Jak bronić polskie Orki przed torpedami?

Okręty podwodne z założenia działają skrycie. Kiedy jednak podejmą jakiekolwiek działania ofensywne, zdradzają swoją pozycję i muszą być przygotowane na kontruderzenie ze strony przeciwnika. W ucieczce przed zagrożeniem pomaga odpowiednia taktyka oraz sama konstrukcja okrętu. Jednak zawsze może nastąpić taki moment, gdy nawodne siły zwalczania okrętów podwodnych (ZOP) zrzucą do wody torpedę. I wtedy okręt podwodny będzie musiał się starać jej uniknąć.

Najprostszym sposobem byłoby ją wymanewrować, jednak torpedy są nawet kilkakrotnie szybsze od zanurzonych okrętów podwodnych. Tylko Rosjanie próbowali to zmienić, wprowadzając okręty podwodne projektu 705 typu Lira (według NATO typu Alfa), o maksymalnej prędkości podwodnej 41 w. Ta napędzana reaktorem chłodzonym ciekłym metalem jednostka była jednak awaryjna, kosztowna (zrobiono ją z tytanu) i hałaśliwa (przy prędkości 35 w generując dźwięk powyżej 100 dB), przez co bardzo szybko została wycofana.

Dlatego na większości okrętów podwodnych szuka się innych rozwiązań, które zwiększają bezpieczeństwo, ograniczając zagrożenie ze strony torped. Początkowo stosowano tylko wabiki, które po wypuszczeniu do wody po prostu hałasowały, próbując zmylić torpedy naprowadzane akustycznie. Jednak wprowadzane w torpedach sonary cyfrowe, komputerowe systemy obróbki sygnału oraz wykorzystanie światłowodu do naprowadzania spowodowały, że tego rodzaju systemy zabezpieczeń są coraz mniej skuteczne, szczególnie wtedy, gdy działają samodzielnie.

By wyjść naprzeciw temu zagrożeniu, uznano, że poza samymi wabikami trzeba mieć również system samoobrony pozwalający na fizyczne niszczenie zbliżającej się torpedy. I takie też efektory zaczęły być proponowane dla okrętów podwodnych. Rozwój tego rodzaju systemów uzbrojenia śledziliśmy na Defence24.pl już od 2018 roku, i po wyborze Szwecji jako dostawcy Orki dla polskiej Marynarki Wojennej postanowiliśmy pokazać, co zmieniło się w tej dziedzinie od tego czasu.

System antytorpedowy ATDS dla okrętów nawodnych

W czasie targów Euronaval 2018 zwróciliśmy uwagę na zaprezentowany po raz pierwszy publicznie przez firmę Rafael izraelski system aktywnej obrony antytorpedowej ATDS (active Advanced Torpedo Defense System) dla okrętów nawodnych. Było to system, którego zadaniem było zarówno „akustyczne” odciągnięcie zagrożenia od własnej jednostki, jak i jego zneutralizowanie. Wykorzystano do tego odpowiednio zaadaptowany, aktywny system samoobrony TORBUSTER proponowany przez koncern Rafael od 2008 roku dla okrętów podwodnych.

Jest to rozwiązanie zaliczane do tzw. czwartej generacji, które przypomina małą torpedę o wymiarach: długość 2,3 m i średnica 0,198 m oraz o wadze 52 kg. Był to zresztą pierwszy, operacyjnie wykorzystywany system klasy „Hard Kill Torpedo Decoy”, w którym zintegrowano zarówno wabik akustyczny (odciągający zagrożenie), jak i głowicę bojową (niszczącą zagrożenie).

W pierwszej fazie operacji antytorpedowej zadaniem TORBUSTER-a jest odciągnięcie atakującej torpedy na odpowiednią odległość od własnego okrętu, działając jak typowy wabik (faza soft-kill). Robi się to poprzez generowanie określonych, zakłócających sygnałów akustycznych, do czego wykorzystano technologie reaktywne, opracowane dla wabików SCUTTER Mk 3 (wykorzystywanych na okrętach podwodnych). W drugiej fazie działania systemu (faza hard-kill), gdy torpeda znajdzie się w zasięgu skutecznego działania głowicy bojowej ATDS, następuje jej samoczynna eksplozja, niszcząca lub uszkadzająca tę torpedę.

System antytorpedowy SHADE dla okrętów podwodnych

Odpowiednikiem ATDS na okrętach podwodnych jest system SHADE. Według firmy RAFAEL jest to jedyny system obrony antytorpedowej, który pomyślnie przeszedł procesy integracji, weryfikacji, walidacji i operacjonalizacji oraz który wykorzystuje środki przeciwdziałania klasy hard-kill 4. generacji (TORBUSTER) oraz wabiki 3. generacji (SCUTTER Mk 3). Antytorpeda TORBUSTER jest praktycznie taka sama w systemie SHADE jak w systemie ATDS.

Elementem dodatkowym są jednak wabiki SCUTTER, które również wyglądem przypominają torpedę, chociaż są mniejsze od TORBUSTER-ów (mając długość 1 m i średnicę 0,1 m) i lżejsze (ważąc 7,3 kg).

Efektory: TORBUSTER i SCUTTER są jednymi z czterech elementów systemu SHADE. Do ich wykorzystania potrzebne są jeszcze:

• komputer pokładowy (który odbiera informacje z systemu nawigacyjnego i dane z systemu obserwacji dotyczące rodzaju zagrożenia oraz wybiera plan obrony, zapewniający maksymalną przeżywalność okrętu podwodnego),
• generator planów obrony Tactician, pozwalający na wstępne planowanie operacyjne (zgodnie z wyjaśnieniami Rafael: Tactician „uruchamia aplikację do modelowania zagrożeń, składającą się z kompleksowego zestawu zaawansowanych algorytmów, które analizują nadchodzące zagrożenia i generują: dostosowany zestaw wyborów manewrów i monitorowania, ustawień wstępnych oraz komend startowych, a także rekomendacji manewrów unikowych).

• System startowy, w skład którego wchodzi określona liczba dwóch rodzajów wyrzutni (8-calowej dla TORBUSTER i 4-calowej dla SCUTTER Mk 3). Są to wyrzutnie charakteryzujące się wysoką niezawodnością, prostą obsługą i niskim zużyciem energii, o lekkiej konstrukcji, wykorzystujące materiały kompozytowe, niezwiększające sygnatury akustycznej okrętu i niewymagające zasilania z pokładowego systemu hydraulicznego oraz pokładowych zbiorników sprężonego powietrza.

Jak widać, SHADE to kompleksowe rozwiązanie obronne, które ma za zadanie przeciwdziałać wielokrotnym atakom torped akustycznych w czasie rzeczywistym. System może działać w pełni automatycznie, rozmieszczając „twarde” lub „miękkie” środki zaradcze zgodnie z wcześniej zaprogramowanym scenariuszem bez interwencji człowieka. SHADE może także być kierowany przez jednego operatora, który na swojej konsoli może wprowadzić ustawienia wstępne, wybrać właściwy scenariusz oraz zatwierdzić proponowane tryby działania. TORBUSTER-y i SCUTTER-y można bowiem ustawić nad lub pod okrętem podwodnym, w zależności od wybranej taktyki działania.

System antytorpedowy o podobnych lub lepszych możliwościach powinien być zintegrowany z okrętowym systemem walki na okrętach podwodnych, które najprawdopodobniej będą budowane w Szwecji dla polskiej Marynarki Wojennej w ramach programu Orka.