Program Orka rusza. Polsko-szwedzka umowa podpisana

W środę 17 grudnia w siedzibie 1. Bazy Lotnictwa Transportowego w Warszawie podpisano polsko-szwedzki protokół ustaleń (ang. Memorandum of Understanding, MoU) w związku z programem Orka. Ze strony polskiej sygnatariuszem był wicepremier, Minister Obrony Narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz, zaś Szwecję reprezentował Minister Obrony Pål Jonson. Jest to pierwsze porozumienie na szczeblu międzyrządowym (ang. government-to-government, G2G) powiązane z procesem zakupu trzech okrętów podwodnych nowego typu (OPNT) dla Marynarki Wojennej RP.

Protokół definiuje ramy współpracy Sztokholmu i Warszawy. W dokumencie określono przewidywaną zawartość kontraktu wykonawczego ze stocznią Saab Kockums, w tym harmonogram dostaw okrętów podwodnych. Wraz z nimi strona polska zamierza pozyskać kompleksowy pakiet szkoleniowy i logistyczny, zapas uzbrojenia, a także zdolności do prowadzenia obsługi i napraw okrętów oraz środków bojowych w Polsce. Rząd Szwecji zobowiązał się do zakupów w polskim przemyśle obronnym oraz włączenia polskich przedsiębiorstw do własnych łańcuchów dostaw uzbrojenia.

Dostawca pierwszego wyboru

Decyzja o wskazaniu rządu Szwecji oraz stoczni Saab Kockums z siedzibą w Karlskronie jako dostawcy pierwszego wyboru zapadła na posiedzeniu Rady Ministrów, które odbyło się w środę 26 listopada. Rząd jednogłośnie przychylił się do rekomendacji Zespołu Zadaniowego ds. programu Orka powołanego decyzją szefa MON. Tego samego dnia wicepremier Kosiniak-Kamysz zakomunikował decyzję Rady w obecności inspektora MW RP wiceadmirała Jarosława Ziemiańskiego, szefa Agencji Uzbrojenia generała dywizji Artura Kuptela i innych przedstawicieli Sił Zbrojnych RP.

Jestem szczęśliwy. Dwa lata temu gdy przychodziłem do MON, pozyskanie okrętów podwodnych na które Polska czeka prawie 30 lat, wydawało się bardzo trudne. Moi poprzednicy obiecywali to od wielu lat. Kiedy mówiłem, że nam się to uda, wielu nie chciało nam wierzyć, mając powody aby nie wierzyć. Okręty podwodne i ich operowanie pod wodą jest szczególne, jest w jakiś sposób magiczne. Zbliżają się Święta, to też piękny prezent dla Marynarki Wojennej. Dzisiaj podpisujemy umowę na zakup okrętów podwodnych, na serwis, szkolenie, także na zakup polskiego sprzętu polskiego przemysłu przez Szwedów. Podpisujemy umowę na trzy okręty A26, na okręt pomostowy A17. To wielki zaszczyt, to wielka sprawa móc być sygnatariuszem tej umowy. Te okręty to nie tylko nowe zdolności dla Marynarki Wojennej, ale i całych sił zbrojnych. To nie zakup tylko okrętów podwodnych, to transfer technologiczny, to budowanie architektury bezpieczeństwa na Bałtyku. Wektor bezpieczeństwa Polski zwrócony na północ jest wyborem przyjaciela, sojusznika, który jest w NATO, jest w Unii Europejskiej. Szwecja jest żelaznym sojusznikiem dla Polski.
Władysław Kosiniak-Kamysz, wicepremier, Minister Obrony Narodowej

Ofertę szwedzką wskazano na podstawie wyników Wstępnych Konsultacji Rynkowych oraz odpowiedzi uzyskanych w Kwestionariuszach Informacyjnych, które wspomniany wyżej Zespół Zadaniowy wystosował do wszystkich uczestników programu Orka. Kwestionariusze zawierały zapytania dotyczące (m.in.) możliwości przekazania technologii oraz kompetencji do polskiego przemysłu obronnego, a także gotowości do zakupów w polskiej zbrojeniówce. W razie niepowodzenia negocjacji ze Sztokholmem rząd w Warszawie może podjąć rozmowy z kolejnym państwem na liście.

Szkolenie polskich marynarzy na okrętach podwodnych szwedzkiej produkcji ma rozpocząć się już w 2026 roku. Rok później przewidywany jest odbiór jednostki pomostowej (tzw. gap-fillera) ze Szwedzkiej Marynarki Wojennej (szw. Svenska marinen). Prawdopodobnie będzie to okręt HMS „Södermanland” projektu A17S. Dostawa pierwszej z trzech docelowych jednostek projektu A26 (typu Blekinge) do Marynarki Wojennej RP ma odbyć się do 2030 r. Wszystkie okręty zostaną zbudowane w stoczni Saab Kockums w Karlskronie w prowincji Blekinge na południu Szwecji.

Wraz z programem Orka polsko-szwedzka współpraca wojskowej wchodzi na nowy poziom. Wśród szwedzkich systemów uzbrojenia stosowanych w Wojsku Polskim można wymienić pociski przeciwokrętowe RBS 15 Mk 3, samoloty wczesnego ostrzegania Saab 340 AEW-300, granatniki Carl Gustaf M4, a także okręty rozpoznania radioelektroniczego projektu 107 Delfin. Z kolei Siły Zbrojne Szwecji (szw. Försvarsmakten) pozyskały polskie przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe Piorun, a kadłub HMS „Artemis” (a także bazujących na nim polskich Delfinów) zbudowano w Gdyni.

Pilna potrzeba Marynarki Wojennej

Dziś w MW RP służy jeden okręt podwodny – ORP „Orzeł”, jednostka projektu 877 Pałtus (w nomenklaturze NATO typu Kilo) zwodowana w 1985 r. w stoczni Krasnoje Sormowo w Gorki (dziś Niżny Nowogród) w Związku Radzieckim. Brak dostępu do części zamiennych i uzbrojenia, które były pozyskiwane w ZSRR, sprawił, że gotowość przestarzałego „Orła” do realizacji zadań bojowych jest bardzo ograniczona. Od czasu przesunięcia do rezerwy rumuńskiego okrętu „Delfinul”, ORP „Orzeł” jest jedyną jednostką radzieckiej produkcji pozostającą pod banderą państwa NATO.

Biorąc pod uwagę pilność potrzeb MW RP, wyzwania dla regionalnej architektury bezpieczeństwa w basenie Morza Bałtyckiego, a także potencjał polsko-szwedzkiej współpracy w obronności, decyzja Warszawy o podjęciu negocjacji ze Sztokholmem wydaje się uzasadniona. Wątpliwości budzą zdolności Saab Kockums do zrealizowania zamówienia w pożądanym przez MON terminie. Odpowiedzi na wiele pytań otrzymamy w pierwszej połowie 2026 r. Zgodnie z zamiarem AU do tego czasu ma zostać podpisana umowa wykonawcza na dostawę trzech jednostek do dywizjonu Okrętów Podwodnych.