Obronić infrastrukturę: Radary pozahoryzontalne kontra rakiety cruise

Politechnika Poznańska zorganizowała w dniach 14-15 września konferencję naukową będącą kolejnym przedsięwzięciem z serii "Nauka dla Obronności. W tym roku tematem przewodnim stało się zagadnienie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej. Jak podkreślali organizatorzy i prelegenci temat debat jest tym mocniej kluczowy jeśli spojrzy się na wojnę w Ukrainie, która zrewidowała wiele z dotychczasowych postaw wobec zagadnień wchodzących w skład debaty o bezpieczeństwie europejskim. Należy podkreślić, że w konferencji uczestniczyli gen. broni pil. Tadeusz Mikutel, I zastępca Szefa Sztabu Generalnego WP jak również gen. Dariusz Łukowski, zastępca szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz płk dr Andrzej Lis z Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych.

Pierwszego dnia szczególnie interesującą prelekcję wygłosił gen. Mikutel. Zauważył on w swoim wystąpieniu szerszą potrzebę analizy znaczenia pozahoryzontalnych systemów radiolokacyjnych wczesnego ostrzegania w kontekście ochrony infrastruktury krytycznej. Podkreśliłc, że bez efektywnego wykrycia zagrożeń bardzo trudno mówić o tworzeniu systemowego podejścia do zabezpieczania bardzo szerokiego spektrum obiektów, które wchodzą w skład infrastruktury krytycznej.

Ważną rolę w tym zakresie mają pełnić systemy radarowe wczesnego ostrzegania, pozwalające na pokrycie znacznych obszarów na których zlokalizowane są zarówno obiekty infrastruktury krytycznej, jak i np. kluczowe szlaki transportowe, niezbędne dla zachowania ciągłości łańcuchów dostaw i generalnie utrzymania efektywności własnej gospodarki. Generał w swoim wystąpieniu skupił uwagę na radarach działających w zakresach częstotliwości HF, VHF i UHF.

Gen. Mikutel zaprezentował trzy rozwiązania stosowane przez mocarstwa światowe. Po pierwsze wspomniał o systemie ROTHR stosowanym w USA. Dzięki jego obecności możliwe jest monitorowanie chociażby przestrzeni kluczowej dla wydobycia ropy w Zatoce Meksykańskiej. Trzeba podkreślić, że ROTHR to lądowy system radarowy, działający na częstotliwościach HF. Amerykanie stosują go do monitorowania ruchu statków powietrznych i jednostek pływających. Jego obecność jestwspółcześnie kluczowa dla amerykańskiej polityki walki z przemytem narkotyków.

Projekt ROTHR całkiem niedawno zyskał nową siłę, gdyż w 2021 r. poinformowano, iż koncern Raytheon miał dostać kontrakt od rządu USA m.in. na utrzymanie oraz operacyjne wykorzystanie wspomnianego systemu radarowego. Wystąpienie gen. Mikutela wykazało jednak , że istnienie ROTHR należy analizować o wiele szerzej, dodając właśnie przestrzeń dyskusji o infrastrukturze krytycznej. Szczególnie jeśli spojrzy się na obecną w USA debatę o zagrożeniach płynących ze strony potencjalnego użycia przez przeciwnika pocisków manewrujących do rażenia np. obiektów infrastruktury krytycznej.

Gen. Mikutel pokazał w swojej prezentacji również inne światowe zastosowania podobnych systemów radarowych. Zauważył, , że Rosja posiada system Wołna. Jest to de facto ostatni system sięgający tak mocno do doświadczeń radzieckich. Przypominiał , że w okresie zimnowojennych zmagań ZSRR rozwinął np. system radarowy tuż przy elektrowni jądrowej w Czarnobylu, zaś taka lokacja była wynikiem tego, iż podobna infrastruktura wymaga znacznych zasobów energii do utrzymania ciągłości funkcjonowania.Bardzo interesujące było zaprezentowanie przez gen. Mikutela dwóch rozwiązań obecnych w przestrzeni IndoPacyfiku. W Australii działa bowiem system JORN. Działa on na strategicznym dla władz w Canberrze kierunku północnozachodnim. Jak podkreślił generał, to właśnie tam istnieje strategiczna wręcz potrzeba zabezpieczenia zróżnicowanej infrastruktury kluczowej obejmującej np. systemy kabli podmorskich. JORN pozwala na monitorowanie obszaru 37 000 km kwadratowych.

Zasięg operacyjny systemu to od 1 tys. do nawet 3 tys. km. JORN jest z jednej strony elementem klasycznego systemu obronnego, z drugiej pozwala na szersze spektrum działań również jeśli chodzi o problematykę ochrony infrastruktury krytycznej. Warto w tym miejscu przypomnieć, że północna część Australii staje się coraz ważniejsza dla bezpieczeństwa IndoPacyfiku. Przykładem jest chociażby wzrost inwestycji obronnych w infrastrukturę wojskową i okołowojskową na Terytorium Północnym (lotniska, składy paliw, obiekty portowe). Nie można zapominać, że biegnące tam szlaki transportowe są kluczowe dla australijskiego bezpieczeństwa.

W przypadku Chińskiej Republiki Ludowej, gen. Mikutel zauważył rozwój systemu Tianbo (Projekt 2319). Jest on kluczowy dla chińskiej polityki bezpieczeństwa jeśli chodzi o zabezpieczenie najbardziej wrażliwej części wybrzeża, gdzie ulokowana jest sieć bardzo mocno zaludnionych miast. W wymiarze wojskowym oraz bezpieczeństwa regionalnego, wspomniany Tianbo stanowi również swego rodzaju oko napozwalające badać aktywność trzech kluczowych dla Pekinu podmiotów. W pierwszej kolejności mowa oczywiście o Tajwanie (uznawanym przez władze chińskie za tzw. zbuntowaną prowincję), ale działanie Tianbo odnosi się również do Japonii oraz Korei Południowej.

Z wystąpienia generała można było uzyskać przekonanie, że radary pozahoryzontalne OTH instalowane na lądzie stanowią jeden z kluczowych zasobów wojskowych i ochrony infrastruktury krytycznej. Ich zaletą jest również potencjalna łatwość naprawy w przypadku ataku przeciwnika, choćle należy również pamiętać o słabościach wynikających z potrzeby dostarczania dużej ilości energii niezbędnej do ich sprawnego działania.

Gen. Dariusz Łukowski, zastępca szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego przedstawił wystąpienie o nazwie: "Energetyka rozproszona jako element budowy odporności i bezpieczeństwa energetycznego infrastruktury krytycznej". Dokonał wyszczególnienia czynników wpływających na słabości bezpieczeństwa energetycznego. Zauważył, że musimy dokładnie analizować wiek naszej infrastruktury energetycznej, ale również jej gęstość względem przestrzeni całego kraju. Generał podkreślił, że dominują sieci napowietrzne i przez to w Polsce istnieje słabość względem innych państw UE. Zastępca szefa BBN mówił również jak ważną lekcją jest dla nas analiza ataków cyber przeprowadzonych na energetykę w Ukrainie.

W konferencji Politechniki Poznańskiej wystąpił również prof. Andrew Tyas reprezentujący Uniwersytet w Sheffield. Zauważył on, że Brytyjczycy w ramach działania CPNI ulokowali centrum na rzecz ochrony infrastruktury krytycznej. Widzą potrzebę ochrony zarówno przed próbami fizycznych ataków, w tym terrorystycznych, ale również w domenie cyber. Prof. Tyas przyznał, że w przypadku brytyjskiej debaty o ochronie infrastruktury krytycznej mówiono w ostatnich latach przede wszystkim o zagrożeniach terrorystycznych. Obecnie coraz częściej następuje swoista refleksja strategiczna względem oczywiście wydarzeń jakie mają miejsce w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainę. Ważnym faktorem w całościowym działaniu CPNI jest współpraca również z wojskowym Dstl (Defence Science and Technology).

Profesor wykazał, c, że dziś ochrona infrastruktury krytycznej wymaga łamania barier silosowych między wojskiem, instytucjami rządowymi, a także sektorem prywatnym. Ten ostatni, np. budując obiekty niezbędne dla infrastruktury krytycznej musi brać pod uwagę zróżnicowaną gamę czynników analizowanych wcześniej w kontekście wojskowym. Mowa tu, choćby o zmieniającej się architekturze bezpieczeństwa miast i przemysłu. Przykładem jest analiza wybuchu w porcie w Bejrucie.oraz analiza przypadku na Ukrainie , gdzie doszło do ataku na centrum handlowe w Kremenczuku a eksplozja następnie raziła przestrzeń miasta. Bardzo efektywnym wsparciem dla debaty o bezpieczeństwie może stać się testowanie efektów wybuchów w przestrzeni zurbanizowanej z użyciem modeli wydrukowanych na drukarkach 3D. Zyskujemy w ten sposób technologiczne wsparcie na rzecz ochrony infrastruktury krytycznej, ale również i naszych miast.  

Oprócz wspomnianych wystąpień można było wysłuchać prezentacji Jasona Lee z U.S. Army Europe i Africa, prezentującego metodologię amerykańskich sił zbrojnych względem kwestii obrony infrastruktury krytycznej w Europie. Prof. Masuhiro Beppu z Akademii Obrony Narodowej Japonii skupił się zaś na kwestiach wytrzymałości materiałów stosowanych do zabezpieczenia obiektów infrastruktury krytycznej. Prezentował chociażby dyskusję odnoszącą się do symulacji uderzeń statków powietrznych w struktury elektrowni jądrowych. O energetyce i jej roli wobec wojny w Ukrainie mówił prof. Mykhailo Zgurovsky, rektor Narodowego Uniwersytetu Technicznego Ukrainy. Należy dodać, że w trakcie konferencji prof. Zgurovsky otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa. Pojawiły się również wystąpienia gen. Bogusława Packa czy też gen. Fałkowskiego.

Politechnika Poznańska jest mocno zaangażowana we współpracę z Wojskiem Polskim (Poznań, Świdwin, Powidz), ale też podpisała umowy o współpracy z Wojskową Akademią Techniczną oraz Lotniczą Akademią Wojskową. Kluczowy jest w tym przypadku proces realizacji programu Era Inżyniera, gdzie stworzono np. kierunek studiów lotnictwo i kosmonautyka.Współcześnie przestrzeń nauki, a w znacznym stopniu właśnie politechniki cywilne są również kluczowym zasobem bezpieczeństwa kraju. Kształcą kadry na potrzeby przemysłu, wojska, służb czy też obsługi infrastruktury krytycznej. Prowadzą też szereg badań, od aeronautyki i technologii kosmicznych, aż po technologie materiałowe.