Norwegia: własny potencjał odstraszania i współpraca sojusznicza [ANALIZA]

Norwegia realizuje politykę zagraniczną i wewnętrzną dostosowaną do własnych potrzeb polityczno-gospodarczych oraz zobowiązań sojuszniczych. W tym miejscu należy zaznaczyć, że Oslo utrzymuje stosunki dyplomatyczne z Rosją, a główna współpraca dwustronna ogranicza się do niektórych obszarów, takich jak rybołówstwo, kontrola graniczna czy działania poszukiwawczo-ratownicze. Nadal istnieje także bezpośrednia infolinia pomiędzy Dowództwem Połączonych Operacji Sił Zbrojnych Norwegii a Rosyjską Flotą Północną.

Potencjał i możliwości Norwegii

Głównymi priorytetami polityki obronnej jest członkostwo w NATO oraz zapewnienie ochrony terytorium kraju. Lecz norweska armia powinna także aktywnie angażować się w ważny gospodarczo dla państwa region Arktyki. Dlatego norwescy eksperci opracowali i przedłożyli NATO projekt Strategii Morskiej Sojuszu, który przewiduje organizację wspólnej służby bojowej sił morskich sojuszu w tym regionie.

Kształtowanie nowoczesnej polityki wojskowej Norwegii opiera się także na postanowieniach zatwierdzonego przez rząd raportu analitycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych - Pokój, Bezpieczeństwo i Rozwój z 2015 roku oraz Strategii Regionów Arktyki i Oceanii z 2017 roku.

Norweskie Siły Zbrojne brały i biorą aktywny udział w misjach i operacjach międzynarodowych, w tym w wielonarodowej operacji Inherent Resolve mającej na celu walkę z ISIS, w operacjach pokojowych w Kosowie, Bośni i Hercegowinie, w misjach ONZ w Mali, Sudanie Południowym, operacjach ONZ na rzecz wspierania stabilności na Bliskim Wschodzie czy w siedzibie niezależnej międzynarodowej misji wielonarodowych sił i obserwatorów w Egipcie. Norwegowie byli również obecni w Afganistanie w ramach działań NATO. Ponadto norweskie oddziały i pododdziały biorą aktywny udział w ramach współpracy obronnej państw nordyckich NORDEFCO (NordicDefenceCooperative – stowarzyszenie krajów nordyckich- Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii i Islandii – w dziedzinie obronności, utworzone w listopadzie 2009 roku) i stacjonują na Litwie w składzie batalionowej wielonarodowej grupy bojowej.

Obecniew skład Norweskich Sił Zbrojnych wchodzą - Dowództwo Obrony, Dowództwo Operacyjne, Wojska Lądowe, Siły Powietrzne i Marynarka Wojenna, Heimevernet, wspólne Dowództwo Sił Operacji Specjalnych, dyrekcje oraz wybrane służby i instytucje centralnego podporządkowania. Naczelnym Dowódcą jest król Norwegii, który ma prawo ogłosić mobilizację w kraju i wydać rozkaz rozpoczęcia działań specjalnych i wojennych w obronie państwa. Ministerstwo Obrony Narodowej jest najwyższym organem wojskowej kontroli administracyjnej, który rozstrzyga kwestie opracowywania propozycji i realizacji polityki militarnej państwa, koordynując działania mające na celu zapewnienie obronności terytorialnej całego kraju. Ministerstwo odpowiada także za organizację współpracy wojskowej z NATO i Unią Europejską.

W skład Wojsk Lądowych wchodzi - Dowództwo Armii, Brygada Zmechanizowana „Północ”, batalionowa grupa bojowa „Sør-Varanger”, batalion piechoty Gwardii Królewskiej oraz jednostki i instytucje centralnego podporządkowania. Brygada Zmechanizowana „Północ” pozostaje jedyną jednostką zdolną do rozwiązywania szerokiego zakresu zadań, w tym tych kryzysowych i powiązanych z atakiem w ramach wojny hybrydowej. Składa się z czterech zasadniczych batalionów (piechoty zmotoryzowanej Telemarku, 2. batalionu piechoty zmotoryzowanej, pancernego, rozpoznawczego) i dywizjonu artylerii. W składzie jest też batalion inżynieryjny, medyczny, wsparcia, łączności oraz kompanie – dowodzenia i żandarmerii. Zgodnie z planem reorganizacji brygady zmechanizowanej „Północ” na bazie istniejących batalionów zmechanizowanych powstaną ich odpowiedniki, ale zdolne do rozwiązywania samodzielnych zadań taktycznych. Aby zaoszczędzić pieniądze, planuje się, że w czasie pokoju obsadzony zostanie jeden batalion, a uzbrojenie i sprzęt wojskowy będą utrzymywane w dobrym stanie przez powołanych na szkolenie rezerwistów.

Batalionowa Grupa Bojowa „Sør-Varanger” odpowiada za obronę północnego regionu kraju w czasie wojny, a w czasie pokoju realizuje zadania patrolowania, strzeżenia i obrony granicy lądowej z Federacja Rosyjską. To ona w pierwszej kolejności wspiera służby graniczne w procesie obrony i ochrony tego odcinka granicy państwa i jest przygotowana na wszelkiego typu ataki i prowokacje.

Z kolei batalion piechoty Gwardii Królewskiej ma za zadanie rozwiązywać problemy związane z ochroną członków rodziny królewskiej, pałacu królewskiego i innych rezydencji, eskortowania i zapewnienia bezpieczeństwa zagranicznym politykom przybywającym do Norwegii. Ponadto kadra jednostki bierze udział w operacjach antyterrorystycznych na terenie całego kraju.

Norweskie siły powietrzne i marynarka wojenna

Siły Powietrzne organizacyjnie składają się z dowództwa i czterech skrzydeł powietrznych, które zgodnie ze swoim przeznaczeniem dzielą się na skrzydła bojowe (132. i 133.) i pomocnicze (135. oraz 139.). Mamy zatem trzy eskadry samolotów bojowych (dwie wielozadaniowych i jedną patrolowych), dwie eskadry lotnictwa pomocniczego, cztery eskadry śmigłowców (dwie wielozadaniowych oraz transportową i poszukiwawczo-ratowniczą), dywizjon rakietowej obrony powietrznej średniego zasięgu NASAMS-2 (pięć baterii, z czego jedna szkolna) i osiem baterii P3PK RBS-70.

Organizacja obrony powietrznej w Norwegii uważana jest za jedno z głównych zadań. Tworzą ją i kontrolują - Krajowe Centrum Kontroli Lotnictwa pod Dowództwem Operacyjnym (Reagan, przedmieście Bodø), Centrum Operacji Lotniczych (Surreysa), 11 stanowisk radiolokacyjnych (wioski Vardø, Kongsvinger i Honningsvåg, góry Grokallen, Iskuras, Nynys, Rassegalvarre i Shikula, wyspy Vestvågøy, Vågsøy i Senja). Plany rozwoju Sił Powietrznych przewidują znaczny wzrost ich zdolności bojowych, głównie poprzez pozyskanie 52 wielozadaniowych maszyn F-35 oraz wymianę patrolowych P-3 Orion C/N na pięć nowych P-8A Poseidon. Zmodernizowane NASAMS-2 będą miały zwiększony zasięg wykrywania celu i strefę ich niszczenia.

Marynarka Wojenna składa się z Dowództwa, Dowództwa Taktycznego Marynarki Wojennej, Służby Straży Przybrzeżnej, a także innych jednostek i instytucji podporządkowania centralnego. System baz norweskiej obejmuje główną bazę morską Haakonsvern (w Bergen), a także bazy Azation Sortland, Ramsund i Trondenes. Dowództwo Marynarki Wojennej składa się z czterech wydziałów - personalnego, operacyjnego, planistycznego i administracyjnego. Dowództwo Taktyczne Marynarki Wojennej to siła operacyjna, w skład której wchodzi pięć grup taktycznych – okręty podwodne, fregaty rakietowe, siły przeciwminowe, okręty rakietowe i siły logistyczne. Służba Straży Przybrzeżnej jest jednostką operacyjno-taktyczną, składającą się głównie ze statków patrolowych z siedzibą w Sortland.

W kwestiach operacyjnego wykorzystania narodowych sił morskich kierownictwo kraju daje pierwszeństwo działaniom na szerokościach geograficznych Arktyki. Jednocześnie szczególną uwagę zwraca się na zapewnienie obecności na Morzu Barentsa i w północnej części Morza Norweskiego, a także na wodach wokół archipelagu Spitsbergenu. Za główną formę wykorzystania sił morskich w Arktyce przyjmuje się pełnienie służby bojowej w regionie w sposób rotacyjny przez tzw. tymczasowe grupy taktyczne. W skład takiej grupy mogą wchodzić fregaty rakietowe, okręty podwodne, okręty patrolowe, rakietowe i zaopatrzeniowe. Planowane jest zwiększenie zdolności bojowych Marynarki Wojennej poprzez budowę nowych okrętów i wyposażenie istniejących w nowoczesne rodzaje broni i sprzętu wojskowego. W latach 2025-2030 planowana jest wymiana sześciu okrętów podwodnych klasy Ula na cztery okręty podwodne nowej generacji. Po 2025 roku okręty przeciwminowe zostaną wycofane z eksploatacji i zastąpione autonomicznymi, zrobotyzowanymi systemami usuwania min i modułowymi kompleksami mobilnymi.

Dużą uwagę planuje się poświęcić zwiększeniu możliwości monitorowania warunków powierzchniowych, podwodnych i powietrznych. W 2016 roku w skład operacyjny Marynarki Wojennej kraju wszedł okręt rozpoznawczy Maryata, mający przede wszystkim na celu organizację stałego monitorowania działań rosyjskiej Floty Północnej. Podobne zadania po modernizacji będzie pełnił starszy Eger (Maryata poprzedniej generacji).

Siły operacji specjalnych gotowe do działań w warunkach akrktycznych

Wspólne Dowództwo Sił Operacji Specjalnych obejmuje kwaterę główną, Dowództwo Sił Specjalnych Armii i Dowództwo Sił Specjalnych Marynarki Wojennej. Plany reformy przewidują zwiększenie gotowości jednostek sił specjalnych do wykonywania zadań zarówno na kontynencie, jak i na terytorium wyspiarskim Norwegii. Szczególną uwagę zwraca się na przygotowanie grup sił specjalnych do wykonywania zadań związanych z długotrwałym utajnionym pobytem na terytorium przeciwnika w trudnych warunkach klimatycznych Dalekiej Północy.

Heimevernet (Gwardia Krajowa) to nieregularne siły paramilitarne składające się z elementów lądowych, powietrznych i morskich, w których skład wchodzą ochotnicy w wieku powyżej 17 lat, a także osoby odbywające zastępczą służbę wojskową, które nie służyły w wojsku. Głównym pododdziałem Heimevernet są kompanie piechoty. Obejmuje on także jednostki specjalne - komunikacyjne, sanitarne, transportowe i inne. W czasie pokoju na wniosek władz cywilnych poszczególne kompanie mogą być zaangażowane w likwidację skutków sytuacji nadzwyczajnych, akcje poszukiwawczo-ratownicze i inne działania, w tym te związane z „aktywnie” prowadzoną wojną hybrydową. A w czasie wojny jednostki Hemvernu zostaną przydzielone do dowództw odpowiednich rodzajów Sił Zbrojnych i będą realizować zadania ochrony i obrony obiektów wojskowych, komunikacji transportowej, obiektów przemysłowych, walki z powietrzno-desantowymi siłami szturmowymi oraz grupami dywersyjno-rozpoznawczymi, będą także prowadzić działania partyzanckie na terytoriach okupowanych przez przeciwnika.

Z kolei Cyber Command (Cyberforsvaret) odpowiada za zapewnienie bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych Sił Zbrojnych i zewnętrznych organów rządowych. Ich ważnym zadaniem pozostaje pełne monitorowanie „areny” współczesnych zmagań w domenie informacyjnej.

Aktywność Norwegii wobec zagrożeń hybrydowych

Norwegia pozostaje ważnym członkiem NATO, stanowiącym niejako wysuniętą placówkę Sojuszu na Dalekiej Północy, gdzie odgrywa decydującą rolę w monitorowaniu działań rosyjskiej Floty Północnej. W 2021 roku Oslo i Waszyngton podpisały dodatkową umowę o współpracy w dziedzinie obronności, która ma ułatwić Amerykanom dostęp do obiektów obsługiwanych przez nich w królestwie. Oczekuje się również, że w nadchodzących latach Biały Dom sfinansuje modernizację norweskich baz lotniczych, w których podczas ćwiczeń będą wykorzystywane maszyny patrolowe P-8 Poseidon oraz myśliwce i tankowce nowej generacji. Umowa ta stanowić ma podstawę prawną dla długoterminowej dwustronnej współpracy amerykańsko-norweskiej.

Z kolei samo pogorszenie stosunków między Oslo a Moskwą rozpoczęło się po wojnie Moskwy z Gruzją w 2008 roku i kolejno po przyłączeniu Krymu do Federacji Rosyjskiej w 2014 roku. W 2015 roku Minister Obrony Norwegii uznał Rosję za główne zagrożenie dla bezpieczeństwa i zalecił istotne zwiększenie wydatków na obronność, a specjalna operacja wojskowa Federacji Rosyjskiej znacznie przyspieszyła ten proces.

W ostatnich latach w norweskich mediach pojawiło się wiele artykułów na temat pojawiających się zagrożeń, które nieuchronnie wpływają na stabilność regionalną. W część z nich wyrażono zaniepokojenie rosyjską militaryzacją obszaru Arktyki, w innych wskazywano na zmiany klimatyczne i powstawanie nowych szlaków morskich, które to mogą doprowadzić do rywalizacji o zasoby a nawet konfrontacji militarnej. Autorzy dokumentu rządowego przedstawionego parlamentowi (Stortingowi) w kwietniu 2022 roku argumentują, że Norwegia musi znacząco zwiększyć swoją obecność na Dalekiej Północy. Dlatego między innymi rząd norweski rozważa różne opcje rozwoju własnego potencjału militarnego, w tym tworzenie nowych oddziałów wyposażonych w Bezzałogowe Statki Powietrzne, wprowadzenie nowych satelitów czy szersze współdziałanie w innych obszarach sfery wojskowo-cywilnej.

Na każdym nowym satelicie serii ASBM (Arctic Satellite Broadband Mission system) o masie co najmniej 2000 kg zostaną zainstalowane trzy typy wzmacniaczy sygnałów/retlanslatorów - pasma X do utrzymywania łączności w Norweskich Siłach Zbrojnych, pasma Ka zapewniające bezpieczną łączność jednostkom SZ USA w regionach arktycznych oraz pasmo Ka w interesie globalnej szybkiej sieci dostępowej Inmarsat-Global-Xpress.

Nordycka kooperacja silniejsza niż wcześniej

Norwegia była jednym z pierwszych krajów, które ratyfikowały wnioski Szwecji i Finlandii o członkostwo w strukturach NATO. Państwa te (co już zaznaczono) ściśle współpracują w obszarze militarnym, co wskazuje na ich zbieżne postrzeganie potencjalnych zagrożeń i naruszanie interesów strategicznych. W 2020 roku ministrowie obrony tych państw spotkali się w Porsang Muy, aby podpisać trójstronne porozumienie o wzmocnieniu koordynacji działań wojskowych w czasach kryzysu i konfliktu. Oddziały i pododdziały szwedzkich i fińskich Sił Zbrojnych wzięły udział w manewrach Cold Risk kierowanych przez Norwegię, które odbyły się w marcu 2022 roku. W ich trakcie szwedzkie i fińskie jednostki lądowe szkoliły się w ramach jednej, wspólnej formacji. Innym przykładem współpracy są ćwiczenia typu Arctic Challenge, które kraje nordyckie organizują co dwa lata.

Ministerstwo Obrony Królestwa Norwegii ma nadzieję, że członkostwo Finlandii i Szwecji w NATO, stworzy skuteczną platformę dla jeszcze większego wzmocnionego wszechstronnego dialogu i współpracy w ramach bezpieczeństwa i współpracy obronnej. W tych nowych warunkach współpraca obronna krajów nordyckich NORDEFCO będzie nadal kontynuowana. Do głównych obszarów działalności w tym formacie zaliczają się następujące pola - koordynacja działań podczas przygotowań i udziału w międzynarodowych ćwiczeniach, operacjach i misjach rozwiązywania kryzysów, szkolenie personelu wojskowego czy wspólne zakupy uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

Aktywna pomoc dla Ukrainy

Należy zauważyć, że Norwegia aktywnie pomaga Ukrainie, której to w ramach pomocy wojskowej przekazano znaczną ilość broni i sprzętu wojskowego, a głównie - działa artyleryjskie, opancerzone wozy patrolowe, granatniki przeciwpancerne, sprzęt noktowizyjny, hełmy taktyczne, kamizelki kuloodporne, środki ochrony osobistej przed bronią masowego rażenia czy śpiwory.

Oslo wraz Londynem ściśle współpracują przy przekazaniu wyrzutni MLRS do Kijowa i zakupie mikrodronów Black Hornet dla Sił Zbrojnych Ukrainy, które są przekazywane bezpłatnie. Rząd Królestwa podjął także decyzję o zakupie odzieży i sprzętu zimowego dla sił ukraińskich o wartości do 250 mln NOK.

Norwegia wraz z Danią i Niemcami zakupią pociski artyleryjskie dla Sił Zbrojnych Ukrainy. Ponadto Oslo przekazało Kijowowi osiem czołgów Leopard 2 i systemy rakiet przeciwlotniczych średniego zasięgu NASAMS. Planuje się, że przedłożony parlamentowi kosztorys wsparcia Ukrainy na okres pięciu lat będzie kosztować skarb państwa prawie 7 miliardów euro.

Norweskie Siły Zbrojne szkolą na swoim terytorium ukraińską armię. Według gazety Dagens Näringsliv pierwsza grupa personelu wojskowego Sił Zbrojnych Ukrainy przybyła w 2022 roku. Wiadomo, że żołnierze przeszli podstawowy kurs pierwszej pomocy, szkolenie snajperskie i dowodzenia oddziałami/pododdziałami według standardów NATO. Należy też zauważyć, że Norwegia zapewnia pomoc finansową Ukrainie i jej uchodźcom w krajach europejskich.

Podsumowanie

Władze Norwegii starają się odgrywać bardziej znaczącą rolę w Europie Północnej, zwłaszcza w kwestii nadzorowania i wykorzystania zasobów Arktyki. W tym celu nawiązano ścisłą współpracę ze Stanami Zjednoczonymi, wykorzystuje członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim, a także samodzielnie zwiększając zdolności bojowe własnych Sił Zbrojnych w celu rozwiązywania wszelkich problemów związanych z narodowymi interesami królestwa. W samym rozwoju Sił Zbrojnych szczególną uwagę zwraca się na optymalizację struktury formacji, ich techniczny wzrost możliwości czy zwiększenie zdolności bojowych i ekspedycyjnych.

Co do obszaru Arktyki podejmowane są praktyczne kroki w celu stworzenia systemów bazujących w przestrzeni kosmicznej, a zapewniających efektywną wymianę danych pomiędzy militarnymi stanowiskami dowodzenia i kontroli a jednostkami (oddziałami i pododdziałami). Ale również kontrolę sytuacji panującej na morzu w obszarach polarnych.

Nadal kontynuowana jest aktywna współpraca w ramach NORDEFCO, ale i wsparcie dla sojuszników z NATO. Ponadto Oslo cały czas popiera Ukrainę w jej walce z Federacją Rosyjską, przekazując jej sprzęt wojskowy i pomoc humanitarną.