Nowa koparka Wojska Polskiego już w służbie

Podległy 18. Dywizji Zmechanizowanej, bazujący w Nisku 18. Pułk Saperów powstał w 2023 r. w wyniku przeformowania 16. Tczewskiego Batalionu Saperów, który należał do 21. Brygady Strzelców Podhalańskich. Pułk stanowi wzmocnienie potencjału obronnego wschodniej flanki NATO. Obok spycharko-ładowarek (np. SŁ-34C) i koparko-ładowarek (choćby UMI 9.50) do podstawowego wyposażenia pododdziałów wojsk inżynieryjnych Sił Zbrojnych RP zalicza się także klasyczne koparki.

Sprzęt ten jest wykorzystywany do budowy i naprawy dróg (w tym zniszczonych przez nieprzyjaciela), a także do szeroko rozumianych prac inżynieryjnych, np. budowy umocnień, polowych obozowisk, magazynów albo do niszczenia zapór inżynieryjnych. Znajduje zastosowanie także w misjach ratowniczych oraz służy do usuwania skutków katastrof naturalnych, jak choćby podczas wrześniowej powodzi na południu Polski. Do realizacji wymienionych zadań wykorzystywane są zarówno koparki samojezdne na podwoziu gąsienicowym, jak i zestawy o trakcji kołowej, montowane na podwoziach samochodów ciężarowych, np. K-407C.

Nowa koparka dla saperów

Przypomnijmy, że w lutym 2024 r. 3. Regionalna Baza Logistyczna wszczęła postępowanie przetargowe na dostawę koparek na podwoziu samochodowym w latach 2024-2027. Mają one zastąpić eksploatowane w jednostkach inżynieryjnych Wojska Polskiego koparki K-407C osadzone na podwoziu Stara 266, które powstają poprzez modernizację modelu K-407B. Polega ona na wymianie podwozia Star 660M2 na Star 266 oraz m.in. silnika napędu części roboczej na jednostkę nowszej konstrukcji, tj. SW-266. Prace te wykonywane są przez Hutę Stalowa Wola oddział w Dęblinie (dawniej Wojskowe Zakłady Inżynieryjne). Niemniej sprzęt ten czasy świetności ma dawno za sobą, jest już przestarzały i wymaga pilnej wymiany.

Zbudowana przez firmę Szczęśniak Pojazdy Specjalne Sp. z o.o. wielozadaniowa koparka na podwoziu wysokiej mobilności jest pojazdem specjalnym zaprojektowanym w celu zapewnienia Siłom Zbrojnym RP wsparcia inżynieryjnego i pomocy w usuwaniu skutków klęsk żywiołowych. Konstrukcja pojazdu została opracowana z wykorzystaniem rozwiązań technicznych podwozia Scania P460, na którym zamontowano koparkę UDS 214.3. Na razie podpisana z 3. RBLog umowa dotyczyła tylko jednego egzemplarza zbudowanej w Bielsku-Białej koparki na podwoziu samochodowym.

Samochód ciężarowy Scania P460 8x8 wykorzystuje 6-cylindrowy, 13-litrowy silnik DC13 o mocy 338 kW/460 KM, osiągający maksymalny moment obrotowy 2250 Nm i spełniający normę Euro 3, a więc pozbawiony układu oczyszczania spalin SCR. Dzięki zastosowanej jednostce napędowej pojazd może rozpędzić się do 90 km/h. Silnik DC13 stanowi też źródło napędu w nowych Rosomakach, a także w innych kołowych transporterach opancerzonych, jak Patria AMV XP czy GDELS-Mowag Piranha V. Jednostka napędowa połączona jest z automatyczną skrzynią biegów Scania Opticruise G25 12+2 (dwa biegi pełzające zapewniające większą siłę przy małych prędkościach). Układ napędowy Scanii jest też wyposażony w retarder.

Podwozie Scanii P460, która w odmianie 3-osiowej (6x6) stanowi nośnik cystern dystrybutorów paliw CD-10s, jest wyposażone w firmowy pakiet terenowy XT, charakteryzujący się m.in. stalowym zderzakiem, sworzniem holowniczym z przodu (siła holowania do 40 ton), wzmocnionymi lusterkami zewnętrznymi, osłonami reflektorów, wyżej umieszczonym wlotem powietrza do silnika itp. Poza matowym malowaniem kabiny pojazd otrzymał też oświetlenie do jazdy w kolumnie marszowej w zaciemnieniu (tzw. Notek) zamontowane na atrapie chłodnicy oraz wyjścia układu pneumatycznego i elektrycznego zamontowane na przednim zderzaku.

W sypialnej kabinie przewidziano miejsca dla dwóch żołnierzy (1+1) oraz ich wyposażenia osobistego: masek przeciwgazowych, plecaków, śpiworów, karimat, środków indywidualnej ochrony oraz mocowania na broń. Pojazd został też wyposażony w cztery wysuwane podpory hydrauliczne mające na celu zapewnić stabilność koparki podczas pracy.

Wymiary podwozia to 11 100 mm długości oraz 2 550 mm szerokości. Masa pojazdu bez dodatkowego osprzętu wynosi 28 ton. Podwozie Scanii wyposażono także w skrytki na sprzęt saperski, łańcuchy antypoślizgowe i inne wyposażenie. Konstruktorzy firmy Szczęśniak zapewnili również możliwość mocowania i transportu pokrycia maskującego. Zamontowany na zabudowie stelaż dla koła zapasowego posiada urządzenie umożliwiające ściągnięcie go z pojazdu.

Na Scanii zamontowano koparkę UDS 214.3 (sł. Univerzálny Dokončovací Stroj) słowackiej firmy CSM Industry s.r.o. z wysuwanym teleskopowym ramieniem (wysięgnikiem) o maksymalnym zasięgu pracy wynoszącym 10 060 mm. Głowica wysięgnika, do której montowany jest osprzęt roboczy, posiada możliwość jego obracania w zakresie 360°. Zamontowana na wysięgniku łyżka ma pojemność 0,63 m³. Udźwig ramienia wynosi 7000 kg (w pozycji złożonej) lub 2600 kg (w pozycji rozłożonej). Na głowicy można zamontować szereg alternatywnych przystawek roboczych: łyżkę do zrywania nawierzchni, łyżkę poziomującą i profilową, nóż tnący, szczypce do skał lub bali drewna, przecinarkę do asfaltu.

Koparka UDS 214.3 posiada własny napęd w postaci rzędowego, 4-cylindrowego silnika wysokoprężnego o pojemności 4,5 l, który osiąga moc 93-104 kW (125-139 KM). Jest ona także wyposażona wyposażona w zabudowaną, ergonomiczną, jednoosobową kabinę operatora.

Dlaczego koparka na podwoziu 8x8?

Warto też przedstawić powody dla których nowe koparki na podwoziu samochodowym będą montowane na 4-osiowej ciężarówce (8x8) a nie jak wcześniej na 3-osiowej. Podwozie 8x8 dysponuje większym zapasem nośności, co umożliwia zarówno montaż opancerzenia obu kabin (kierowcy i operatora), jak i doposażenie go w lemiesz (jak np. w Hardunie) czy wyciągarkę o uciągu 12 ton. Do tego koparki montowane na samochodach ciężarowych mają przewagę nad modelami samojezdnymi, zarówno jeśli chodzi o prędkość, jak i szerokość. Te samojezdne są pojazdami wolnobieżnymi i mają ponad 3 metry szerokości, co wymusza wykorzystanie do ich transportu zestawu ciągnik plus naczepa, jak i uzyskania zgody na przejazd po wybranej trasie (transport ponadgabarytowy). Zaletą zbudowanej przez Szczęśniaka koparki jest również szeroka gama przystawek roboczych, które można zamontować na głowicy ramienia, co zwiększa spektrum zadań realizowanych przez ten sprzęt w porównaniu do konstrukcji cywilnych, czy K-407C na podwoziu Stara 266. Jednym słowem wielofunkcyjność koparki połączona z wysoką mobilnością pozwala na sprawne i skuteczne wykorzystanie pojazdu przez wojska inżynieryjne Sił Zbrojnych RP do realizacji stawianych im zadań związanych z zapewnieniem swobody ruchu wojsk. To jest niezwykle istotne w kontekście rozwijania potencjału obronnego i posiadania skutecznego, bezpiecznego oraz nowoczesnego sprzętu w strukturach NATO.