Chiny: cywilny przemysł wspiera "wielki skok" armii

Zdają sobie o tym sprawę nie tylko sami wojskowi, ale i władze tego dynamicznie rozwijającego się kraju. Dlatego, już od dłuższego czasu, nastąpiła w nim silna integracja wojskowo-cywilna (Civil-military integration - CMI).  Bo tylko w ten sposób można dokonać pożądanego rozwoju naukowego i technicznego, dającego przewagę nad potencjalnymi przeciwnikami w zakresie nowej generacji systemów walki.

Ponadto można dzięki niej uzyskać dość dynamiczny rozwój zaawansowanych technologicznie sektorów gospodarki i dobrze wesprzeć realizację przełomowych prac badawczych, w tym w szczególnie tych mających podwójne zastosowanie.

Według Pekinu CMI to proces wprowadzający wspólne funkcjonowanie militarnego i cywilnego sektora gospodarki w obszarze technologicznym, przemysłowym, badawczym, informacyjnym i edukacyjnym. Ma to również doprowadzić do zapewnienia wymaganych zdolności militarnych, zrównoważonego rozwoju, a także uniezależnienia Chin od technologii zewnętrznych (tzw. samowystarczalność).

            Do głównych zadań stawianych w obszarze CMI zalicza się:

-          rozwój regulacyjnej i jednolitej bazy technologicznej w kraju;

-          usprawnienie systemu planowania, zarządzania i realizacji polityki w obszarze CMI;

-          opracowanie mechanizmu interakcji pomiędzy uczestnikami CMI i eliminację barier w procesie integracji;

-          pozyskanie, testowanie i wdrażanie zagranicznych zaawansowanych technologii w sferze wojskowej i cywilnej przy jednoczesnej realizacji strategii ochrony praw własności intelektualnej;

-          stymulowanie udziału przedsiębiorstw obronnych w projektach cywilnych oraz przedsiębiorstw cywilnych w wzmocnieniu systemu obronnego państwa;

-          zwiększenie skali zaangażowania przedsiębiorstw wojskowych i cywilnych w realizację dużych innowacyjnych projektów naukowo-technicznych (stymulowanie rozwoju krajowego obszaru naukowo-przemysłowego);

-          zapewnienie działalności badawczej i produkcyjnej, efektywnego wykorzystania inwestycji, wdrażania innowacji technologicznych oraz opracowywania nowych rodzajów produktów w wytwarzaniu wyrobów nie odbiegających od standardów światowych;

-          zwiększenie gotowości mobilizacyjnej różnych przedsiębiorstw przemysłowych;

-          usprawnienie systemu doboru i szkolenia personelu.

Ponad 30 lat rozwoju CMI

Jednym z pierwszym zakrojonych na szeroką skalę projektów realizowanych w Chinach był Narodowy Plan Badań i Rozwoju Zaawansowanych Technologii – Plan 863, zaakceptowany w marcu 1986 roku. Dzięki niemu dokonano znacznego skoku technologicznego, z czasem uzyskując status jednego ze światowych liderów w rozwoju i wdrażaniu wysokich technologii oraz innowacji naukowo-technicznych.

Szczególne wyniki osiągnięto w takich obszarach jak rozwój sztucznej inteligencji, przetwarzanie dużych ilości danych, komunikacja kwantowa, eksploracja kosmosu, zaawansowana robotyka, biomechanika czy tworzenie materiałów o nowych właściwościach. Kolejna  faza zmian regulujących funkcjonowanie CMI rozpoczęła się pod koniec 2013 roku. Efektem prac było w 2015 roku jej podniesienie do rangi strategii państwowej. Ponadto zidentyfikowano kluczowe obszary innowacyjnego rozwoju czy dokonania kolejnego przełomu technologicznego, który maiłaby zapewnić rozwój nowoczesnych Sił Zbrojnych oraz zrównoważony rozwój chińskiej gospodarki.

            Kolejne wyzwania wobec CMI to:

-          rozwój technologii informacyjnych nowej generacji;

-          prace nad sztuczną inteligencją i robotyką;

-          dalsze badania w zakresie technologii lotniczej i kosmicznej;

-          budowa nowych statków i transportu kolejowego;

-          produkcja energii, w tym stworzenie nowych źródeł energii zapewniających jej większą wydajność/oszczędność;

-          prowadzenie badań obszarów głębinowych i polarnych;

-          rozwój medycyny klinicznej, biomedycyny, bioinżynierii i nowoczesnego sprzętu medycznego;

-          rozwój uzbrojenia przeznaczonego dla Marynarki Wojennej;

-          opracowanie nowych systemów wsparcia prowadzenia działań bojowych i zapewnienia bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni.

Opracowano nowe dokumenty regulujące funkcjonowanie CMI w tym - O tworzeniu i doskonaleniu systemu integracji wojskowo-cywilnej, rozwoju i produkcji technologii mających zastosowanie w sferze wojskowej i cywilnej; Kluczowy Krajowy Plan B+R; Poglądy na rozwój integracji procesów budownictwa gospodarczego i wojskowego; Plan strategicznego rozwoju integracji wojskowo-cywilnej; Plan rozwoju integracji wojskowo-cywilnej w sferze naukowo-technicznej na XIII pięciolecie (2021–2025); czy Plan budowy stref demonstracyjnych innowacyjnego rozwoju CMI. Ponadto utworzono również nowe organy zarządzające CMI, a obejmujące wszystkie szczeble władzy, także największe przedsiębiorstwa, wiodące uniwersytety i instytucje badawcze w Chinach.

W tym miejscu należy wspomnieć, że jeszcze w grudniu 2011 roku powstała niewielka międzyresortowa grupa koordynacyjna, w skład której weszło około 100 ekspertów z Rady Państwa, struktur partyjnych KPCh, Sił Zbrojnych, różnych ministerstw i departamentów. By styczniu 2017 roku  utworzyć już Centralną Komisję ds. w sprawie rozwoju CMI (z Xi Jinpingiem jako przewodniczącym) – główny organ koordynujący realizację zadań integracji obszaru militarnego i cywilnego oraz planujący dalsze działania.

Bezpośrednie zarządzanie powierzono Centralnej Radzie Wojskowej oraz Radzie Państwa Chińskiej Republiki Ludowej (tu mamy zaangażowanie ze strony Ministerstwa Przemysłu i Informatyzacji, Państwowego Komitetu ds. Rozwoju i Reform, Komitetu ds. kontroli i zarządzania majątkiem państwowym, Ministerstwa Nauki i Technologii, Ministerstwa Finansów czy  Ministerstwo Handlu). Z kolei kwestie organizacji interakcji pomiędzy uczestnikami CMI rozstrzyga Departament  Obronny, Technologii i Przemysłu (część Ministerstwa Przemysłu i Informatyzacji).

W strukturę istnieją takie komórki jak - główna dyrekcja rozwoju uzbrojenia i sprzętu wojskowego, komisja naukowo-techniczna czy uprawnione przedstawicielstwa rodzajów SZ. W przedsiębiorstwach przemysłowych, w instytucjach naukowych i edukacyjnych utworzono specjalne komitety partyjne (grupy robocze, komisje) w celu zapewnienia koordynacji działań w procesie obronnym i cywilnym.

Funkcjonowanie

Organizacja procesu CMI  jest skonstruowana w taki sposób, że za opracowanie wspólnej strategii i ogólnego planowania odpowiedzialna jest Centralna Komisja ds. Rozwoju CMI. Z kolei Komisja ds. Nauki i Technologii wraz z Ministerstwem Przemysłu i Informatyzacji koordynuje same działania. Na szczeblu lokalnym, funkcjonują komisje partyjne CMI, które przyczyniają się do promocji programu, a przedstawiciele Sił Zbrojnych funkcjonują bezpośrednio w przedsiębiorstwach, w firmach i organizacjach prywatnych związanych z kompleksem wojskowo-przemysłowym.

Realizacja zatwierdzonych planów integracji jest powierzona państwowym korporacjom kompleksu wojskowo-przemysłowego, firmom prywatnym, uczelniom wyższym oraz instytutom badawczym prowadzącym prace badawczo-rozwojowe w zakresie technologii militarnych i tych o podwójnego zastosowaniu. Mamy też scentralizowany podział środków pomiędzy programy priorytetowe oraz kształcenia wykwalifikowanego personelu na cywilnych uczelniach w specjalnościach odpowiadających potrzebom armii/obrony kraju.

Co istotne, to sankcje krajów zachodnich, w tym przede wszystkim USA, na nowoczesne technologie w coraz mniejszym stopniu odczuwane są przez Pekin. Bowiem uzależnienie od nich systematycznie maleje, a jednocześnie przepaść technologiczna szybko się zmniejsza. To efekt powstania własnych technologii oraz lokalizacji produkcji kluczowych komponentów i materiałów u siebie.

Od czerwca 2020 roku nastąpiło też wzmożenie kontroli nad importem zagranicznego sprzętu dla obszarów infrastruktury krytycznej (m.in. dla przemysłu militarnego, energetyki, telekomunikacji, transportu itd.). Same zawierane kontrakty są weryfikowane pod kątem zgodności z bezpieczeństwem politycznym, militarnym i gospodarczym Chin. Zgodnie z najnowszym rozporządzeniem do 2025 roku dostawy zasadniczych komponentów i kluczowych materiałów pochodzących z rynku krajowego powinny wynieść min. 70 proc. Samej realizacji podlega już ok. 1100 projektów angażujących  m.in. 112 uczelni, 225 państwych instytutów badawczych oraz 220 firm produkcyjnych.

W dalszym ciągu prowadzone są reorganizacje przedsiębiorstw wojskowo-przemysłowych, wzrasta udział prywatnego biznesu czy powstają w tym obszarze nowe instytucje o mieszanej formie własności. Również jednym z aspektów rozwoju istniejącego systemu jest usuwanie istniejących barier w promowaniu "udziału cywilnego" w przemyśle obronnym. Dlatego już od 2005 roku w realizacji państwowego zamówienia związanego z obronnością mogą uczestniczyć firmy prywatne.

W latach 2015-2017 roku wprowadzono uproszczenia procedur administracyjnych, co pozwoliło organizacjom pozarządowym zaangażować się w badania, rozwój i produkcję uzbrojenia i sprzętu wojskowego, które wcześniej nie były dla nich dostępne. Ich działania na rzecz integracji cywilno-wojskowej są wspierane przez chiński rząd. I tak w procesie budowy lotniskowca Shandong z 532 zaangażowanych firm aż 412 (77%) to przedsiębiorstwa państwowe, firmy prywatne i instytuty badawcze (resztę stanowią te czysto wojskowe). Również firmy cywilne częściowo zajęły się bieżącym wsparciem logistycznym funkcjonowania armii.

Od 2015 roku utworzono 35 funduszy inwestycyjnych a łączna kwota finansowania wyniosła około 68,5 mld USD (w latach 2015\-2021). Powstały też 32 tzw. strefy demonstracyjne innowacyjnego rozwoju, które działają jako platformy interakcji przedsiębiorstw przemysłowych, instytutów badawczych, firm handlowych i organizacji finansowych.

Ważne miejsce w realizacji strategii integracji wojskowo-cywilnej zajmują uczelnie wyższe i instytuty badawcze takie jak m.in. Akademia Nauk i Akademia Inżynierii Chińskiej Republiki Ludowej, Beijing Institute of Technology and Aerospace University, Harbin Engineering University and Institute of Technology, Nanjing Aerospace, Northwest Polytechnic University. Na nich i wielu innych powstały laboratoria, które pełnią funkcję wspólnych wojskowo-cywilnych innowacyjnych ośrodków badawczych, odpowiedzialnych za prowadzenie badań w określonej, wysokospecjalistycznej dziedzinie, wprowadzając innowacyjne technologie.

W celu utrzymania wysokiego tempa rozwoju technologicznego, chińskie wydatki na B+R w 2020 roku sięgnęły 378 mld USD (2.4% PKB). Przewidywany jest dalszy roczny wzrost finansowania na poziomie 7%. Ponadto rząd zamierza zwiększyć o 10.6% koszty prowadzonych podstawowych badań naukowych.

Na koniec należy podkreślić, że organizowane są wystawy innowacyjnych technologii i sprzętu podwójnego zastosowania, które mają pomóc uczestnikom CMI w znalezieniu partnerów i nawiązaniu kontaktów biznesowych. Najbardziej znana jest China International Civil-Military Integration Achievement Exhibition, która odbywa się corocznie w Pekinie. Jej głównym organizatorem jest China National Electronics Import Export Corporation.