Wielodomenowy JAŚMIN

Artykuł przygotowany we współpracy z TELDAT

Istotą odpowiedniego tempa dowodzenia jest zdolność wojsk własnych do wykorzystania przewagi informacyjnej poprzez przekształcenie jej w umiejętność tak szybkiej realizacji procesów i procedur dowodzenia, jaka byłaby niemożliwa przy wykorzystaniu typowych rozwiązań. Jednocześnie jednak nie powinien zostać znacząco zwiększony poziom ryzyka decyzyjnego. Przy takich założeniach „szybki" cykl dowodzenia powinien:

• doprowadzić do przełożenia przewagi informacyjnej na przewagę decyzyjną, a w konsekwencji – na przewagę efektów działania;
• stworzyć pożądaną „od zawsze" przez dowódców możliwość działania „wewnątrz" cyklu decyzyjnego przeciwnika;

• zmniejszyć swobodę działania przeciwnika w zakresie wyboru alternatywnych opcji działania, zapewniając jednocześnie wojskom własnym możliwość wariantowania sposobów rozwiązywania problemów decyzyjnych.

Znaczenie powyższego obszaru problemowego zwiększa się wraz ze wzrostem poziomu skomplikowania, czy też złożoności działań realizowanych współcześnie w przestrzeni walki i operacji. Zjawiska z tym związane stają się szczególnie widoczne w odniesieniu do dowodzenia w działaniach połączonych, czy też w podkreślanych w ostatnich latach działaniach wielodomenowych, do których (oprócz znanych i rozumianych „klasycznych" domen) dołączają kolejne: kosmiczna oraz cyberprzestrzeni.

Kluczową rolę w rozwiązywaniu problemów dowodzenia w nowych uwarunkowaniach odgrywają zautomatyzowane systemy wspomagania dowodzenia. Zapewniają one wsparcie dowódców i sztabów w realizacji przedsięwzięć związanych ze wszystkimi czynnościami, etapami i fazami tworzącymi proces dowodzenia, ułatwiając i przyspieszając je. Takim właśnie systemem jest Wielodomenowy Zautomatyzowany System Zarządzania Walką Poziomu Operacyjnego/Taktycznego HMS C3IS JAŚMIN, a przedstawienie jego wszechstronnych możliwości jest istotą niniejszego artykułu.

Wielodomenowy Zautomatyzowany System Zarządzania Walką Poziomu Operacyjnego/Taktycznego HMS C3IS JAŚMIN jest jedynym jak dotąd dostępnym, działającym i polskim rozwiązaniem w rozpatrywanym zakresie, które dodatkowo posiada zdolność do teleinformatycznego wsparcia działań wojsk i może być wykorzystane np. w pododdziałach, w tym ich wozach dowodzenia i bojowych. Co istotne, system ten posiada stosowne rekomendacje, certyfikaty oraz potwierdzenia interoperacyjności i referencyjności wydane przez właściwe struktury NATO oraz pozytywne opinie eksploatacyjne Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym wyższych uczelni wojskowych. Oznacza to, iż rozwiązanie to może pełnić rolę huba wymiany informacji, zapewniając systemową wielodomenowość i tworząc świadomość sytuacyjną dla wszystkich uczestników, również z innych domen militarnych.

Wskazany system opracowany przez TELDAT, już będący na wyposażeniu Sił Zbrojnych RP i szeroko przezeń wykorzystywany, działa rozlegle i może być stosowany na stanowiskach dowodzenia poziomu korpusu, dywizji, brygady, pułku czy batalionu. Jak już wspomniano jest też w pełni przygotowany do eksploatacji w pododdziałach na niższych szczeblach dowodzenia, również w wozach bojowych. Wynika to m.in. z faktu, iż rozwiązanie to może sprawnie i skutecznie pracować na mobilnych punktach (np. w wozach) dowodzenia z wykorzystaniem środków radiowych, co wielokrotnie już potwierdzono w trakcie ćwiczeń oraz testów w kraju i za granicą.

Należy mieć świadomość, iż HMS C3IS JAŚMIN jest produktem nieustannie badanym i testowanym, rozwijanym oraz unowocześnianym. Działania podejmowane w tym zakresie dotyczą głównie (lecz nie wyłącznie) szeroko pojętego bezpieczeństwa teleinformatycznego, z podkreśleniem dążenia do zapewnienia jak najwyższej odporności na ataki w cyberprzestrzeni. Ma to, jak się wydaje, szczególnie istotne znaczenie w kontekście wielowymiarowo rozumianej współpracy, w ramach różnych rodzajów wojsk SZ RP, jak i z armiami sojuszniczymi. Nie mniej ważny jest fakt, iż analizowane rozwiązanie stale wychodzi naprzeciw najnowszym trendom, czy też narodowym i NATO-wskim wymaganiom, wpisując się w istotę koncepcji Połączonego Wielodomenowego Dowodzenia (Joint All-Domain Command and Control – JADC2).

Rezultaty analizy dostępnych materiałów, w tym ocen specjalistów, pozwalają na stwierdzenia, iż obecnie nie ma w Polsce innego zautomatyzowanego systemu wsparcia dowodzenia i działań wojsk, który tak jak HMS C3IS JAŚMIN gwarantowałby:

• potwierdzoną licznymi testami i badaniami interoperacyjność oraz pełną gotowość do współpracy z podobnymi rozwiązaniami;
• zdolność zbierania oraz analizy danych z wielu domen;
• zdolność przetwarzania informacji;
• szereg funkcjonalności wspomagania procesu dowodzenia i wsparcia działań wojsk zarówno na szczeblu operacyjnym jak i taktycznym.

Wysoką ocenę tego rozwiązania wydają się również potwierdzać, co nie jest często spotykane i nie tylko z tego powodu warte odnotowania, opinie branżowej konkurencji. „HMS C3IS JAŚMIN to jeden z najlepszych, jeśli nie najlepszy tego typu system w Europie, a może nawet i na świecie", konstatował w 2021 roku na spotkaniu z dziennikarzami Piotr Wojciechowski, prezes WB Electronics opisując możliwości polskiej zbrojeniówki w dziedzinie wojskowych systemów teleinformatycznych (K. Wilewski, Jak ulepszyć Jaśmin?, Polska Zbrojna nr 9 (905), Warszawa 2021, s. 50).

Interoperacyjność w wydaniu JAŚMINA

Rozpatrując bardzo istotny aspekt zdolności do współdziałania z innymi rozwiązaniami w zakresie wsparcia dowodzenia i działań wojsk, celowe wydaje się podkreślenie wyjątkowego poziomu interoperacyjności analizowanego systemu. HMS C3IS JAŚMIN już obecnie jest w pełni gotowy do współpracy z następującymi domenami operacyjnymi:

• morską;
• lądową;
• powietrzną;
• cyberprzestrzeni;
• kosmiczną,

przy czym dotyczy to funkcjonowania nie tylko w obrębie Sił Zbrojnych RP, ale również w środowisku sojuszniczym. Zdolności te wynikają bezpośrednio ze wspomnianej już wstępnie implementacji szerokiej gamy dotychczas stosowanych, także najnowszych, międzynarodowych i sojuszniczych standardów interoperacyjności. Mają one również związek m.in. z: zautomatyzowaną, natychmiastową, skuteczną i bezpieczną dystrybucją informacji o zagrożeniach oraz tworzeniem bieżącego cyfrowego obrazu sytuacji operacyjnej. Wszystkie ww. zdolności wpływają na realne funkcjonalności systemu, stwarzające warunki do zdobywania przewagi informacyjnej, co nie pozostaje bez wpływu na tworzenie oraz skokowe zwiększanie poziomu świadomości sytuacyjnej wojsk, w tym także ich bezpieczeństwa.

JAŚMIN i jego szerokie możliwości

Kolejnym istotnym obszarem rzutującym na zakres i sposoby wykorzystania przedmiotowego rozwiązania są jego imponujące możliwości taktyczno-techniczne. HMS C3IS JAŚMIN umożliwia m.in. tworzenie Połączonego Obrazu Sytuacji Operacyjnej oraz szybką wymianę informacji, w tym logistycznych i rozpoznawczych. Co istotne, wszystko to odbywa się w sposób automatyczny i bezpieczny, z zapewnieniem bezawaryjności, wiarygodności i terminowości, zagwarantowanych przez ustandaryzowane w NATO protokoły komunikacji oraz najnowsze rozwiązania techniczne. System ten charakteryzuje się także wyjątkowo dużą ilością funkcjonalności, z których najważniejsze to:

• zoptymalizowanie procesu dowodzenia (jego faz: ustalania położenia, planowania, stawiania zadań i kontroli), działania i współdziałania oraz świadomości sytuacyjnej i bezpieczeństwa wojsk (poprzez zautomatyzowane i natychmiastowe dystrybuowanie danych o zagrożeniach oraz bieżącym położeniu sił własnych, sojuszniczych i przeciwnika, a także wyświetlanie tych informacji na cyfrowych podkładach mapowych);
• bieżące zobrazowanie sytuacji (w tym tworzenie jej połączonego obrazu – POSO) oraz śledzenie wojsk własnych i sprzymierzonych (zgodnie z założeniami BFT – Blue Force Tracking);
• stwarzanie warunków do zdobycia przewagi informacyjnej i wyeliminowanie opóźnień w przekazywaniu danych (również tych o położeniu oddziałów, pododdziałów, nawet żołnierzy oraz będących na ich wyposażeniu obiektów mobilnych, np. wozów dowodzenia i bojowych), a także pracochłonnego i czasochłonnego nanoszenia wspomnianych informacji na papierowe mapy;
• sprawne i bezpieczne funkcjonowanie, obejmujące także przetwarzanie informacji o wysokich klauzulach niejawności, w strukturach teleinformatycznych stacjonarnych oraz mobilnych stanowisk i punktów dowodzenia, w tym wozów dowodzenia i bojowych;
• integracja i współpraca z innymi systemami (również sojuszniczymi – poprzez zastosowanie standardów obowiązujących w NATO), w tym systemami: dowodzenia, łączności, walki, rozpoznania (dozorowania) i symulacyjno-szkoleniowymi;
• zautomatyzowana wymiana danych na operacyjnym i taktycznym poziomie dowodzenia z zastosowaniem łączy radiowych, w tym wąskopasmowych, realizowana za pomocą autorskiego protokołu BRM (Battlefield Replication Mechanism);
• sprawne (również grupowe) tworzenie, przesyłanie i kontrolowanie dokumentów dowodzenia, np.: planów, rozkazów, meldunków, dzienników działań i różnego rodzaju szablonów;
• archiwizacja danych, w tym warstw graficznych i komunikatów głosowych, co pozwala precyzyjnie odtwarzać przebieg zdarzeń podczas działań i określać ich rzeczywistą faktografię (funkcjonalność szczególnie praktyczna w aspekcie dokonywania oceny działania, szkolenia i doskonalenia wojsk, w tym wykorzystania wyposażenia będącego w ich dyspozycji);
• już istniejąca i w pełni dostępna zdolność do bieżącej implementacji innych niezbędnych, czy też pożądanych przez Siły Zbrojne RP usług, dostarczanych przez spójne technologicznie wszystkie pozostałe systemy C3IS JAŚMIN, np.: BMS C3IS JAŚMIN (Zautomatyzowany System Zarządzania Walką Batalionu, Kompanii, Plutonu i Drużyny), DSS C3IS JAŚMIN (Zautomatyzowany System Zarządzania Walką Żołnierza), JFSS C3IS JAŚMIN (Zautomatyzowany System Wymiany Danych dla Połączonego Wsparcia Ogniowego, w tym Taktycznych Zespołów Kontroli Obszaru Powietrznego) oraz CID C3IS JAŚMIN (Serwer Identyfikacji Bojowej).

JAŚMIN w wielodomenowej przestrzeni działań zbrojnych

Elementem, o którym nie można nie wspomnieć, analizując możliwości HMS C3IS JAŚMIN, jest jego gotowość do funkcjonowania w wielodomenowej przestrzeni działań zbrojnych. Współczesność tego systemu to właśnie wysiłek rozwijających go inżynierów TELDAT-u, skoncentrowany w dużej mierze na zwiększaniu jego wielodomenowości. W tym konkretnym przypadku oznacza to dążenie do coraz lepszego zapewnienia przez HMS C3IS JAŚMIN więzi informacyjnych z innymi domenami militarnymi. Realizowane w tym zakresie działania powodują, że już dziś system ten może pełnić rolę huba informacyjnego, który dzięki zautomatyzowanej wymianie informacji gwarantuje pewność i wiarygodność dostarczania danych, eliminując możliwości przekłamania, zakłóceń oraz ingerencji w ich treść. Wartym podkreślenia jest fakt, iż może to się odbywać w sieciach o wysokich klauzulach niejawności. W konsekwencji możliwa staje się skuteczna integracja i współpraca z różnymi sensorami, efektorami oraz innymi systemami (także sojuszniczymi), w tym w zakresie sprawnego otrzymywania z nich informacji. Liczne międzynarodowe programy oraz ćwiczenia wojskowe wydają się w pełni potwierdzać takie możliwości.

Wspomniane powyżej osiągnięcia w zakresie integracji i współpracy nie byłyby możliwe bez konkretnych działań podejmowanych przez twórców omawianego systemu. Mowa tu o systematycznym wykorzystywaniu w rozwoju HMS C3IS JAŚMIN wiedzy, wniosków i doświadczeń zdobywanych w trakcie jego wieloletniej już eksploatacji w SZ RP. Doświadczenia te są rezultatem intensywnego wykorzystywania i sprawdzania tego rozwiązania w wyjątkowo licznych polskich oraz sojuszniczych przedsięwzięciach wojskowych, a także w procesie naukowo-badawczym i dydaktycznym w wojskowych uczelniach wyższych. Wszystko to w sposób pozytywny wpływało i wpływa na jeszcze większą dojrzałość systemu, jego kompleksowość i gotowość do wykorzystania właśnie w środowisku wielodomenowym.

Szeroka integracja i współpraca HMS C3IS JAŚMIN z systemami oraz efektorami z wielu domen możliwa jest dzięki jego zdolności do realizacji wydajnej transmisji danych, m.in. za pomocą wszystkich dostępnych radiowych środków łączności. W charakterystyce systemu często podkreślana jest jego modułowa budowa. Rzeczywiście jest to bardzo istotna i mierzalna zdolność. Umożliwia ona bowiem dołączanie do niego kolejnych dedykowanych modułów, czy też usług odpowiedzialnych w razie potrzeby za integrację coraz większej liczby zewnętrznych systemów i podsystemów, zapewniając tym samym nowe możliwości użytkownikowi. Wszystko to razem zmierza zaś w jednym kierunku – stworzenia warunków do: zdobywania w krótkim czasie coraz większej ilość kluczowych informacji oraz ich sprawnej analizy i wykorzystania w procesie dowodzenia.

Zdolność i gotowość HMS C3IS JAŚMIN do wielowymiarowej współpracy z innymi systemami nie jest jedynie pustą deklaracją, czy też nie popartą faktami reklamą. Warto pamiętać, iż analizowany system:

• jako jedyne tego typu polskie rozwiązanie otrzymał pozytywne opinie eksploatacyjne SZ RP (także referencje uczelni wojskowych w tym zakresie) oraz rekomendacje, certyfikaty, potwierdzenia interoperacyjności i referencyjności wydane przez NATO, w tym rekomendacje do operacyjnego / praktycznego wykorzystania;
• jest wpisany na sojuszniczą listę zaufanych produktów AFPL (Approved Fielded Product List);
• wielokrotnie z powodzeniem przeszedł testy z systemem referencyjnym NATO MTRS (MIP Test Reference System);
• w 2020 r. został oceniony przez Sojusznicze Dowództwo NATO ds. Transformacji (ACT – Allied Command Transformation) jako najbardziej zaawansowane i referencyjne rozwiązanie dla innych koalicyjnych wyrobów tego typu.

Wszechstronne wykorzystanie JAŚMINA

Naturalnym oczekiwaniem każdego użytkownika (użytkownik wojskowy nie wydaje się być tu wyjątkiem) jest posiadanie i wykorzystywanie produktów, które sprawdziły się w działaniu. W tym przypadku w pełni upoważnione wydaje się być stwierdzenie, iż HMS C3IS JAŚMIN zdecydowanie do takich się zalicza. Od lat w kolejnych odsłonach (wersjach) korzystają z niego Siły Zbrojne RP, jest też wysoko oceniany przez wojskowych (także tych z armii sojuszniczych), polskich i zagranicznych ekspertów oraz branżowych przedstawicieli przemysłu obronnego. Warto wspomnieć także o otrzymanych przez to rozwiązanie prestiżowych nagrodach i wyróżnieniach, w tym od Prezydenta RP, Ministra Obrony Narodowej, czy też od Rady Programowej Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach.

Podkreślone powyżej szerokie wykorzystanie HMS C3IS JAŚMIN w Siłach Zbrojnych naszego państwa wydaje się jednak nie do końca przebijać szczególnie i wyraźnie do świadomości społecznej. Aby choć w części wypełnić tę informacyjną lukę, warto wspomnieć o szeregu faktów z tym związanych. Już 31 grudnia 2015 roku Szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych wydał Polecenie nr 113, dotyczące wprowadzenia do SZ RP opisywanego systemu jako samodzielnego sprzętu wojskowego oraz wcześniejszego jego wdrożenia i wykorzystywania jako elementu Zintegrowanych Węzłów Teleinformatycznych JAŚMIN. Ponadto w 2018 roku podpisana została umowa z Inspektoratem Uzbrojenia na dostawę do SZ RP tego rozwiązania i jego nieograniczone wykorzystanie jako samodzielnego wyrobu wojskowego.

Od lat trwa także efektywna eksploatacja HMS C3IS JAŚMIN w ramach polskiego członkostwa w NATO przez Wielonarodową Dywizję Północny-Wschód, stworzoną na potrzeby inicjatywy Wysuniętej Obecności NATO (NATO Forward Presence) oraz siły szybkiego reagowania pełniące dyżur ze strony polskiej w ramach tzw. szpicy NATO (Very High Readiness Joint Task Force – VJTF). Aktualnie kontynuowana jest realizacja III (tzw. producenckiej) linii wsparcia dla efektywnej eksploatacji tego systemu w ramach umowy z resortem Obrony Narodowej, w tym dotyczącej jego aktualizacji. Daje to korzystną formalno-organizacyjną i finansową formułę osiągania nowych zdolności polskich Sił Zbrojnych, głównie w zakresie znacznego usprawnienia dowodzenia i teleinformatycznego wsparcia działań wojsk.

Nie powinniśmy także zapominać o wieloletniej efektywnej eksploatacji i pozytywnych wynikach badań i testów niniejszego rozwiązania podczas najważniejszych krajowych i międzynarodowych przedsięwzięć wojskowych, w tym programów badawczych oraz kolejnych edycji ćwiczeń: ANAKONDA, DRAGON, NATO CWID, NATO CWIX, COMBINED ENDEAVOR, BOLD QUEST, ALLIED SPIRIT, COMBINED RESOLVE, SABER STRIKE, BORSUK, ASTER, PIERŚCIEŃ, STOKROTA, BRAMA, TWIERDZA i ostatnio BARBAKAN. W wielu z nich HMS C3IS JAŚMIN występował jako jedyny polski produkt, wykonując swoje zadania na wysokim poziomie oraz reprezentując i promując polski przemysł obronny. Warto również wskazać wykorzystywanie niniejszego systemu w działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej, zwłaszcza w ramach laboratoriów szkolno-treningowych w licznych wojskowych ośrodkach naukowych i szkoleniowych, m.in.: Akademii Sztuki Wojennej, Centrum Wsparcia Systemów Dowodzenia Sił Zbrojnych, Wojskowej Akademii Technicznej oraz Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki. Wreszcie przykładem jego rzeczywiście szerokiego wykorzystania jest wdrożenie i rozwój usystematyzowanego, wielopoziomowego systemu szkolenia instruktorów i operatorów HMS C3IS JAŚMIN, który jest realizowany m.in. w Akademii Sztuki Wojennej. Jest to kolejne ważne osiągnięcie w dynamicznym rozwoju omawianego systemu oraz skutecznym rozwijaniu zdolności do jego pełnego wykorzystania w SZ RP.

Rezultaty analiz współczesnych tendencji dotyczących działań zbrojnych pozwalają konstatować, iż w przewidywalnej perspektywie czasowej to właśnie wielodomenowość jest tą wizją czy koncepcją, która na jakiś czas zdominuje filozofię działań militarnych, ze wszelkimi tego konsekwencjami. Warto zatem mieć świadomość, że co najmniej w obszarze szeroko rozumianego wspomagania dowodzenia i wsparcia działań wojsk Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej dysponują rozwiązaniem nie ustępującym w tym zakresie światowej czołówce. Co więcej, jest to produkt zaprojektowany, produkowany, serwisowany i doskonalony w naszym kraju, co nie jest bez znaczenia, gdy rozważa się różne aspekty militarnego filaru bezpieczeństwa narodowego, czy też suwerenności wojskowej. Choćby z tego powodu warto przedstawione w artykule narzędzie stosować, doceniać, kontynuować jego wdrażanie i rozwijanie oraz nie zapominać o wielodomenowych możliwościach, jakie są w nim ukryte.

Autor: Gen. bryg. (r) prof. dr hab. inż. Janusz Kręcikij, zastępca Dyrektora Instytutu Bezpieczeństwa Narodowego, Kierownik Katedry Zarządzania Bezpieczeństwem i Dowodzenia Wydziału Nauk o Bezpieczeństwie Krakowskiej Akademii.

Artykuł przygotowany we współpracy z TELDAT