Rosyjscy morscy komandosi. Kim są i jak działają? [ANALIZA]

Specnaz morski w północno-zachodnim basenie morza reprezentowany był początkowo przez dwie jednostki Floty Czarnomorskiej oraz jedną Sił Operacji Specjalnych (SSO), a później dołączył do nich oddział morski sformowany na bazie ochotniczej 88 Brygady „Espanyola”. Morski specnaz, analogicznie jak w armii ukraińskiej, wykorzystywany był również do zadań na lądzie, ale w niniejszym artykule skupiamy się wyłącznie na zadaniach związanych ze strefą przybrzeżną.

Specnaz morski wyposażony jest m.in. w szybkie kutry desantowo-szturmowe Raptor i BK-16, a oddziały przeciwdywersyjne w dedykowane do zwalczania dywersji podwodnej kutry proj. 21980 „Graczonok”.

Komandosi, w tym płetwonurkowie bojowi, byli często weteranami aneksji Krymu i kampanii syryjskiej. Przykładowo wielu specnazowców z 388 Morskiego Punktu Rozpoznawczego przeszło wcześniej rotację w ramach kontyngentu w Syrii, zabezpieczając i ochraniając bazę WMF w Tartus.

O ile początkowo główne zadanie polegało na zajęciu i utrzymaniu obiektów, np. Wyspy Wężów i platform gazowych oraz operacjach w strefie przybrzeżnej, później zostało rozszerzone również o zwalczanie ukraińskich dronów morskich.

Morskie jednostki przeciwdywersyjne Floty Czarnomorskiej:

102 Oddział Specjalnego Przeznaczenia do walki z podwodnymi dywersyjnymi siłami i środkami (OSN PDSS), Krym.

\[102 отряд специального назначения борьбы с подводно-диверсионными силами и средствами, ОСНБ ПДСС\]

136 Oddział Specjalnego Przeznaczenia do walki z podwodnymi dywersyjnymi siłami i środkami (OSN PDSS), Noworosyjsk.

\[136 отряд специального назначения борьбы с подводно-диверсионными силами и средствами, ОСНБ ПДСС\]

W składzie FCz funkcjonują – po aneksji Krymu w 2014 r. – dwie jednostki przeciwdywersyjne, oddziały do walki z PDSS – 102 Oddział w Sewastopolu i 136 Oddział w Noworosyjsku. 102 Oddział do walki z PDSS został utworzony po aneksji Krymu i stanowi część nowej Wojenno-Morskiej Bazy „Krym” (WMB Krym). Priorytetem oddziałów przeciwdesantowych jest zapewnienie ochrony i obrony bazom w Sewastopolu i Noworosyjsku, ochrona mostu kerczeńskiego, zadania przeciwdywersyjne na morzu i w strefie przybrzeżnej oraz rozmaite zadania specjalne - nawodne, podwodne i lądowe.

Do operacji w północno-zachodnim akwenie M. Czarnego wydzielono siły z dwóch elitarnych jednostek specjalnego przeznaczenia stacjonujących na Krymie, predysponowanych do morskich zadań specjalnych, w tym na korzyść WMF.

388. Samodzielny Morski Punkt Rozpoznawczy Specjalnego Przeznaczenia Floty Czarnomorskiej (388 MPR FCz)

\[388 Отдельный морской разведывательный пункт, ОМРП СпН\]

- 561. Centrum Awaryjno-RatowniczeSił Operacji Specjalnych (561 Centrum)

\[561 Аварийно-спасательный центр Сил специальных операций, АСЦ ССО\]

Przed wojną we wspomnianych jednostkach służylidoświadczeni komandosi: płetwonurkowie bojowi różnych specjalności, zazwyczaj uprawiający aktywnie sport, świetnie pływający, skaczący na spadochronie, nurkujący itd.

Przykładowo Aleksandr Kozłow, zastępca dowódcy grupy specjalnego przeznaczenia 388 MRP, który zginął 2 maja 2022 r. w rejonie Wyspy Węży, legitymował się uczestnictwem w wielu ćwiczeniach i turniejach, miał na koncie 208 skoków spadochronowych i ponad 234 godziny pod wodą, jako płetwonurek.

Z kolei Swiatosław Niżegorodow, dowódca grupy specjalnej 561 Centrum, który zginął na wyspie 8 maja, był instruktorem spadochroniarstwa, alpinistą, instruktorem walki nożem, znał język arabski, wykonywał misje bojowe na Północnym Kaukazie i potem w Syrii (Palmyra, Homs, Aleppo).

Jeśli mowa o kadrach, należy też wspomnieć, że w Sewastopolu funkcjonuje Szkolne Centrum Przygotowania Wojskowych Ratowników i Płetwonurków Specjalistów WMF.

Morskie jednostki specjalnego przeznaczenia w basenie M. Czarnego były aktywne od samego początku wojny, począwszy od zajęcia i obrony Wyspy Węży, przez walki z ukraińskimi rajdami na platformy gazowe, przez obronę strefy nabrzeżnej, np. Krymu i Kosy Kinburskiej.

Z czasem poszerzał się przeciwdywersyjny katalog zadań, bowiem straty jednostek specjalnych spowodowały, że morski specnaz zaczęto wykorzystywać jako jednostki specjalnego przeznaczenia na froncie. Nekrologi wskazują na dużą bojową aktywność m.in. 388 MRP w rejonie chersońskim, co może oznaczać akcje np. w rejonie limanu Dniepru i na jego wyspach. Z kolei nowe zagrożenia, np. masowe zastosowanie przez Ukrainę dronów morskich, zmieniły także priorytety jednostek przeciwdywersyjnych ze zwalczania podwodnych dywersantów na zwalczanie morskich dronów nawodnych.

Wzrost aktywności ukraińskiej na Morzu Czarnym, w tym rajdy sił specjalnych na platformy gazowe i wybrzeża Krymu oraz zastosowanie nawodnych dronów do ataków samobójczych na okręty i jako nosicieli bezzałogowców do ataków dronami na cele lądowe na Krymie, spowodowały formowanie nowej jednostki. Wiosną 2025 r. z 88 Ochotniczej Rozpoznawczo-Dywersyjnej Brygady „Espanola” wydzielono pododdział, który specjalizował się w operacjach morskich. Niedawno Oddział Morski Specjalnego Przeznaczenia „Espanoli” zyskał status samodzielnej morskiej jednostki bojowej o profilu przeciwdywersyjnym. Z początkiem października 2025 r., kiedy ogłoszono rozwiązanie 88 Brygady, a de facto reorganizację tej jednostki, Morski Oddział Specjalnego Przeznaczenia „Espanola” \[Morotrjad „Espanoli”, Моротряд Эспаньолы\] stał się samodzielną jednostką. Oddział zaczął wykonywać misje rajdowe na kutrach desantowo-szturmowych oraz przeciwdywersyjne i przeciwdronowe, ze szczególną aktywnością własnych dronów FPV zwalczających ukraińskie drony nawodne.

Skryty charakter działań jednostek specjalnych utrudnia ustalenie ich szlaku bojowego, dlatego poniżej zaznaczymy tylko znane i potwierdzone akcje (zazwyczaj związane ze stratami i nekrologami, z których czasami udaje się zidentyfikować miejsce śmierci i jednostkę).

388 Oddział Specjalny zaangażowany był w zajęcie i obronę Wyspy Węży 24 lutego 2022 r.

na wyspę desantowali się specnazowcy z 388 MRP, stanowiąc potem przeciwdywersyjny trzon garnizonu na wyspie. Na podstawie nekrologów oraz innych źródeł można stwierdzić, że w operacji w rejonie Wyspy Węży w maju 2022 r. wzięli udział specnazowcy m.in. z 3 kompanii specjalnego przeznaczenia 388 MRP i oddziału kutrów specjalnego przeznaczenia 388 MRP oraz grupa specjalna 561 Centrum. W ciągu kampanii o wyspę 388 MRP poniósł duże straty na pokładach kutrów desantowo-szturmowych Raptor i BK-16 atakowanych z powietrza oraz na samej wyspie, w czasie odpierania szturmów 7/8 maja 2022 r.

Morski specnaz bez wątpienia przyczynił się do odparcia desantu ukraińskiej kombinowanej grupy specjalnej (HUR i SBU). W walkach z ukraińskim desantem, w dniach 7 i 8 maja 2022 r., 388 MRP poniósł bezpowrotne straty, poległ m.in. strzelec wyborowy starszy matros Dmitrij Ostrowski (razdwiedczik-snajper; instruktor płetwonurek). Upublicznione nekrologi potwierdzają, że w majowych walkach o wyspę zginęło kilkunastu komandosów z 388 MRP. Straty poniesiono głównie w rejonie wyspy – na kutrach desantowo-szturmowych Raptor i BK-16 porażonych pociskami MAM-L z TB2 Bayraktar oraz w czasie bezpośrednich walk na wyspie.

Komandosi z 388 MRP brali udział w akcjach bojowych na kierunku chersońskim, zapewne m.in. w limanie Dniepru, prawdopodobnie stanowili też ochronę platform gazowych i wybrzeża Krymu.

Wiadomo, że 136 Oddział do walki z PDSS zabezpieczał z morza szturm Mariupola. 8 maja 2022 r. trafiony został kuter typu Raptor, w wyniku czego zginęło czterech marynarzy, w tym płetwonurek zwiadowca z 136 Oddziału.

561 Centrum również wspierało operacje obronne na Wyspie Węży, potem wykonywało operacje specjalne na wybrzeżu, w tym operacje przeciwdesantowe na Kosie Kinburskiej, którą nękają rajdami ukraińskie siły specjalne.

W nocy z 7 na 8 maja 2022 r. bezzałogowy TB2 „Bayraktar” zniszczył śmigłowiec Mi-8AMTSz z 487 Pułku Śmigłowców, z którego próbowano wyładowywać na Wyspie Węży posiłki. W momencie ataku ze śmigłowca pośpiesznie wysadzał się desant. Nekrologi trzech specjalistów z 561 Centrum świadczą o tym, że zginęli oni 8 maja, a więc w czasie walk na wyspie możliwe, że właśnie w trakcie porażenia transportowo-bojowego śmigłowca Mi-8AMTSz „Terminator”.

W kwietniu 2023 r. grupa specjalna 561 Centrum wykonywała zadanie z nocnego, podwodnego minowania w czasie sztormowej pogody. Zadanie wykonywano w trudnych warunkach (niska temperatura wody, zerowa widzialność pod wodą, przeciwdziałanie przeciwnika), w czasie akcji zginął oficer jednostki.

Grupa specjalna 561 Centrum broniła Kosy Kinburskiej. W nocy z 12 na 13 listopada 2024 r. miał miejsce rajd na kosę ukraińskich sił specjalnych. W czasie odpierania ataku ciężko ranny został oficer z 561 ASC (zmarł potem w szpitalu).

Poległych morskich specnazowców i płetwonurków, wykonujących misje bojowe w akwenie czarnomorskim nierzadko trudno przypisać do konkretnej jednostki. Przykładowo grupa specjalna morskiego specnazu (płetwonurków), niezidentyfikowanej jednostki, przebywała na pokładzie okrętu ratowniczego „Wasilij Biech”, kiedy ten został zatopiony pociskami przeciwokrętowymi w marszu na Wyspę Węży w czerwcu 2022 r. Wśród poległych był m.in. płetwonurek głębokowodny, prawdopodobnie z którejś jednostki specjalnego przeznaczenia FCz.

Oddział Morski „Espanola” działa na wodach przybrzeżnych i strefie brzegowej Krymu, z zadaniem kompleksowej obrony wybrzeża, specjalizując się w zastosowaniu na morzu rozmaitych typów bezzałogowców, w tym dronów FPV. Oddział jako pierwszy miał zniszczyć ukraiński dron nawodny właśnie z zastosowaniem drona FPV. W oddziale morskim wykorzystywane są m.in. drony FPV typu „Owod”, testowane już wcześniej w brygadzie, w morskiej modyfikacji, a więc m.in. o zwiększonym zasięgu operacyjnym.