Rosyjskie ręczne granatniki przeciwpancerne [ANALIZA]

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Ręczne granatniki przeciwpancerne wielokrotnego użytku

Prace nad pierwszym ręcznym granatnikiem przeciwpancernym, rozpoczęły się w ZSRR już w roku 1944 i trwały do 1948. Nowa konstrukcja otrzymała oznaczenie RPG-1. W czasie IIWŚ sowieci intensywnie testowali niemieckie rozwiązania w postaci granatników przeciwpancernych Panzerfaust oraz Panzerschreck a także amerykańską Bazookę.

Na podstawie wniosków które zebrano, rozpoczęto prace nad RPG-1 pod kierownictwem inżyniera G. P. Łomińskiego, który opracował stosunkowo proste uzbrojenie w formie rury o kalibrze 30 mm, z chwytem i mechanizmem spustowym, prostym przyrządem celowniczym, oraz ładowaną od przodu, nadkalibrową głowicą kumulacyjną o kalibrze 70 mm, oznaczoną PG-70. Głowica PG-70 była wstanie przebić około 140 mm jednorodnego stalowego pancerza, co nie było uznawane za wystarczające do zwalczania czołgów kolejnych generacji, których wdrożenie do służby przewidywano, co więcej również zasięg ognia nie był wystarczający, wynosząc średnio około 50 m, oraz maksymalnie 75 m.

Powyższe problemy oraz pojawienie się alternatywnej konstrukcji, doprowadziły do skasowania projektu ręcznego granatnika przeciwpancernego RPG-1, w jego miejsce wdrożono bardziej obiecujący RPG-2. Prace nad RPG-2 de facto prowadzone były równolegle z pracami nad RPG-1. RPG-2 charakteryzuje się kalibrem 40 mm oraz nadkalibrową głowicą kumulacyjną kalibru 80 mm, dzięki temu zasięg ognia skutecznego wynosi 100-150 m, zaś maksymalny zasięg ognia dochodzi do 200 m. Natomiast głowica kumulacyjna jest wstanie pokonać jednorodny stalowy pancerz o grubości 180 mm.

W ZSRR RPG-2 służył do roku 1960, kiedy to zastąpiony został nową konstrukcją, która miała uzyskać status jednej z legend wśród ręcznych granatników przeciwpancernych, tą konstrukcją był RPG-7. Tym nie mniej RPG-2 stał się bardzo popularny na świecie, między innymi był bardzo popularny wśród żołnierzy Wietnamu północnego w trakcie wojny Wietnamskiej, gdzie był wstanie skutecznie zwalczać, głównie lżejsze pojazdy opancerzone takie jak transportery opancerzone M113 czy lekkie czołgi M41 i M551.

Dalsze prace nad ręcznymi granatnikami przeciwpancernymi, przejęły zakłady NPO Bazalt, założone jeszcze w 1916 roku, zakłady te skupiły się na opracowaniu całej rodziny lekkiej, ręcznej broni przeciwpancernej, oraz amunicji do niej, w tym do RPG-7. RPG-7 podobnie jak RPG-2 ma kaliber 40 mm, ale wykorzystuje szerszą gamę amunicji różnych typów, są to granaty z głowicami kumulacyjnymi w tym tandemowymi, głowicami odłamkowymi oraz głowicami termobarycznymi.

W ZSRR oraz Rosji opracowano kilka różnych typów granatów:

1. PG-7W - kumulacyjny o przebijalności 260 mm, zasięg 500 m;
2. PG-7WM - kumulacyjny o przebijalności 300 mm, zasięg 500 m;
3. PG-7WS - kumulacyjny o przebijalności 400 mm, zasięg 500 m;
4. PG-7WS1 - kumulacyjny o przebijalności 360 mm, zasięg 500 m;
5. PG-7WL - kumulacyjny o przebijalności 500 mm, zasięg 300 m;
6. PG-7WR - kumulacyjny tandemowy o przebijalności 650 mm, zasięg 200 m;
7. TBG-7W - termobaryczny, zasięg 200 m;
8. OG-7W - odłamkowy, zasięg 350 m.

RPG-7 może stosować różnego rodzaju optyczne przyrządy celownicze, między innymi dzienny PGO-7W, dzięki czemu wzrasta precyzja prowadzenia ognia. PGO-7W ma zakres przybliżenia obrazu wynoszący 2,5x i zapewnia siatkę celowniczą wraz z możliwością przybliżonego zmierzenia odległości do celu za jej pomocą.

Oprócz RPG-7, granatniki wielokrotnego użytku reprezentowane są również, przez rzadziej spotykany RPG-16, który w założeniach opracowany został jako następca RPG-7, ale ostatecznie opracowanie nowocześniejszej amunicji do starszej konstrukcji spowodowało że RPG-16 stał się zwyczajnie niepotrzebny, co więcej jego koncepcja tak naprawdę ograniczała potencjał jego rozwoju w przeciwieństwie do RPG-7, albowiem granatnik ten, nie stosował głowic nadkalibrowych. Kaliber RPG-16 to 58,3 mm, i takiego samego kalibru jest głowica granatu kumulacyjnego. Jest ona wstanie przebić 300 mm jednorodnego pancerza stalowego. Zasięg skuteczny to średnio około 500 m. RPG-16 został wycofany z eksploatacji w latach 90-tych.

RPG-16 nie był ostatnim słowem Rosjan w kwestii ręcznych granatników przeciwpancernych wielokrotnego użytku, albowiem powstały jeszcze dwie konstrukcje. Pierwszą jest ciężki ręczny granatnik przeciwpancerny wielokrotnego użytku RPG-29, prace rozpoczęto w latach 80tych, zaś wdrożenie do produkcji seryjnej to rok 1989. Granatnik ten w pewnym sensie ma także zastępować działo bezodrzutowe SPG-9, jako że opracowano dla niego trójnóg. RPG-29 posiada kaliber 105 mm, i strzela trzema typami amunicji, między innymi pociskiem z tandemową głowicą kumulacyjną PG-29W o konstrukcji niemalże identycznej jak w wypadku PG-7WR dla granatnika RPG-7. Ponadto stosowana może być również amunicja termobaryczna TBG-29W oraz odłamkowa OG-29.

Granatnik można wyposażyć w dzienny celownik optyczny 1P38 lub celownik noktowizyjny 1PN51-2, zasięg ognia skutecznego wynosi od 500 m do 800 m jeżeli zastosowana zostanie optyka i trójnóg. Granat PG-29W może przebić około 650 mm jednorodnego stalowego pancerza. RPG-29 jest uzbrojeniem o dość dużych gabarytach i masie, przez co jest też nieporęczny, masa gotowego do użycia granatnika to około 18,8 kg, jego długość to 1,85 m.

Ostatnim ręcznym granatnikiem przeciwpancernym wielokrotnego użytku jaki zaprojektowali Rosjanie, tym razem z myślą o eksporcie i na zlecenie rządu Jordanii, jest RPG-32, jest to w zasadzie odchudzony RPG-29, wykorzystuje dokładnie tą samą amunicję, ale waży gotowy do użycia 10 kg, i ma długość 1,2 m.

Ręczne granatniki przeciwpancerne jednorazowego użytku

Jeżeli chodzi o tego typu uzbrojenie, to w ZSRR a później Federacji Rosyjskiej, powstała cała rodzina ręcznych granatników przeciwpancernych jednorazowego użytku, tworzących system uzbrojenia o różnych kalibrach, gabarytach, masie oraz osiągach, i trzeba przyznać że jest to chyba jedno z lepszych na świecie rozwiązań w tej dziedzinie. Najmniejszym i pierwszym w rodzinie jest RPG-18.

RPG-18 ma kaliber 64 mm, masę 2,6 kg, długość 1,05 m (rozłożony i gotowy do strzału), zaś głowica kumulacyjna może przebić około 300 mm jednorodnego pancerza stalowego, zasięg ognia skutecznego to zaledwie 200 m, jest to zatem mniej więcej odpowiednik amerykańskiego ręcznego granatnika przeciwpancernego M72.

W roku 1985 do produkcji i eksploatacji wdrożono większy granatnik oznaczony jako RPG-22, ma on kaliber 72,5 mm, masę 2,8 kg oraz długość 850 mm. Jego głowica kumulacyjna jest zdolna przebić około 400 mm jednorodnego pancerza stalowego, oraz ma zasięg ognia skutecznego dochodzący do 250 m.

Dalszą ewolucją RPG-22 jest RPG-26, posiada on podobną masę około 2,9 kg, długość 770 mm, ten sam kaliber 72,5 mm, głowica jest wstanie przebić 440 mm, oraz ma zasięg skuteczny wynoszący około 250 m. Na bazie RPG-26 powstał także ręczny granatnik RSzG-2 (Реактивная Штурмовая Граната) w którym granat z głowicą kumulacyjną, zastąpiono granatem z głowicą termobaryczną.

Jak można zauważyć, powyższe konstrukcje są stosunkowo poręczne i lekkie, ale charakteryzują się też niezbyt wygórowanymi możliwościami, dlatego w latach 80-tych, równolegle do prac nad granatem PG-7WR dla RPG-7, oraz granatnikiem RPG-29 i granatem PG-29W, rozpoczęto prace nad jednorazowym granatnikiem przeciwpancernym, z tandemową głowicą kumulacyjną, otrzymał on oznaczenie RPG-27 i wszedł do służby w 1989.

RPG-27 posiada masę 7,6 kg, długość 1,15 m i kaliber 105 mm, tandemowa głowica kumulacyjna jest wstanie przebić również około 650 mm jednorodnego stalowego pancerza, zaś zasięg ognia skutecznego dochodzi do około 200 m. Oprócz wersji podstawowej, na bazie RPG-27 opracowano także dwie kolejne konstrukcje, pierwszą jest granatnik termobaryczny RSzG-1 będący większym odpowiednikiem, wspomnianego wyżej RSzG-2. RSzG-1 posiada zasięg zwiększony do 600 m, głowica termobaryczna mieści około 1,9 kg mieszanki paliwowej, które wybuch odpowiada 8 kg TNT, zaś strefa śmierci ma średnicę 10 metrów.

Oprócz RSzG-1 powstała także odmiana oznaczona jako RMG (Реактивная многоцелевая граната) czyli granatnik wielozadaniowy, posiada on ciekawą hybrydową głowicę tandemową w której przednia część to głowica kumulacyjna, zaś tylna zawiera głowicę termobaryczną, dzięki temu rozwiązaniu, można razić cele umocnione albowiem głowica kumulacyjna tworzy otwór przez który następnie do wnętrza może dostać się mieszanka paliwowa po czym następuje jej detonacja.

Pomimo imponujących parametrów, RPG-27 nie był ostatnim słowem konstruktorów zakładów NPO Bazalt. Na początku XXI wieku, rozpoczęto prace nad ręcznym granatnikiem przeciwpancernym o jeszcze większych możliwościach, konstrukcja ta otrzymała oznaczenie RPG-28, posiada kaliber 125 mm, tandemową głowicę kumulacyjną zdolną przebić około 900 mm jednorodnego pancerza stalowego. Za tak dobre osiągi ceną jest masa oscylująca w okół 13,5 kg, oraz długość 1,2 m, zasięg ognia skutecznego to 300 m.

Produkcję RPG-28 rozpoczęto w roku 2008, a oficjalnie przyjęty na wyposażenie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej został w roku 2011, nie wiadomo jak wiele granatników tego typu wyprodukowano i jaka jest roczna produkcja, tym nie mniej można było zaobserwować ich użycie w trakcie trwającej obecnie między Rosją a Ukrainą wojnie. Pewną ilość egzemplarzy zdobyły wojska ukraińskie. RPG-28 z całą pewnością należy do jednych z najgroźniejszych ręcznych granatników przeciwpancernych, i jest poważnym zagrożeniem nawet dla najnowocześniejszych czołgów podstawowych oraz ciężkich bojowych wozów piechoty.

Ostatnim ręcznym granatnikiem przeciwpancernym jednorazowego użytku jakiemu się przyjrzymy, jest RPG-30 który opracowano z myślą o zwalczaniu pojazdów wyposażonych w aktywne systemy obrony. RPG-30 bazuje w swej głównej części na granatniku RPG-27 i oba w zasadzie są niemalże identyczne jeżeli chodzi o parametry, to co odróżnia RPG-30 od RPG-27, to dodatkowa niewielka rura kalibru około 20-30 mm, w której znajduje się wabik.

Wabik ten, nie posiada żadnego materiału wybuchowego, jest całkowicie pasywny, jego jedyną funkcją jest wzbudzenie aktywnego systemu obrony, tak aby ten odpalił przeciwpocisk w kierunku wabika, dając czas głównej głowicy na trafienie w chroniony pojazd, nim aktywny system obrony będzie wstanie ponownie przechwycić nadlatujący pocisk. Na przysłowiowym papierze, pomysł ten wydaje się być całkiem dobry, w rzeczywistości jednak ma wiele wad.

Po pierwsze niewielki kaliber wabika, powoduje że aktywny system obrony może go zwyczajnie zignorować, traktując go podobnie jak np. amunicję armaty automatycznych, granatników maszynowych itp. Po drugie, nowoczesne zachodnie systemy aktywnej obrony, posiadają w pamięci swych jednostek sterujących, bazę danych która zawiera między innymi sygnatury radarowe danego typu amunicji, oznacza to że taki system aktywnej obrony można po prostu zaprogramować by ignorował wabik, i niszczył jedynie główną głowicę która stanowi realne zagrożenie.

Co więcej, pasywny wabik sam w sobie nie stanowi żadnego zagrożenia nawet dla pojazdów lekko opancerzonych jak BMP-1 czy BMP-2 i ich warianty specjalistyczne, na załączonym nagraniu, widać również problemy z celnością RPG-30, wynikające najprawdopodobniej z odrzutu jakiemu poddawany jest strzelec wpierw przy wystrzale wabika a następnie głównego granatu, tym samym powodując że może on zwyczajnie nie trafić w cel.

Ręczne rakietowe miotacze ognia

Kolejnym, bardzo niebezpiecznym orężem w rękach rosyjskiej piechoty o którym nie wolno zapominać, są tzw. ręczne rakietowe miotacze ognia. Pierwszym z nich jest RPO (реактивный пехотный огнемёт) Ryś, mający masę w konfiguracji gotowej do wystrzały 12,6 kg, długość 1,4 m, kaliber 110 mm z głowicą termobaryczną, o donośności dochodzącej do 400 m. Uzbrojenie to służyć może do niszczenia umocnień, niszczenia stanowisk przeciwnika w terenie zurbanizowanym, a nawet walki z pojazdami lekko opancerzonymi. RPO są wyrzutniami wielokrotnego użytku, które mogą zostać po wystrzale, ponownie załadowane.

RPO Ryś znajduje się w służbie od 1975, ale nie jest jedynym rodzajem tego typu uzbrojenia w rosyjskim arsenale. W latach 80-tych wdrożono do służby nieco lżejszy i mniejszy RPO-A Trzmiel, w którym zmniejszono kaliber do 93 mm, wyrzutnię skrócono do 920 mm, oraz zredukowano masę do 11 kg. Zasięg ognia tego typu uzbrojenia wynosi nawet do 1000 m, choć oczywiście w tym wypadku spada rzecz jasna precyzja ognia.

RPO-A został z czasem zmodernizowany do standardu RPO-M Trzmiel-M w którym ponownie zmniejszono kaliber do 90 mm, masę zredukowano do 8,8 kg, a długość wyrzutni to 940 mm. Zasięg ognia wzrósł maksymalnie do 1700 m, wprowadzono ulepszenia do ergonomii, głowica termobaryczna ma siłę eksplozji zbliżoną do 5,5 kg TNT, wyrzutnię tą wprowadzono do służby około roku 2003.

Do służby Rosjanie wprowadzili także kilka odmian, przede wszystkim seria granatników MRO o kalibrze 72,5 mm, masie około 4,7 kg i długości 900 mm oraz zasięgu do 450 m. Granatniki MRO są więc lżejszą odmianą granatników RPO. MRO występuje w trzech wersjach, MRO-A z głowicą termobaryczną, MRO-D z głowicą dymną, oraz MRO-Z z głowicą zapalającą. MRO jest granatnikiem typu jednorazowego użytku.

Najmniejszym członkiem rodziny rakietowych miotaczy ognia jest MGK (Малогабаритный Гранатомётный Комплекс) Bur, ma kaliber 62 mm, jest granatnikiem typu jednorazowego użytku. Masa MGK to około 5 kg, i ma długość 742 mm, natomiast głowica termobaryczna, ma siłę eksplozji będącą ekwiwalentem 6 kg TNT, maksymalny zasięg rażenia to około 950 m, broń tą Rosjanie przyjęli do uzbrojenia w roku 2014.

Podsumowanie

O rosyjskim uzbrojeniu można powiedzieć wiele, w tym również uwag krytycznym, jednak w wypadku ręcznych granatników przeciwpancernych oraz wersji specjalistycznych jak ręczne rakietowe miotacze ognia, trzeba przyznać że są to jedne z bardziej udanych rosyjskich rozwiązań, tak w porównaniu z rozwiązaniami zachodnimi. Ocena ta nie wynika wyłącznie z parametrów tego typu uzbrojenia, które trzeba uczciwie przyznać, są przyzwoite, ale również z samej koncepcji.

Koncepcja ta bowiem, zakładała opracowanie całej rodziny uzbrojenia, często wykorzystującego te same podzespoły czy tą samą amunicję, ale zastosowaną w różnego rodzaju wyrzutniach, które mają wpływ na możliwości zastosowanej amunicji, zwiększając np. jej zasięg. Analizując powyższe konstrukcje, można dojść do wniosku że być może w ramach NATO, warto by skopiować koncepcję tego typu uzbrojenia.

W szczególności odnosi się to do ręcznych granatników przeciwpancernych jednorazowego użytku, takich jak RPG-18, RPG-22, RPG-26, RPG-27 i RPG-28, oraz rakietowych miotaczy ognia z głowicami termobarycznymi. Tego typu rozwiązania są jak najbardziej w zasięgu możliwości nie tylko przemysłów państw członkowskich NATO takich jak USA, Wielka Brytania, Francja czy Niemcy, ale co ważniejsze w zasięgu możliwości Polskiej Grupy Zbrojeniowej.

Jest to uzbrojenie niezwykle przydatne dla piechoty, nie tylko w kontekście bycia ostatnią de facto linią obrony przeciwpancernej, która powinna być warstwowa, ale również możliwości prowadzenia walk np. w terenie zurbanizowanym, gdzie piechota potrzebuje lekkiego i kompaktowego uzbrojenia, o dużej sile rażenia, zdolnego do niszczenia umocnień i punktów oporu. Biorąc powyższe pod uwagę, Ministerstwo Obrony Narodowej oraz Siły Zbrojne RP, powinny pochylić się nad koncepcją opracowania całej rodziny, perspektywicznych ręcznych granatników przeciwpancernych oraz ich odmian specjalistycznych, np. z głowicami termobarycznymi.