Niemcy: rozkrok w strategii wobec Chin

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

13 lipca Niemcy opublikowały długo oczekiwaną strategię dotyczącą współpracy i postępowania wobec Chin . Ten 61-stronicowy dokument, który stanowi wytyczne dla niemieckiego postępowania jest kompromisem miedzy koalicjantami w rządzie niemieckim. Uwzględnia zarówno potrzebę kanclerza Scholza, by prowadzić relację gospodarcze z Chinami, jak i stanowisko Zielonych czyli ostrzejsze, gdzie przestrzega się przed zagrożeniem ze strony Chin na wielu poziomach. Zaznaczając, że należy ograniczyć zależność gospodarczą oraz inne powiązania wobec Chin.

Niemiecki dokument jest rozwinięciem opublikowanej miesiąc temu strategii bezpieczeństwa Niemiec, którą omawialiśmy na Defence24 . Niemiecka strategia już na wstępie zwraca uwagę na korzyści płynące z relacji z Chinami „zarówno Chiny, jak i Europa odniosły znaczne korzyści z wymiany politycznej, gospodarczej, naukowej i społecznej". W dokumencie podkreślono chęć współpracy, jak również „rosnące różnice" pomiędzy Niemcami a komunistycznym rządem w Pekinie. Niemcy obawiają się nadmiernego uzależnienia zarówno od chińskiego łańcucha dostaw komponentów przemysłowych, jak i od samego chińskiego rynku. Niemcy planują zmniejszanie zależności gospodarczej od Chin, ale nie poprzez „fundamentalną zmiana kursu" – jak czytamy w strategii. W swojej strategii rząd zapewnił, że współpraca gospodarcza z Chinami "stanie się bardziej sprawiedliwa, zrównoważona i wzajemna". Zauważono, że "podczas gdy zależność Chin od Europy stale maleje, zależność Niemiec od Chin nabrała w ostatnich latach większego znaczenia".

Niestety, w niemieckiej strategii jest więcej tego typu sformułowań, jak: "nie jest naszym zamiarem hamowanie postępu gospodarczego i rozwoju Chin". "Jednocześnie pilnie potrzebne jest zmniejszenie ryzyka. Nie dążymy jednak do rozdzielenia naszych gospodarek"- czytamy w strategii. Przypomnijmy, że Chiny są najważniejszym partnerem handlowym Niemiec, a import i eksport między tymi dwoma krajami osiągnął prawie 300 miliardów euro (335 miliardów dolarów) w 2022 roku.

Jak zwraca się uwagę w strategii „Chiny się zmieniły, to oraz decyzje polityczne Chin sprawiają, że konieczna jest zmiana sposobu, w jaki je traktujemy". Należy utrzymywać integrację gospodarczą z Pekinem, ale jednocześnie „zmniejszyć zależności w krytycznych obszarach, aby zminimalizować ryzyko, jakie może w ten sposób powstać" – podkreślono w strategii.

Niemcy mają jednak także świadomość zagrożeń i tego, że Chiny nie mają dobrych intencji. Jak czytamy w strategii Berlin "z niepokojem obserwuje, jak Chiny starają się wpływać na porządek międzynarodowy zgodnie z interesami swojego jednopartyjnego systemu, a tym samym chcą relatywizować podstawy porządku międzynarodowego opartego na zasadach, takich jak status praw człowieka". Niemcy w swojej pierwszej strategii bezpieczeństwa narodowego zaprezentowanej w zeszłym miesiącu, również oskarżyły Chiny o działanie wbrew niemieckim interesom, wywieranie "rosnącej presji" na bezpieczeństwo międzynarodowe i lekceważenie praw człowieka. Na zagrożenie chińskie zwracała także uwagę w raporcie niemiecka agencja wywiadowcza, która wymieniła Chiny jako "największe zagrożenie w odniesieniu do szpiegostwa gospodarczego i naukowego oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Niemczech".

W dokumencie wezwano także niemieckie firmy do ograniczenia nadmiernego ryzyka, dotyczącego biznesu w Chinach. Przyznano przy tym, że chiński rynek nadal pozostaje istotnym partnerem dla wielu niemieckich firm. W maju dyrektor generalny Mercedes-Benz powiedział, że zerwanie więzi z Chinami byłoby "nie do pomyślenia dla prawie całego niemieckiego przemysłu". W międzyczasie Volkswagen i BMW nadal zwiększają inwestycje w Chinach, a gigant chemiczny BASF kontynuuje inwestycję o wartości 10 miliardów dolarów w południowych Chinach. Ogólnie niemieckie firm w ubiegłym roku zainwestowały w Chinach rekordową kwotę 11,5 mld euro. Niemiecki rząd zapowiedział, że planuje przeprowadzić rozmowy z firmami "szczególnie narażonymi na Chiny" w celu "zidentyfikowania ryzyka koncentracji". Minister MSZ Baerbock powiedziała, że Niemcy muszą bardziej skoncentrować się na swoim bezpieczeństwie gospodarczym. "Firmy, które w dużym stopniu uzależnią się od chińskiego rynku, w przyszłości będą musiały same ponosić większe ryzyko finansowe" - powiedziała. Jak piszą media niemieckie, firmy w Niemczech miały odebrać strategię pozytywnie. Strategia jednak wyraźnie wskazuje, że wstrzymana umowa inwestycyjna UE z Chinami, która była forsowana przez byłą kanclerz Angelę Merkel, - "nie może obecnie zaistnieć z różnych powodów".

W dokumencie stwierdzono, że Niemcy są nadmiernie uzależnione od Chin w zakresie technologii medycznych i farmaceutyków, w tym antybiotyków, a także technologii informatycznych i produktów potrzebnych do produkcji półprzewodników oraz różnych , w tym metali ziem rzadkich potrzebnych do transformacji energetycznej. W strategii podkreśla się także, że „chińskie inwestycje bezpośrednie stanowią szczególne wyzwanie, ponieważ Chiny łączą politykę cywilną i wojskową". Niemiecki rząd planuje także dostosować listy kontroli eksportu w ramach ogólnoeuropejskiej inicjatywy mającej na celu ochronę nowych kluczowych technologii. Same Chiny niedawno nałożyły kontrole eksportowe na niektóre metale używane w półprzewodnikach.

W strategii zauważono także, że Chiny są kluczowym partnerem w walce ze zmianami klimatu, pandemiami i potrzebne w działaniach w ramach zrównoważonego rozwoju. Jednak "realizują swoje własne interesy znacznie bardziej asertywnie i na różne sposoby próbują przekształcić istniejący porządek międzynarodowy oparty na obecnych zasadach", co ma konsekwencje dla globalnego bezpieczeństwa.

„Chiny wykorzystują swoją siłę gospodarczą w sposób ukierunkowany, aby osiągnąć własne cele polityczne" – stwierdzono w dokumencie. Podkreślono także, że decyzja Chin o rozszerzeniu relacji z Rosją ma dla Niemiec bezpośrednie znaczenie w polityce bezpieczeństwa. Minister Baerbock przypomniała, że Niemcy musiały wydać 200 miliardów euro na uwolnienie się od zależności z Rosją.

Zapowiedziano również twardy kurs przeciwko chińskiemu szpiegostwu. „Nasilają się działania szpiegowskie skierowane przeciwko Niemcom, zwłaszcza w cyberprzestrzeni" – stwierdził rząd w dokumencie, wyrażając „zdecydowany sprzeciw wobec wszelkim analogowym jak i cyfrowym działaniom szpiegowskim i sabotażowym chińskich służb i grup wymierzonych w Niemcy" – podkreślono w strategii.

Na plus strategii należy oddać poruszenie kwestii Tajwanu i tego, że Niemcy będą nadal prowadzić dobre relację z wyspą i zachęcać do prowadzenia interesów (w strategii bezpieczeństwa Niemiec ten temat został pominięty). Jak czytamy w strategii "Niemcy mają bliskie i dobre stosunki z Tajwanem w wielu obszarach i chcą je rozwijać". W dokumencie stwierdzono także, że Niemcy będą nadal rozwijać swoją politykę bezpieczeństwa i wzmacniać współpracę wojskową z partnerami w regionie Indo-Pacyfiku. Stwierdzono, że status quo w Cieśninie Tajwańskiej można zmienić jedynie środkami pokojowymi. W odniesieniu do chińskiej rozbudowy wojskowej w Cieśninie Tajwańskiej i gróźb aneksji Tajwanu przy użyciu siły, w dokumencie stwierdzono: "Militarna eskalacja wpłynęłaby również na niemieckie i europejskie interesy". W dokumencie stwierdzono również, że Niemcy wspierają zaangażowanie Tajwanu w organizacjach międzynarodowych, w tym tych organizowanych przez ONZ i jej wyspecjalizowane agendy. Ostrzeżono o wrażliwości łańcuchów dostaw półprzewodników ze względu na sytuację w Cieśninie Tajwańskiej i że Niemcy pracują na poziomie dwustronnym nad "zmniejszeniem ryzyka eskalacji", aby przeciwdziałać tej wrażliwości. Strategia ostrzegała także przed chińskimi kampaniami dezinformacyjnymi związanymi z polityką Pekinu wobec Hongkongu i Tajwanu. Dodano, że Niemcy mają interesy gospodarcze i technologiczne na Tajwanie.

Komentarz

Pojawienie się tak kompleksowego dokumentu, który porządkuje relację w Chinami jest ważnym wydarzeniem w niemieckiej, ale także europejskiej polityce. Dokument w zasadzie porusza większość kwestii w relacjach Niemiec i Chin. Jest bardzo dokładny i odchodzi częściowo od prowadzonej dotychczas polityki A. Merkel, która polegała na stawianiu interesów gospodarczych na pierwszym miejscu. Niemcy w strategii są bardzo ostrożni w stosunku do Chin, i nie boją się używać ostrych słów względem Pekinu. Widać jednak wyraźnie, że dokument jest kompromisem miedzy frakcją kanclerza Scholza, który stara się łagodzić stanowisko wobec Chin, zwłaszcza w aspektach gospodarczych.

Pamiętajmy o tym, że strategia została opublikowana kilka tygodni po tym, jak Scholz wraz z kluczowymi ministrami jego gabinetu przyjął delegację chińską pod przewodnictwem nowego chińskiego premiera Li Qianga, którego wizyta w Berlinie była jego pierwszą podróżą zagraniczną od czasu objęcia stanowiska w marcu. Podczas tego spotkania Scholz naciskał na Chiny, by mocniej naciskały na Rosję związku z prowadzoną wojną na Ukrainie. Oba kraje zobowiązały się do współpracy w walce ze zmianami klimatycznymi jako dwa z największych na świecie emitentów dwutlenku węgla. Premier Chin w czasie rozmowy podkreślił również nacisk jaki Pekin kładzie na poprawę stosunków z UE, ponieważ krytyka ze strony UE staje się coraz głośniejsza i zażądał „równych szans" dla chińskich firm. W międzyczasie Komisja Europejska zaostrzyła swoje stanowisko wobec Pekinu, informując w zeszłym miesiącu, że chińscy giganci telekomunikacyjni Huawei i ZTE stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa Unii i że UE przestanie korzystać z usług, oferowanych przez te firmy.

Stacja CNBC, która poprosiła o komentarz ambasadę Chin w Niemczech otrzymała oświadczenie w którym stwierdzono, że „Chiny mają nadzieję, że Niemcy spojrzą na rozwój Chin racjonalnie, kompleksowo i obiektywnie. Wiele wyzwań i problemów, przed którymi stoją obecnie Niemcy, nie jest spowodowanych przez Chiny. Chiny są partnerem Niemiec w radzeniu sobie z wyzwaniami, a nie ich przeciwnikiem. Postrzeganie Chin i formułowanie strategii wobec Chin w oparciu o ideologię tylko pogłębi nieporozumienia i błędną ocenę oraz zaszkodzi współpracy i wzajemnemu zaufaniu między obiema stronami" - napisała ambasada. Widać wyraźnie, że ostrzejszy ton, który jest stworzony przez minister Baerbock nie spodobał się stronie chińskiej. Co pokazuje także, że Niemcy będą (być może- pokaże to praktyka)patrzeć teraz bardziej na zamiary i działania strony chińskiej we wzajemnych relacjach. Wydaje się, że skończyła się era dobrych i nieograniczonych relacji z Pekinem na rzecz ostrożności i powolnego, ale systematycznego odejścia od zależności gospodarczej względem Chin.

Widać także, że Niemcy zdają sobie sprawę z zagrożeń politycznych, gospodarczych, militarnych czy hybrydowych płynących ze strony Chin i chcą się im przeciwstawiać. Jest to dobra wiadomość, Niemcy zdają się wyciągają wnioski z agresji rosyjskiej na Ukrainie i nie chcą powtórki w przyszłości jaką mogłaby być potencjalna inwazja na Tajwan czy destabilizacja regionu Indo-Pacyfiku. Jednak kwestia podtrzymywania więzi gospodarczych z Chinami ciąży na strategii, co może wynikać z pragmatyzmu ale także z tego, że Niemcy sporo zainwestowały gospodarczo. Jednak Niemiecki pragmatyzm i to, że Berlin w pierwszej kolejności stawia na interesy może sprawić, że górnolotne hasła na temat praw człowieka, zagrożeń cybernetycznych, hybrydowych, szpiegostwa i agresywnej polityki zostaną przykryte korzyściami z wymiany handlowej. Taki scenariusz także należy brać pod uwagę, patrząc na politykę jaką przez lata Berlin prowadził względem Rosji.

Należy pochwalić poruszenie kwestii Tajwanu, wspierania oraz dalszego zacieśniania więzi z wyspą. Kwestia Tajwanu nie została poruszona we wcześniej opublikowanej strategii bezpieczeństwa Niemiec, błąd ten jednak naprawiono w tym dokumencie. Cieszy fakt, że Niemcy chcą by kwestia Cieśniny tajwańskiej została rozwiązana pokojowo, a nie militarnie. Co ważne, Niemcy zdają sobie sprawę , że konflikt o Tajwan będzie miał wpływ na Europę i należy dążyć do tego, by pokój w tej części regionu się utrzymał. Co Niemcy pokazują, wysyłając fregaty w ten region świata czy samoloty oraz żołnierzy na ćwiczenia do Australii .

Dokument w porównaniu z wydaną wcześniej strategią bezpieczeństwa jest bardziej ekspercki, czasami nawet za bardzo szczegółowy co jest i plusem i minusem w tego typu dokumentach. Widać wyraźnie, że poza politykami, którzy mieli wpływ na tezy dokumentu , to pracowało nad nim też grono ekspertów. W strategii zawarto dokładny opis relacji z Chinami, a także katalog instrumentów, które mają posłużyć do kształtowania wielopłaszczyznowej współpracy.

Nie zapomniano też o kwestii praw człowieka, które dla Niemiec są istotnie ważne, kwestia ta została także poruszona w strategii bezpieczeństwa. Niemcy w strategii nie boją się potępić Pekinu za "poważne" naruszenia praw Ujgurów w Sinciangu, a także za sytuację w Tybecie i Hongkongu, podkreślając "sytuację społeczności etnicznych i religijnych oraz znacznie pogarszającą się sytuację obrońców praw człowieka". Na pochwałę zasługuje także stwierdzenie, że Niemcy chcą koordynować swoją politykę wobec Chin z UE i popierają stosowanie sankcji UE wobec Pekinu "w przypadku poważnych naruszeń praw człowieka".

Podsumowując, dobrze że taki dokument się pojawił, ponieważ porusza istotne kwestie relacji miedzy Niemcami a Chinami. Strategia jest kompromisem w koalicji, dlatego zawiera i akcenty łagodne i bardziej zdecydowane. Trzeba mieć nadzieję, że jastrzębia polityka minister Baerbock, będzie miał decydujący wpływ na działania Niemiec przed zbytnim uzależnieniem się od Chin. A także, że strategia będzie rzeczywiście realizowana i nie zostanie tylko zwykłym dokumentem, który trzeba było stworzyć.