To działo strzela w ruchu. Tylko czy to ma sens?

Zamówiona przez Niemcy, Szwajcarię, Ukrainę i Wielką Brytanię haubica nie przestaje budzić kontrowersji oraz dzielić obserwatorów wojskowości. Czy to wysoce zautomatyzowane, obsługiwane przez jedynie dwóch artylerzystów, osadzone na samonośnym podwoziu, pozbawione hydraulicznie wysuwanych podpór działo samobieżne sprawdzi się na pełnowymiarowej wojnie?

Wdrożenie do służby tak skomplikowanego sprzętu zawsze stanowi duże ryzyko, zwłaszcza gdy z marszu ma trafić na front. Dlatego o komentarz w tej sprawie poprosiłem doświadczonego artylerzystę, podpułkownika Tomasza Lisieckiego, niegdyś dowódcę dywizjonu w 23. Śląskim Pułku Artylerii w Bolesławcu. W 2016 roku, po 31 latach służby w Wojskach Rakietowych i Artylerii, ppłk Lisiecki odszedł do rezerwy.

Uciec przed ostrzałem

Antoni Walkowski, Defence24.pl: Zacznijmy od kwestii podstawowej. Czy prowadzenie celnego ognia na odległość kilkudziesięciu kilometrów z pozostającego w ruchu działa samobieżnego jest technicznie wykonalne?

Ppłk (rez.) mgr inż. Tomasz Lisiecki: Oczywiście! Okręty wojenne od ponad 100 lat prowadzą w ruchu celny ogień z dział wielkiego kalibru, i to w o wiele trudniejszych warunkach (wzburzone morze, duża prędkość, manewrowanie). Nie jest to zatem nic nowego, a dziś z technicznego punktu widzenia może to być realizowane jeszcze bardziej dokładnie. Jednakże masa okrętu, rozumianego jako podstawa i oparcie dla strzelającego działa, jest zupełnie inna niż trzy, cztero, czy nawet pięcioosiowego pojazdu lądowego o trakcji kołowej, którego masa wynosi zaledwie kilkadziesiąt ton.

Co mogło sprawić, że konstruktorzy armatohaubicy samobieżnej Boxer RCH zdecydowali się na wdrożenie takiego rozwiązania?

Wydaje się, że zasadniczą przyczyną była próba stworzenia rozwiązania mającego służyć wygraniu z rosnącą szybkostrzelnością i dokładnością ognia przeciwnika w walce kontrbateryjnej, przy jednoczesnym ograniczeniu masy działa samobieżnego i wzroście jego mobilności. Inną kwestią było też zastąpienie ciężkich, gąsienicowych dział samobieżnych lżejszymi, które lepiej sprawdzałyby się na misjach, w walce ze słabszym przeciwnikiem, dysponującym przestarzałym sprzętem. Teoretycznie takie działa sprawdziłyby się też w natarciu, zapewniając ciągłość wsparcia ogniowego piechocie, oczywiście przy pełnej dominacji sił własnych w powietrzu.

Jednakże pojawienie się uderzeniowych bezzałogowców dalekiego zasięgu sprawiło, że tego typu rozwiązanie nie ma racji bytu. Dlaczego? Otóż duże gabaryty działa takiego jak Boxer RCH, wynikające z procesu automatyzacji ładowania amunicji, czynią je widocznym z daleka. Nawet strzelając w ruchu, choć z ograniczoną prędkością (załóżmy, że będzie to 20-50 km/h), działo samobieżne nie jest w stanie uciec przed bezpilotowcem osiągającym prędkość 75-150 km/h i mającym porównywalny do tego działa zasięg do 50 km.

Ślepy zaułek artylerii

Czyli w warunkach „przezroczystego”, zdominowanego przez bezzałogowce pola walki takie działo będzie miało ograniczoną przydatność.

Moim zdaniem to ślepy zaułek w rozwoju artylerii. Nawet tworzenie coraz bardziej doskonałych systemów automatycznego ładowania amunicji nie spowoduje, że będą one niezawodne. Jazda w trudnym terenie będzie wymagać skomplikowanego i odpornego na każde warunki terenowe podwozia, a jeśli chodzi o zmniejszenie gabarytów uzyskane efekty pozostaną niewielkie…

Działa te potrzebować będą niewielkich, 2-3 osobowych obsług, których wyszkolenie będzie długotrwałe, oraz wyspecjalizowanego serwisu i logistyki, gdzie będą potrzebni już nie zwykli technicy uzbrojenia, ale inżynierowie. Przy niewielkiej liczbie takich dział ich pozyskanie nie będzie nastręczało problemu, ale jeśli ich liczebność przekroczy 100 egzemplarzy, to będzie to poważny problem dla gospodarki narodowej, skąd trzeba będzie „wyrwać” wielu wysokiej klasy specjalistów. W konsekwencji i tak pewnie okaże się (vide Panzerhaubitze 2000 na Ukrainie), że skomplikowane usterki można będzie usunąć tylko w wyspecjalizowanych zakładach remontowych.

Jednak zasadnicza kwestia nie polega na problemach technicznych, ale na realnym zapotrzebowaniu na takie rozwiązanie. Dzisiaj na polu walki każdy ruch wiąże się z wykryciem i natychmiastową odpowiedzią przeciwnika w postaci uderzeń lotnictwa, artylerii czy bezzałogowców. Weźmy pod uwagę rozwój artyleryjskiej walki kontrbateryjnej w wojnie na Ukrainie. Początkowo stawiano na działanie masą (dywizjonami i bateriami) oraz szybkostrzelnością dział, co powodowało ogromne zużycie amunicji.

Potem, na skutek strat, nastąpiło przejście do działania artylerii w rozproszeniu. Następnie, po wprowadzeniu na szeroką skalę dronów uderzeniowych, w artylerii ciągnionej i samobieżnej zaczęto stosować różnego typu siatki i osłony przeciwdronowe, po czym najlepszym wyjściem okazało się… ukrycie się pod ziemią. Obecnie obserwujemy połączenie obu sposobów: głębokich, oszalowanych i doskonale maskowanych działobitni oraz dodatkowych osłon z metalowych siatek.

Kolejną sprawą jest stosowanie różnorodnej amunicji. Otóż podczas strzelania w ruchu jest ono skomplikowane, jeśli nie wręcz niemożliwe. Przykładowo, jak wprowadzić nastawę zapalnika w pociskach różnych typów? Zatem jeśli już, to będzie można prowadzić ogień jedynie zwykłymi pociskami odłamkowo-burzącymi, co zredukuje skuteczność ostrzału.

Dodatkowym problemem będzie strzelanie do celów ruchomych lub manewrujących, gdyż te musiałyby być obserwowane w czasie rzeczywistym. Dane o tym są przekazywane na działo cyfrowo, co dziś zajmuje nawet kilkanaście-kilkadziesiąt sekund. To pozwala celowi przemieścić się nawet o kilkadziesiąt metrów.

Poza dokładnością i donośnością strzelania, prowadzenie ognia w ruchu budzi największe wątpliwości w zakresie możliwości stosowania w nim trybu MRSI (ang. Multiple Rounds Simultaneous Impact) oraz wytrzymałości podwozia na oddziaływanie najsilniejszych ładunków z uwagi na brak stabilizacji działa.

Przeciwdronowy parasol

Biorąc pod uwagę Pańskie doświadczenie, a także lekcje, które wyciągamy z wojny na Ukrainie, jakie zmiany wprowadziłby Pan we współczesnych działach samobieżnych? Mam podejrzenie graniczące z pewnością, że na tę listę nie trafiłaby zdolność do prowadzenia ognia w ruchu.

Wnioski z Ukrainy mówią nam kilka rzeczy. Po pierwsze, sprzęt artyleryjski nie może być skomplikowany i drogi, bowiem przy długotrwałym konflikcie największym problemem będzie jego produkcja, remonty i szkolenie obsług. Sprawdzają się zatem systemy w miarę proste, skuteczne i masowo produkowane, takie jak M109, AHS Krab, CAESAR i Bohdana, które można w miarę szybko wytworzyć (lub wyremontować) oraz wyszkolić ich obsługę, chociaż ponoszą istotne straty.

Po drugie, głównym wrogiem artylerii oprócz lotnictwa stały się bezzałogowce, zatem najlepszą obronę zgrupowań artylerii stanowią pododdziały przeciwlotnicze i antydronowe (OPLiA) oraz walki radioelektronicznej (WRE). Bez ich osłony nie ma artylerii na współczesnym polu walki.

Pytanie jest następujące – czy należy inwestować w indywidualne systemy OPLiA i WRE dla każdego systemu artyleryjskiego (a pamiętajmy, że to nie tylko działa, ale i wozy dowodzenia, amunicyjne, warsztatowe itd., a zatem ogromna ilość sprzętu), czy też raczej powinniśmy skupić się na większej liczbie pododdziałów OPLiA oraz WRE na etacie oddziałów artylerii. Pierwsze rozwiązanie generuje koszty, natomiast drugie rodzi obawę, że stanie się to samo, co na Ukrainie – systemy OPLiA pójdą do osłony miast i infrastruktury krytycznej państwa zamiast do osłony wojsk, w tym artylerii…

Podsumowując, na dziś skórka w postaci zdolności strzelania w ruchu nie jest warta wyprawki. Nie wykluczam przy tym, że coś się może zmienić za 10-15 lat, jednak na razie nie widzę przydatności takich systemów w najbliższej przyszłości.

Dziękuję za rozmowę.

Czym jest Boxer RCH 155?

RCH 155 to artyleryjski zdalnie sterowany system wieżowy osadzony na podwoziu kołowego transportera opancerzonego. W wersji podstawowej nośnik stanowi GTK Boxer. Moduł uzbrojenia bazuje na wielu rozwiązaniach opracowanych na potrzeby haubicy samobieżnej Panzerhaubitze 2000, z uzbrojeniem głównym włącznie.

RCH 155 legitymuje się donośnością zbliżoną do gąsienicowego kuzyna. Strzelając standardową amunicją z gazogeneratorem dennym trafi w cel oddalony o ponad 40 km. Korzystając z amunicji specjalnej, np. pocisków M982 Excalibur lub M2005 V-LAP, wartość ta może wynieść nawet ponad 50 km. Moduł wieżowy jest całkowicie zautomatyzowany, a dwuosobowa obsługa przebywa w kadłubie pojazdu. Szybkostrzelność teoretyczna wynosi 9 strzałów na minutę. Zapas amunicji to 30 pocisków i 144 modułowe ładunki miotające.

Jednostkę napędową stanowi silnik MTU 8V 199 TE21 o mocy 815 KM, który umożliwia Boxerowi osiągnięcie 100 km/h. Z pełnym zapasem paliwa wóz przejedzie około 700 km. Moduł wieżowy RCH 155 również zostać osadzony na innym podwoziu. Przykładowo, Szwajcaria wybrała wariant na bazie wydłużonego KTO Piranha V.