmie w 1904 r. Dziś „Hajen” jest okrętem-muzeum w Karlskronie.

Znaczenie dla programu Orka

Nie można zapominać, że Saab Kockums jest jednym z oferentów w polskim programie zakupu okrętów podwodnych nowego typu (OPNT) Orka. Wątpliwości co do terminu dostaw, które wyraziłem w tekście poświęconym jednostkom projektu A26, niestety zostały potwierdzone, o czym piszę bez cienia satysfakcji. Choć w ciągu ostatniej dekady zatrudnienie w morskim dziale Saaba wzrosło z 700 do ponad 3100 osób, a ta gałąź działalności koncernu rozwija się z roku na rok, to minie jeszcze sporo czasu, nim uda się odtworzyć lata świetności w stoczni Kockums.

Jednak szwedzkie problemy nie dorastają do pięt katastrofie, która czeka dywizjon Okrętów Podwodnych, jeśli Marynarka Wojenna RP nie otrzyma następcy dla ORP „Orzeł” w ciągu najbliższych kilku lat. W kwietniu przyszłego roku polskiej jednostce projektu 877E Pałtus stuknie okrągłe 40 lat pod biało-czerwoną banderą. W międzyczasie „Orzeł” nie przeszedł remontu tak gruntownego jak te, którym kilkukrotnie (!) poddano dwa lata młodszy HMS „Södermanland”. Nic dziwnego, że polski okręt podwodny jedynak się rozsypuje. Lata lecą, a mimo zapowiedzi program Orka wciąż wydaje się stać w miejscu.