Tarcza Wschód także na granicy z Litwą [OPINIA]

Artykuł został opublikowany także w wersji angielskiej na stronie Defence24.com.

The text was also published in English version at Defence24.com.

Tarcza Wschód to sztandarowa operacja umocnienia naszej granicy z Rosją i Białorusią, ale również umocnienia wschodniej flanki NATO. Dla Polski to nie tylko rozbudowa inżynieryjna terenu, ale również zapewnienie mobilności wojsk sojuszu. Te w ramach projekcji sił będą przemieszczały się między innymi przez Przesmyk Suwalski, jedyną drogę lądową łączącą Litwę, Łotwę i Estonię z pozostałymi państwami członkowskimi NATO. To powoduje, że teren ten musi być już w czasie pokoju chroniony i przygotowany na ewentualny przerzut wojsk.

Ukształtowanie terenu i infrastruktura

Granica polsko-litewska liczy 104 kilometry, ale w linii prostej między jej skrajnymi punktami jest około 65 kilometrów. Pogranicze Polski i Litwy to Pojezierze Wschodniosuwalskie i część Równiny Augustowskiej graniczące od wschodu z Pojezierzem Litewskim.

Pojezierze Wschodniosuwalskie to region o dużym urozmaiceniu topograficznym. Na obszarze pojezierza występują bardzo liczne wzgórza morenowe. Wały moren czołowych, kemy, druminy, ozy i bardzo głębokie rynny (rynna Hańczy i innych rzek) przy małej liczbie dróg ograniczają możliwości ruchu wojsk.

Równina Augustowska jest rozległym sandrem mającym swój początek w okolicy Suwałk na wysokości około 190m n.p.m. i obniżjący się do około 120 m n.p.m. w okolicach Augustowa. Równinną powierzchnię sandru urozmaicają wytopiskowe misy licznych jezior. Największymi z nich są jeziora Wigry i Necko. Przeważającą część równiny zajmuje Puszcza Augustowska. Ważnym elementem rzeźby krainy jest Kanał Augustowski łączący okoliczne jeziora, a także dorzecza Wisły i Niemna.

Zróżnicowany topograficznie rejon Przesmyku Suwalskiego w zasadzie ograniczony jest dwóch dróg krajowych. Drogi E67 Suwałki-Budzisko (drogi ekspresowej S61) i drogi nr 16 Augustów-Ogrodniki, która ma w przyszłości zostać zmodernizowana.

Transport kolejowy ogranicza się do jednej jednotorowej niezelektryfikowanej linii kolejowej, w przyszłości części transeuropejskiego korytarza Rail Baltica łączącego Niemcy, Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię, a dalszej w przyszłości Finlandię.

Ponadto do granicy z Litwą między pagórkami, jeziorami i wąskimi przesmykami wiedzie kilka dróg lokalnych. Niestety stan tych dróg, oraz mosty na kanałach i rzekach wskazują na ograniczenia dopuszczalnej masy pojazdów do 8, 10, najwyżej 20 ton.

Wrażliwość Przesmyku Suwalskiego

Ta krótka ocena rejonu Przesmyku Suwalskiego uświadamia nam, że przemieszczenie ciężkiego sprzętu jest możliwe tylko po dwóch głównych szlakach komunikacyjnych, a możliwości jakiegokolwiek obejścia uszkodzonych odcinków dróg bardzo ograniczone. Dodatkowym utrudnieniem mogą okazać się ruchy ludności podlegającej ewakuacji – tej zorganizowanej, ale przede wszystkim ruch ludności przemieszczającej się w ramach samoewakuacji. Dotyczy to także obywateli Litwy, chcących wydostać się z zagrożonych obszarów.

Wprawdzie ewakuacja z założenia ma być być realizowana po wyznaczonych drogach, nie kolidujących z drogami zarezerwowanymi dla wojska, to powinniśmy ten problem uwzględnić w procesie planowania. Najgorszym wydawać się może scenariusz w którym ewakuacja, a może nawet ucieczka ludności może zostać spowodowana działaniami dywersyjnymi przeciwnika. Uderzenia na infrastrukturę krytyczną, a szczególnie cyberataki, niszczenie infrastruktury energetycznej, wodociągowej w tym stacje uzdatniania wody, składy paliw, pożary itp. - wszystko to wzmocnione wrogą propagandą może spowodować obniżenie odporności społecznej i niekontrolowaną ucieczką ludności.

Jak zatem zapewnić możliwości przepływu wojsk w ramach projekcji siły? Moim zdaniem powinniśmy przygotować siły i środki pozwalające na ciągłe utrzymanie przepustowości istniejących dróg. Zgromadzone środki, powinny zostać rozmieszczone w pobliżu newralgicznych miejsc, tak, aby nawet przemieszczające się pododdziały, posiadające w swoim ugrupowaniu pododdziały inżynieryjne w zależności od ich zdolności mogły skorzystać z przygotowanych materiałów (Lekkiego Pokrycia Drogowego, elementów do naprawy przepustów, czy wzmocnienia uszkodzonych przęseł mostowych itp.).

Niezbędnym wydaje się również zgromadzenie elementów niezbędnych do rozbudowy fortyfikacyjnej granicy państwowej. Miejsca zmagazynowania środków muszą być w miarę możliwości odpowiednio zamaskowane i chronione. Kolejna sprawa to nadzór nad samą granicą. Kontrola, która powinna być sprawowana już w czasie pokoju, tak aby mieć maksymalną świadomość sytuacyjną tego, co dzieje się na granicy i w jej otoczeniu, w tym w pobliżu newralgicznych punktów. Ekonomia sił wymaga, aby, wykorzystać elektroniczne systemy ochrony wzmocnione mobilnymi, interwencyjnymi patrolami. Pewne elementy takiego systemu powstają na granicach z Białorusią i Rosją, ale nic nie mówi się o nadzorze granicy z Litwą.

Należy zaznaczyć, że niektóre działania hybrydowe, zacierające się w formie z przestępczością transgraniczną (przemyt ludzi, ale też materiałów niebezpiecznych i broni) mogą (i mają) miejsce już w czasie pokoju. Objęcie granicy Polski i Litwy nadzorem elektronicznym i mobilną kontrolą powinno ograniczyć te zjawiska, a dowodem ich występowania już dziś są niemal codzienne zatrzymania przemytników ludzi. Pomimo, że granica Polski i Litwy formalnie jest w strefie Schengen, to faktycznie powinna być objęta szczególnym nadzorem, w tym elektronicznym i programem Tarcza Wschód. Należy podkreślić, że nie jest to działanie przeciwko Litwie. Wręcz przeciwnie, dzięki skutecznemu przygotowaniu i zabezpieczeniu Przesmyku Suwalskiego zmniejszymy wrażliwość zarówno Polski i Litwy na działania hybrydowe, a nade wszystko zapewnimy możliwość bezpieczniejszego wprowadzenia wojsk sojuszniczych na Litwę, Łotwę i do Estonii w wypadku konieczności projekcji sił na pełną skalę. A to jest wspólnym interesem bezpieczeństwa Polski i Litwy.

Niezbędne zintegrowane podejście

Powodzenie w realizacji tych działań osiągniemy wówczas, gdy zmienimy „resortowe” podejście do ochrony granicy i Tarczy Wschód. Począwszy od Planu Operacji, oczywiście dostępnego i wynikającego z zadań i kompetencji. Szybkość i skuteczność reakcji na zagrożenia wynika zwykle od dobrze zorganizowanego rozpoznania i ochrony.

Uważam, że skuteczne rozpoznanie i ochronę obiektów zbudujemy wówczas, kiedy w jednym systemie włączymy sensory rozpoznania: elementów SZ RP na całej głębokości Tarczy Wschód na kierunku Przesmyku Suwalskiego, Straży Granicznej – bezpośrednio na granicy i w głębi, elementów ochrony Infrastruktury Krytycznej. Może system zostanie „zapchany” zbyt dużą informacji, ale system oparty na sztucznej inteligencji bez najmniejszego problemu sobie poradzi. Co więcej końcowy obraz sytuacji rozpoznawczej wskaże zagrożenia i ułatwi reagowanie oraz wskaże słabe punkty. Jeżeli taki system rozszerzymy informacje dotyczące skodyfikowanych ilości materiałów niezbędnych do utrzymania dróg, rozbudowy inżynieryjnej rejonów obrony, elementów naprawczych do odtwarzania Infrastruktury Krytycznej znajdujących się w poszczególnych magazynach/składach. To w znacznym stopniu ułatwi reakcję na straty i odtwarzanie zapasów.

Taka propozycja w aktualnych warunkach „resortowego/silosowego” podejścia do planowania obrony państwa wydaje się mrzonką, czy nie pora wrócić do historii, jak już kilka miesięcy temu w jednych ze swoich artykułów proponował generał Waldemar Skrzypczak i stosownie do obecnie obowiązującego systemu prawnego ustanowić na wzór funkcjonującego pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej w latach 1935 - 1939 Komitetu Obrony Rzeczypospolitej powołać organ funkcjonujący ponad podziałami politycznymi, do którego zadań między innymi byłoby rozpatrywanie zadań dotyczących obrony Państwa oraz koordynowanie prac przygotowujących obronę Państwa.

Autor: gen. dyw. w st. spocz. Jerzy Michałowski