Armia rosyjska – armia agresora: Dywizje Wojsk Lądowych [RAPORT]

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Reforma Siedriukowa (poprzedniego ministra obrony) zakładała likwidację w całych siłach zbrojnych szeregu małych, skadrowanych jednostek i tworzenie nowych, większych organizmów. Miały one mieć nową organizację, stosunkowo duże ukompletowane i zredukowane szczeble dowodzenia. W wojskach lądowych najważniejszym efektem tej reformy była likwidacja spuścizny po ZSRR czyli mocno skadrowanych dywizji pancernych i zmechanizowanych oraz sformowanie kilkudziesięciu brygad zmechanizowanych i pancernych na czas pokoju i kolejnych nowo formowanych na czas wojny. Brygady te, dzięki nowej strukturze, były lepiej przygotowane do samodzielnych działań jak i działań w ramach armii czy też bezpośrednio w ramach sił okręgu wojskowego, we współpracy z ich jednostkami.

Na szczeblu okręgu wojskowego brygady wojsk lądowych mogą współdziałać lub być wzmacniane przez różne jednostki. Są to np.:

• samodzielna brygada specjalnego przeznaczenia;
• brygada artylerii wielkiej mocy;
• brygada artylerii rakietowej;
• brygada rakiet przeciwlotniczych;
• samodzielna brygada inżynieryjna;
• samodzielna brygada ochrony radiacyjnej, chemicznej i biologicznej;
• brygada dowodzenia;
• samodzielna brygada walki radioelektronicznej;
• samodzielna brygada radiotechniczna specjalnego przeznaczenia;
• samodzielna brygada zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

Na niższym szczeblu brygady zmechanizowane i pancerne mogą współpracować z jednostkami armijnymi, jak m.in.:

• brygada rakiet;
• brygada artylerii;
• brygada rakiet przeciwlotniczych;
• samodzielna brygada rozpoznawcza;
• brygada dowodzenia;
• samodzielny pułk ochrony radiacyjnej, chemicznej i biologicznej;
• pułk inżynieryjno-saperski;
• samodzielny batalion walki radioelektronicznej;
• samodzielny batalion radiotechniczny specjalnego przeznaczenia.

Poszczególne brygady wojsk lądowych różnią się od siebie organizacją, uzbrojeniem i liczebnością. Są jednak oparte o te same ramy czyli cztery podstawowe bataliony: trzy zmechanizowane i jeden czołgów lub trzy czołgów i jeden zmechanizowany (w niektórych przypadkach brygada ma tylko trzy bataliony zmechanizowane), dwa dywizjony artylerii, dwa dywizjony przeciwlotnicze oraz szereg innych mniejszych pododdziałów. Teoretycznie brygady są słabsze od dywizji, ale za to mocno ukompletowane. Liczą do 4200 żołnierzy, przy czym część z nich jest mniej liczna. Pomimo tego i tak mają więcej żołnierzy w czasie pokoju niż niektóre skadrowane dywizje, rozformowane w czasie reformy Sierdiukowa. Stosunkowo silna brygadowa artyleria i obrona przeciwlotnicza predysponuje je do samodzielnego działania. Wymienione jednostki armijne i okręgowe mogą wzmocnić brygady w ramach działań całych związków operacyjno-taktycznych i operacyjnych.

Oczywiście powstanie brygad nie było remedium na wszystkie problemy wojsk lądowych. Nadal pozostały problemy z coraz mniej nowoczesnym sprzętem wojskowym, niewystarczającym poziomem obsług technicznych, a przede wszystkim ze słabym wyszkoleniem żołnierzy z poboru. Miała to rekompensować służba kontraktowa, ale po działaniach na Ukrainie widać, że i jej poziom nie jest zadawalający. Również pomimo wielkich wysiłków organizacyjnych wiele problemów sprawia logistyka. Rozdzielenie logistyki na stacjonarną i polową nie rozwiązało ich całkowicie. Nadal na niższych szczeblach organizacyjnych pododdziały logistyczne były zbyt szczupłe i brygady bojowe muszą liczyć na wsparcie okręgowych brygad zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

Poważnym problemem stały się również limity osobowe narzucone siłom zbrojnym przez władze państwowe oraz sytuację ekonomiczno-gospodarczą Rosji. Ogólnie Siły Zbrojne Rosji liczą około 900 tys. żołnierzy. Po odliczeniu jednostek centralnego podporządkowania, jednostek lotniczych, marynarki wojennej, rakietowych wojsk strategicznego przeznaczenia, wojsk powietrzno-desantowych dla wojsk lądowych pozostaje ponad 300 tys. etatów. Z jednej strony to bardzo dużo, ale z drugiej strony patrząc na mapę Rosji, wiele ewentualnych teatrów działań wojennych i rozbudowaną strukturę organizacyjną okazuje się, że nie wystarcza to dla zaspokojenia wszystkich zamierzeń Sztabu Generalnego Rosji.

Gdy jeszcze na dobre nie okrzepła struktura brygadowa w wojskach lądowych minister obrony Sierdiukow został odwołany, a jego miejsce zajął obecny minister Szojgu. Reformy w większości zostały wstrzymane, a część z nich wręcz cofnięta. Z dużych, scalonych dotychczas organizacji ponownie zaczęto wydzielać mniejsze i tworzyć z nich samodzielne jednostki. Dotyczyło to różnych rodzajów sił zbrojnych, ale odwrót od prowadzonych reform najbardziej widoczny stał się chyba w wojskach lądowych. Pozostawiono cztery okręgi wojskowe z podporządkowanymi jednostkami wojsk lądowych, sił powietrzno-kosmicznych i marynarki wojennej. Rozpoczęto formowanie kolejnych armii. Niektóre z nich swoją siłą bojową raczej nie powinny pretendować do tego miana. Przykładowo 29. Armia Ogólnowojskowa Wschodniego Okręgu Wojskowego w czasie pokojowym ma w swoim składzie jedną brygadę zmechanizowaną i jednostki armijne. Cała ta armia w czasie pokoju liczy trochę ponad 9000 żołnierzy, co nie jest ekwiwalentem liczebnym nawet standardowej dywizji.

Największe zmiany nastąpiły na szczeblu taktycznym gdzie brygady powoli rozpoczęto rozformowywać, a w ich miejsce formować dywizje. Obecnie w Rosji istnieje 12 dowództw dywizji z podporządkowanymi jednostkami. Przykładową uproszczoną strukturę organizacyjną dowództwa dywizji zmechanizowanej pokazuje tabela nr 1. Duża cześć z tych dywizji nadal jest w fazie organizacji, a poszczególne różnią się nawet liczbą podstawowych pułków. Są to:

• 4.Dywizja Pancerna (1. Armia Pancerna) ma dwa pułki czołgów i jeden pułk zmechanizowany;
• 47.Dywizja Pancerna (1. APanc) ma jeden pułk czołgów;
• 90.Dywizja Pancerna (Centralny Okręg Wojskowy) ma trzy pułki czołgów i jeden zmechanizowany;
• 2.Dywizja Zmechanizowana (1. APanc) ma jeden pułk czołgów i dwa pułki zmechanizowane;
• 3.Dywizja Zmechanizowana (20. Armia Ogólnowojskowa) ma jeden pułk czołgów i trzy pułki zmechanizowane;
• 18.Dywizja Zmechanizowana (11. Korpus Armijny Floty Bałtyckiej) ma jeden pułk czołgów i dwa pułki zmechanizowane;
• 19.Dywizja Zmechanizowana (58. AO) ma dwa pułki zmechanizowane;
• 20.Dywizja Zmechanizowana (8. AO) ma dwa pułki zmechanizowane;
• 42.Dywizja Zmechanizowana (58. AO) ma trzy pułki zmechanizowane;
• 127.Dywizja Zmechanizowana (5. AO) ma jeden pułk czołgów i trzy pułki zmechanizowane;
• 144.Dywizja Zmechanizowana (20. AO) ma jeden pułk czołgów i dwa pułki zmechanizowane;
• 150.Dywizja Zmechanizowana (8. AO) ma dwa pułki czołgów i dwa pułki zmechanizowane.

Przyglądając się liczbie pułków w dywizjach trudno wyciągnąć wniosek jaka jest docelowa struktura dywizji. Logicznym byłoby posiadanie przez dywizję pancerną trzech pułków czołgów i jednego zmechanizowanego (tak jak w 90. Dywizji Pancernej), a przez dywizję zmechanizowaną odwrotnie czyli trzech pułków zmechanizowanych i jednego czołgów (tak jak w 3. Dywizji Zmechanizowanej). Ale większość dywizji odbiega na razie od takiej organizacji, a 150. Dywizja Zmechanizowana ma jeszcze inną strukturę czyli dwa pułki czołgów i dwa pułki zmechanizowane. Zgodnie z zapowiedziami jeszcze z przed wojny z Ukrainą, niektóre dywizje (np. 19. Dywizja Zmechanizowana i 20. Dywizja Zmechanizowana) będą miały batalion czołgów, zamiast pułku. Nie wiadomo czy przejściowo czy docelowo.

Dotychczas sformowane pułki zmechanizowane i czołgów powstały na bazie likwidowanych brygad. Redukcja wielkości jednostki z poziomu brygady do pułku polegała głównie na zabraniu jednego z dwóch dywizjonów artylerii oraz dywizjonu rakiet przeciwlotniczych (pozostawiono dywizjon przeciwlotniczy). Również brygadowy dywizjon artylerii rakietowej został zabrany i w pułku czołgów nie ma wyrzutni wieloprowadnicowych pocisków rakietowych, a w pułku zmechanizowanym pozostawiono baterię (przeważnie składającą się z czterech wyrzutni). Pułk ma również mniejsze pozostałe pododdziały rodzajów wojsk i służb w porównaniu do brygady. Wszystkie te zmiany doprowadziły do istotnej redukcji liczby żołnierzy w pułku w stosunku do brygady. W czasie pokoju pułk zmechanizowany liczy trochę ponad 2000 żołnierzy, a czołgów (z kompanią zmechanizowaną zamiast batalionu) prawie 1300. Te pułki czołgów, które jeszcze mają niezredukowany batalion zmechanizowany liczą ponad 1500 żołnierzy. Przykładowe uproszczone struktury organizacyjne pułku zmechanizowanego zawiera tabela nr 2, a czołgów tabela nr 3.

Pułk czołgów ma na uzbrojeniu 94 czołgi, 10 bojowych wozów piechoty (gdy ma kompanię zmechanizowaną) lub 34 (gdy ma jeszcze batalion) oraz kilka transporterów opancerzonych BTR i kilkanaście MT-LB. Pułk zmechanizowany uzbrojony jest w 102 bojowe wozy piechoty lub 122 transportery opancerzone BTR. Uzupełniają je transportery MT-LB i BTR (w pułkach z bojowymi wozami piechoty). W Rosji nie ma pułków zmechanizowanych, które jako podstawowe uzbrojenia miały transportery MT-LB (nadal jest natomiast kilka takich brygad zmechanizowanych). Pułkowy dywizjon artylerii samobieżnej składa się z dwóch (12 haubic) lub trzech baterii (18 haubic). Niektóre pułki nadal mają dywizjon artylerii holowanej, przeważnie dwu bateryjny (12 haubic). Większość artylerii pułkowej jest kalibru 152 mm, a haubice 122 mm 2S1 stanowią już uzbrojenie bardzo nielicznych pułków. Praktycznie każdy batalion zmechanizowany ma organiczną baterie 6 moździerzy 120 mm (przeważnie holowanych). Pułki zmechanizowane mają wspomniane baterie artylerii rakietowej. Niektóre mają dodatkowo baterię przeciwpancernych pocisków kierowanych (9 wyrzutni Konkurs na BRDM-2 lub Szturm-S na MT-LB).

Jednostki dywizyjne odtwarzanych związków taktycznych powstają ze sprzętu zabranego z rozformowywanych brygad, zabranego z jednostek korpuśnych, armijnych lub okręgowych oraz z bezpośrednio z dostaw z przemysłu (nowego i wyremontowanego lub zmodernizowanego). Oczywiście również nadwyżki stanów osobowych brygad w stosunku do pułków przeznaczane są na obsadzenie stanowisk etatowych w dowództwach dywizji i jednostkach dywizyjnych. W odtwarzanej dywizji docelowo mają być m. in.:

• pułk artylerii samobieżnej;
• pułk rakiet przeciwlotniczych;
• dywizjon przeciwpancerny (tylko w dywizjach zmechanizowanych);
• samodzielny batalion rozpoznawczy;
• samodzielny batalion łączności;
• samodzielny batalion inżynieryjno-saperski;
• samodzielny batalion zabezpieczenia materiałowego;
• samodzielny batalion medyczny;
• samodzielna kompania ochrony radiacyjnej, chemicznej i biologicznej
• samodzielna kompania bezpilotowych statków powietrznych;
• samodzielna kompania walki radioelektronicznej;
• samodzielna kompania regulacji ruchu.

Dywizyjny pułk artylerii samobieżnej składa się dwóch dywizjonów artylerii samobieżnej (36 haubic) i dywizjonu artylerii rakietowej (18 wyrzutni). W większości są to 152 mm haubice samobieżne, a tylko w nielicznych przypadkach holowane. Większość dywizyjnych wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych (kalibru 122 mm) to znane BM-21 Grad lub jej nowe modyfikacje. Tylko nieliczne pułki dodatkowo dysponują wyrzutniami kalibru 220 mm 9P140 Uragan. Przykładową uproszczoną strukturę organizacyjną dywizyjnego pułku artylerii samobieżnej zawiera tabela nr 4. Warto podsumować, że brygada miała dwa dywizjony artylerii i jeden artylerii rakietowej. Docelowo w pełni sformowana dywizja zmechanizowana może mieć sześć dywizjonów artylerii i ekwiwalent dwóch dywizjonów artylerii rakietowej. Oznacza to, iż potencjał artyleryjski dywizji jest mniejszy od potencjału trzech brygad.

Dywizyjne pułki rakiet przeciwlotniczych powstają na bazie sprzętu brygadowych dywizjonów. Ze względu na zróżnicowany podstawowy sprzęt trudno jest o proste porównanie, Niewątpliwie dowódca brygady mając dwa dywizjony był stosunkowo w lepszej sytuacji tworząc obronę przeciwlotniczą batalionowych grup taktycznych, przeznaczając na to całość sił lub wygospodarowując środki dalszego zasięgu do osłony całości brygady. Do dyspozycji przeważnie miał 12 wyrzutni Tor lub Osa (w trzech bateriach), 6 wyrzutni Strzała-10, 6 zestawów rakietowo-artyleryjskich Tunguska i 36 naramiennych wyrzutni Igła lub Wierba. W przypadku dywizji dowódcy pułków mają do dyspozycji tylko swój dywizjon przeciwlotniczy (przeważnie 4 wyrzutnie Strzała-10, 4 zestawy Tunguska i wyrzutnie naramienne), a dywizyjny pułk rakiet przeciwlotniczych teoretycznie jest przeznaczony do osłony całości sił dywizji.

Tak wyglądała obrona przeciwlotnicza związku taktycznego również w czasach ZSRR i na początku Rosji. Przeważnie pułk składa się z czterech baterii wyrzutni rakietowych Tor (różnych wersji) lub gdzieniegdzie Osa-AKM. Każda bateria składa się z czterech wyrzutni (łącznie 16 w pułku). Pułk może działać całością sił lub poszczególnymi bateriami osobno. W skrajnym przypadku samodzielnie może działać nawet pojedyncza wyrzutnia, ale ma ona mniejsze możliwości wykrywania ponieważ może polegać tylko na swojej stacji radiolokacyjnej lub informacji o sytuacji od szczebla nadrzędnego (baterii lub pułku). Przykładowa uproszczona struktura organizacyjna pułku rakiet przeciwlotniczych zawarta jest w tabeli nr 5.

Istotną rolę w strukturze nowej dywizji odgrywają trzy samodzielne bataliony: rozpoznawczy (tabela nr 6), łączności (tabela nr 7) i inżynieryjno-saperski (tabela nr 8). Ich rola wynika bezpośrednio z nazwy oraz jest analogiczna do zadań batalionów w dywizji z czasów ZSRR. Obecne rosyjskie dywizje mają dodatkowo samodzielną kompanię bezpilotowych statków powietrznych i samodzielną kompanię walki radioelektronicznej. Są one osobnymi organizmami i nie wchodzą w skład samodzielnego batalionu rozpoznawczego. W batalionie tym jest natomiast kompania rozpoznania radioelektronicznego. Podział ten wynika z wyodrębnienia w rosyjskich wojskach dwóch osobnych pionów. Jednym pionem jest rozpoznanie, zarówno to osobowe jak i techniczne, a drugim pionem jest walka radioelektroniczna. Oba piony usytuowane są w sztabie, ale zachowują odrębność.

Nowością są dywizyjne samodzielne kompanie bezpilotowych statków powietrznych. Rozwój techniki i redukcja wymiarów aparatów latających, pozwoliła na wprowadzenie ich na szczebel brygady i dywizji. Przy czym nie wszystkie dywizje i brygady mają taką kompanię. Są one formowane wraz z postępującymi dostawami z przemysłu. Umiejscowienie takiej kompanii jako samodzielnej wynika prawdopodobnie z teoretycznej zdolności do wykonywania różnych zadań w zależności od posiadanych maszyn. Mogą one służyć do ogólnego rozpoznania optycznego i elektronicznego, naprowadzania i korygowania ogniem artylerii czy prowadzenia uderzeń z powietrza. Umiejscowienie bezpilotowych statków powietrznych w osobnej dywizyjnej kompanii powoduje, iż działają one na korzyść całej dywizji, a w jej sztabie pojawiło się nawet nowe stanowisko dla szefa służby bezzałogowego lotnictwa – nawigatora.

Całość sił dywizji uzupełniają jeszcze samodzielny batalion zabezpieczenia materiałowego, samodzielny batalion medyczny, samodzielna kompania ochrony radiacyjnej, chemicznej i biologicznej oraz samodzielna kompania regulacji ruchu. Niektóre dywizje w swojej strukturze mogą mieć jeszcze trochę mniej typowe pododdziały, wynikające z np. z miejsca stacjonowani i roli jaką odgrywają w funkcjonowaniu garnizonu w czasie pokoju. Może to być np. samodzielna kompania wart honorowych czy orkiestra wojskowa.

W związku z tym, iż praktycznie każda z rosyjskich dywizji jest w innym etapie formowania trudno precyzyjnie oszacować ich liczebność. Te dysponujące już trzema lub czterema podstawowymi pułkami liczą od 8000 do prawie 11000 żołnierzy. Oczywiście dywizja pancerna ze względu na mniejszą załogę pojedynczego czołgu niż bojowego wozu piechoty czy transportera opancerzonego jest mniej liczebna od dywizji zmechanizowanej. Dywizje, które są dopiero na początku drogi do pełnego organizacyjnego ukompletowania są mniejsze i nadal mogą mieć łączną liczebność zbliżoną do brygady. Tak zapewne jest np. z najnowszą 47. Dywizją Pancerną, której dowództwo zostało sformowane z końcem 2021 roku. Obecnie temu dowództwu podlega tylko 26. Pułk Czołgów i zalążki formowanych jednostek dywizyjnych. Całość tej dywizji na razie powstała z rozformowania 6. Brygady Pancernej.

Ciekawym przykładem formowania nowej dywizji jest 18. Dywizja Zmechanizowana 11. Korpusu Armijnego Floty Bałtyckiej, stacjonująca w Obwodzie Kaliningradzkim. Pokazuje ona meandry rosyjskiej organizacji wojsk. Przed powstaniem tej dywizji 11. Korpus miał w swoim składzie 79. Samodzielną Brygadę Zmechanizowaną, 7. Samodzielny Pułk Zmechanizowany i 11. Samodzielny Pułk Czołgów. Z chwilą przystąpienia do organizacji 11. Korpusu rozformowaniu uległa 79. Brygada, a w jej miejsce sformowano 9. Pułk Zmechanizowany i 79. Pułk Zmechanizowany. Oba razem z 11. Pułkiem Czołgów zostały podporządkowane dowództwu 18. Dywizji. Natomiast 7. Pułk pozostał nadal w podporządkowaniu dowództwa 11. Korpusu i jest obecnie chyba jedynym w Rosji samodzielnym pułkiem zmechanizowanych, nie wchodzącym w skład żadnej dywizji. Nadal 18. Dywizja nie ma kompletu jednostek dywizyjnych. Ostatnio sformowano dla niej nowy 29. Pułk Artylerii. Powstał on poprzez wydzielenie jednego z dywizjonów z 244. Brygady Artylerii 11. Korpusu. Brakuje natomiast pułku rakiet przeciwlotniczych (22. Pułk Rakiet Przeciwlotniczych prawdopodobnie nadal wchodzi w skład 11. Korpusu i jeszcze nie przeszedł do 18. Dywizji). Dywizyjne samodzielne bataliony i kompanie są na razie w fazie formowania.

Naprawdę trudno zrozumieć jest co przyświeca rosyjskim sztabowcom i planistom w takim rozdmuchiwaniu struktur wojsk lądowych. Przeważnie w ślad za organizacją nowych rosyjskich pułków nie idą jakieś duże dostawy nowego sprzętu wojskowego. Oczywiście systematycznie pułki wyposażane są zgodnie z etatami i tabelami należności, ale odbywa się to bardzo wolno. Powstaje dużo nowych dowództw i kolejnych szczebli dowodzenia, a mało nowych zdolności bojowych. Trochę przypomina to budowę imperialnych i rozbudowanych sił zbrojnych, a nie nowoczesnych i elastycznych sił przystosowanych do współczesnego zmieniającego się pola walki. Wojna na Ukrainie bezlitośnie obnaża poziom przygotowania rosyjskiej armii do wojny prowadzonej na szerszą skalę.

Nie wiadomo czemu ma służyć tak dużo szczebli dowodzenia. Przykładowo dowódca wspomnianego 11. Pułku Czołgów w Gusiewie w Obwodzie Kaliningradzkim w czasie pokoju podlega dowódcy 18. Dywizji Zmechanizowanej w Sowietsku. On z kolei podlega dowódcy 11. Korpusu Armijnego w Gusiewie, który podlega dowódcy Floty Bałtyckiej w Kaliningradzie. Dowódca tej floty podlega natomiast dowódcy Zachodniego Okręgu Wojskowego w Petersburgu, który podlega pod Ministerstwo Obrony w Moskwie. Ten i tak długi łańcuch dowodzenia wydłużają jeszcze kierunkowi zastępcy niektórych dowódców. Dowódca Floty Bałtyckiej ma zastępcę ds. wojsk lądowych i brzegowych, ponieważ jako marynarz nie ma zbyt dużych kompetencji do zajmowania się problemami korpusu zmechanizowanego. Inne łańcuchy dowodzenia są oczywiście krótsze, bo korpusy podległe flotom są wyjątkami, ale niewiele krótsze. Skomplikowany system dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rosji jest obszernym tematem, wymagających osobnego przeanalizowania.

Przerost struktury organizacyjnej Sił Zbrojnych Rosji sprzyja podnoszeniu stopni wojskowych przynależnych do danych stanowisk etatowych i tworzeniu coraz większego korpusu generałów oraz pułkowników na etatach generalskich. Dowódca brygady wojsk lądowych ma stopień etatowy pułkownika. Dowódca dywizji jest już etatem generała majora. Dowódca armii jest etatowym generałem lejtnantem i ma kilku zastępców, z których co najmniej dwóch ma etaty generała majora. Dowódca okręgu wojskowego ma etat generała armii i jego wszyscy zastępcy są na etatach generalskich, jak również szefowie okręgowych wojsk i służb oraz ich niektórzy zastępcy. Również szefowie ważniejszych okręgowych zarządów to etatowi generałowie. Czasami można odnieść wrażenie, iż niektóre rozwiązania organizacyjne (w tym i powstanie dywizji wojsk lądowych) są tworzone w celu mnożenia stanowisk, umożliwiających kolejne awanse generalskie.

Chyba najważniejszą zmianą w rosyjskich wojskach lądowych wynikającą z przejścia ze struktury brygadowej na dywizyjną jest podniesienie szczebla organizacyjnego przygotowanego do samodzielnego działania. Po reformie Sierdiukowa samodzielność taką ma już dowódca brygady. Współpracuje on z pozostałymi jednostkami armii lub okręgu wojskowego, ale brygada jest najniższym szczeblem, przynajmniej teoretycznie, który może samodzielnie działać. Dowódca brygady ma w swoich rękach siły i środki do prowadzenia samodzielnej walki. Czy są one wystarczające to już zupełnie inny problem. Zależały to od przydzielonych zadań, sił przeciwnika, wyszkolenia żołnierzy, sprawności sprzętu wojskowego i innych uwarunkowań. Brygada może wystawić np. trzy batalionowe grupy bojowe i jedną rezerwową, a ich skład jest w rękach dowódcy brygady. Wydaje się jednak, iż batalionowe grupy bojowe tworzone w stosunkowo dużych brygadach nie spełniły pokładanych w nich oczekiwań. Mają one np. zbyt małą logistykę, co wynika z dostępnych informacji z wojny na Ukrainie.

W wyniku reformy Szojgu poziom samodzielności działań w wojskach lądowych systematycznie jest podnoszony z brygady na dywizję. Dywizyjny pułk jest już za słaby do prowadzenia samodzielnej walki, bez wsparcia pozostałych jednostek dywizyjnych. Batalionowe grupy taktyczne tworzone w pułkach są słabsze od tych tworzonych w brygadach. O liczba czołgów, bojowych wozów piechoty czy transporterów opancerzonych w nich zgrupowana może być zbliżona (ponieważ bataliony czołgów i zmechanizowane mają podobną organizację zarówno w brygadzie, jak i w pułku) to wsparcie artyleryjskie, przeciwlotnicze, saperskie i inne jest zdecydowanie mniejsze. Pułk ma jeszcze mniejszą logistykę od brygady i jest zdany na zaopatrywanie, remonty czy ewakuację uszkodzonego sprzętu ze strony dywizji, armii lub wręcz okręgu wojskowego (na tym szczeblu są dopiero samodzielnej brygady zabezpieczenia materiałowo-technicznego czy samodzielnego pułk remontowo-ewakuacyjny). Obecnie nie jest do końca jasne ostateczne organizacyjne umiejscowienie samodzielnych batalionów remontowo-naprawczych. Do niedawna w wojskach lądowych znajdowały się w podporządkowaniu samodzielnych brygad zabezpieczenia materiałowo-technicznego. Jednakże w związku z formowaniem kolejnych dywizji istnieją przesłanki do wyciągnięcia wniosku, że przechodzą one w podporządkowanie dowództw dywizji.

Generalnym wnioskiem wynikającym ze zmian organizacyjnych w rosyjskich wojskach lądowych jest chyba to, iż Rosjanie zakładają w przyszłości operowanie na polu walki całymi dywizjami. Ma to sens, ale pod warunkiem, iż cała dywizja jest już w pełni sformowana, w pełni ukompletowana żołnierzami i sprzętem wojskowym oraz skoncentrowana na określonym obszarze. Natomiast jeśli do działań bojowych wysyłane są tylko niektóre elementy dywizji bez niezbędnego wsparcia (czyli niekompletne pod względem rodzajów wojsk i sił) i dodatkowo poruszają się po rozciągniętych linach marszu i walki (jak ma to miejsce na Ukrainie) nie może to się sprawdzać.

Wydaje się, że w Rosji do łask wróciły koncepcje prowadzenia wojny z czasów Układu Warszawskiego. ZSRR miał wtedy do dyspozycji około 200 dywizji wojsk lądowych, a w Europie dodatkowo kilkadziesiąt dywizji z innych państw Wkładu Warszawskiego. W samej NRD na stałe stacjonowało 20 radzieckich dywizji i sześć należących do NRD. Wtedy na strategicznym szczeblu dowodzenia można było przesuwać na mapie całe dywizje. Ale od tamtych czasów armie świata bardzo się zmieniły. Również pole walki zmienia się nieustannie. Drastyczne ograniczenie liczebności sił zbrojnych poszczególnych państw, a przede wszystkim ograniczenie liczby możliwego do wyprodukowania i zakupu sprzętu wojskowego spowodowały gruntowne zmiany. Wielkie zmagania wojenne na ciągłej linii frontu jakie były prowadzone w czasie drugiej wojny światowej czy nawet założenia prowadzenia konfliktu zbrojnego wschód-zachód z okresu „zimnej wojny" już raczej nie powtórzą się.

Obecnie amerykańskie wojska lądowe przymierzają się do dużej reorganizacji w również wzmocnienia roli dywizji. Jest jeszcze za wcześnie aby pokusić się o porównanie rosyjskich i amerykańskich rozwiązań i pomysłów. Na pewno w przyszłości będzie to duże pole do analiz. Na razie wydaje się jednak, iż nowe organizacje dywizji powinny charakteryzować się położeniem nacisku na wsparcie podstawowych jednostek dywizji licznymi środkami rozpoznania i walki radioelektronicznej, śmigłowcami szturmowymi, bezzałogowymi statkami powietrznymi, ciężką artylerią lufową i rakietową oraz rozbudowaną logistyką. Tymczasem nowa rosyjska dywizja zmechanizowana chyba nie spełnia tych wymagań i nadal raczej przypomina tą z okresu „zimnej wojny".

Na razie nie wiadomo jakie wniosku rosyjska armia wyciągnie w przyszłości z wojny na Ukrainie. Zapewne będą one dotyczyły również organizacji związków taktycznych. W następnych latach będzie można to zaobserwować chociażby po obserwacji czy będą powstawać kolejne dywizje, czy po bolesnej lekcji i poniesieniu na Ukrainie wielkich strat w stanach osobowych i sprzęcie wojskowym raczej nastąpi okres stagnacji, albo wręcz likwidacji wielu jednostek (bo nie będzie dla nich sprzętu). Warto to obserwować również z polskiej perspektywy. Pod koniec „zimnej wojny" Polska dysponowała pięcioma dywizjami pancernymi, ośmioma dywizjami zmechanizowanymi i trzema rezerwowymi dywizjami zmechanizowanymi (mobilizowanymi, dla których co prawda nie było wystarczającej liczby sprzętu wojskowego). W wyniku licznych redukcji Polska zeszła do poziomu tylko trzech dywizji, a od kilku lat jako czwartą formuje 18. Dywizję Zmechanizowaną w Siedlcach. Z oczywistych względów studiowanie rosyjskich rozwiązań organizacyjnych jest konieczne do formułowania w Polsce prawidłowych rekomendacji dotyczących dalszego rozwoju naszych wojsk lądowych.