Polska artyleria wprowadza... Ukrainę do NATO?

W poniedziałek 8 sierpnia cytowany już przez nas wielokrotnie portal Defense Express postawił pytanie: Jakie maszyny są potrzebne Siłom Zbrojnym Ukrainy, aby ostatecznie przenieść artylerię na „szyny" standardów NATO? Autor publikacji skupia się na roli i taktyce użycia dostarczonych przez Polskę, wraz z SH 155 mm Krab, „maszyn kierowania ogniem WD", czyli wozów dowodzenia i dowódczo-sztabowych WD/WDSz, stanowiących integralny komponent DMO (Dywizjonowy Moduł Ogniowy) Regina, której sercem jest Krab.

Polski DMO jest skonfigurowany inaczej niż ukraiński. W naszym są 24 działa, w ukraińskim – 18, bateria w Reginie liczy 8 dział, w armii ukraińskiej – 6, zatem nieco inaczej skonfigurowane są także pozostałe komponenty dywizjonu i nie można stosować bezpośredniej analogii pomiędzy funkcjonalnością naszych i ukraińskich jednostek artylerii oraz poszczególnych elementów składowych związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów artylerii. Niemniej pewne zagadnienia, którym nadano rangę zasad i procedur, mają charakter uniwersalny. I o nich pisze ukraiński portal:(...) jak nasi „bogowie wojny" wymieniają się danymi, gdy bateria musi zostać podzielona na plutony lub pojedyncze działa?

Kierowanie ogniem baterii sześciu Krabów wymaga, jak pisze Defense Express, dwóch maszyn WD. Proces kierowania ogniem Krabów jest następujący: bateria Krabów posiada dwie maszyny WD, pierwsza używana jest przez dowódcę baterii, druga przez starszego oficera baterii. Umożliwia to, w razie potrzeby, podzielenie baterii na dwa oddzielne 3-działowe plutony ogniowe lub, generalnie, „rozproszenie" jej na osobne działa, z których każde będzie wykonywać swoje zadanie strzeleckie autonomicznie. Dowódcy WD mogą przesyłać dane do zadań ogniowych drogą radiową, głosową lub SMS-em. W komputerze każdego z dowódców dział znajduje się mapa, na której wyraźnie widoczne są koordynaty, kierunek lub punkt, w którym należy się znajdować, aby wykonać zadanie.

Jak zaznacza autor publikacji, "ten format zarządzania pozwala, zgodnie z instrukcjami NATO, zachować odległość między działami samobieżnymi do 1-1,5 km i zminimalizować ryzyko „nakrycia" przez wroga ogniem całej baterii od razu – w przeciwieństwie do sowieckiego stylu dowodzenia artylerią, gdy bateria była przywiązana do jednej koordynaty, a odstęp między działami wynosił maksymalnie 100 metrów. Dlatego nasi „bogowie wojny" wprost mówią, że pojawienie się pojazdów dowodzenia typu WD pozwala nam wynieść pracę naszej artylerii przeciwko Rosjanom na jakościowo nowy poziom" – podsumowuje autor analizy.

To są stwierdzenia, które dla naszych artylerzystów nie są żadnym „odkrywaniem Ameryki". Już w trakcie wstępnego szkolenia ogniowego, jakie świadczy Huta Stalowa Wola na rzecz użytkowników swoich haubic, program szkolenia obejmuje trafianie w cel już pierwszym pociskiem. Do tego potrzebne jest nie tylko dobre działo i dobra amunicja, ale też, a może przede wszystkim – skuteczny, bezbłędny system rozpoznania i kierowania ogniem, uwzględniający nie tylko dane o celu pozyskiwane w czasie rzeczywistym, ale też precyzyjne dane za stacji pogody, takie jak wilgotność i ciśnienie powietrza, siła i kierunek wiatru. Także te dane są wprowadzane do komputera balistycznego, pozwalając wypracować najdoskonalsze w konkretnych warunkach nastawy do strzelania. System pozyskiwania i wymiany informacji niezbędnych do sprawnego zarządzania walką artylerii umożliwia ukraińskim artylerzystom zastosowanie nowoczesnej taktyki, czyli sprawne dowodzenie pomimo rozproszenia będących w ich dyspozycji środków ogniowych na znacznym obszarze.

To, w połączeniu z krótkim czasem przejścia Kraba z położenia marszowego w bojowe, czyli osiągnięcia gotowości do otwarcia ognia, oraz krótkim czasem zmiany stanowiska ogniowego (po maksimum 30 sekund), czyni artylerię tej klasy co Krab niezwykle skutecznym, a jednocześnie trudnym do wykrycia i zwalczania celem. Warto przypomnieć, że ukraińskie wojsko dysponuje polskimi bsl FlyEye, i że Krab jest w stanie oddać w serii 3 strzały w czasie 10 sekund i błyskawicznie opuścić pozycję ogniową, zanim radar artyleryjski przeciwnika wykryje wystrzelone pociski, nie mówiąc już o wyliczeniu danych pozycji, z której je wystrzelono oraz przekazaniu ich własnej artylerii.

Tymczasem „rosyjska szkoła artylerii", z której wywiodła się „rosyjska szkoła zdobywania miast" (dowodami są chociażby Charków czy zrównany z ziemią Mariupol) w dalszym ciągu zasadza się na „strzelaniu na hektary", czyli pokrywaniu gęstym ogniem artylerii o znikomej celności możliwie znacznego obszaru terytorium zajmowanego przez przeciwnika. Efekty? Skutki użycia precyzyjnych środków rażenia artyleryjskiego przez Ukrainę (dotyczy to i artylerii lufowej, i rakietowej, klasy HIMARS...) oraz stosowania nawał ogniowych przez siły FR nie dają się nawet porównywać. Dzięki temu, że Ukraińcy szybko i z pełną determinacją przyswoili sobie wiedzę niezbędną do wykorzystywania wszystkich zalet takiego systemu dowodzenia artylerią i kierowania ogniem, jakie oferuje DMO Regina, udaje się im uzyskiwać niezwykłą skuteczność ognia, przy relatywnie niewielkim zużyciu precyzyjnie celowanej amunicji i niskich stratach bojowych.

Autor pisze też, iż z zewnątrz wóz dowódcy WD wygląda jak radziecki MT-LB(u), ale w rzeczywistości ze „starego" pozostało tylko nadwozie, wszystkie inne jednostki zostały zastąpione nowoczesnymi. Nawet gąsienice mają gumowe podkładki lub chwytaki do gleby, aby poruszać się po luźnych powierzchniach. Jeśli chodzi o sprzęt kierowania ogniem, polskie WD dysponują nowoczesną radiostacją, komputerem i nawigacją GPS, które są niezbędne do wyznaczania celów „podległym" działom samobieżnym.

Warto dokładniej przybliżyć szczegóły powstania podwozi wozów dowodzenia. Wozy dowodzenia i dowódczo-sztabowe dla DMO Regina mają wprawdzie, można użyć takiego określenia, „pewne wspólne geny z rodziną pojazdów MT-LB", ale dalekim uproszczeniem jest stwierdzenie, iż WD jest konstrukcyjnie tożsamy z MT-LB(u). Bliższym prawdy jest, że wspólnych genów można doszukiwać się w... czołgu pływającym PT-76...

MT-LB(u) jest pochodną popularnego, od 1976 r. produkowanego masowo (nawet ponad 600 szt. rocznie) w Hucie Stalowa Wola ciągnika artyleryjskiego MT-LB (Małyj Tiagacz – Lekko Bronirowannyj – Mały Ciągnik – Lekko Opancerzony), dostarczanego do kilku armii Układu Warszawskiego, głównie do Armii Radzieckiej, oraz eksportowanego m.in. na Bliski Wschód i do Afryki. Pierwotnie MT-LB powstał jako ciągnik artyleryjski, przeznaczony do współpracy z armatą przeciwpancerną T-12/MT-12, czyli do jej holowania i przewożenia jej 6-osobowej obsługi. Polska armat tego typu nigdy nie wdrożyła, dla MT-LB znaleziono inne zastosowania po tym, kiedy wojsko uznało, że nie chce tego wozu jako szybkiego transportera opancerzonego wysokiej mobilności.

MT-LB(u) powstał jako rozwinięcie tej konstrukcji, głównie z myślą o stworzeniu maksymalnie zunifikowanego z popularnym MT-LB wozu dowodzenia, m.in. dla obrony przeciwlotniczej oraz artylerii. W stosunku do pierwowzoru wóz wydłużono nieco, do 7,21 m, poprzez dodanie jednej, siódmej (jak w przypadku podwozia SPG-2A), pary kół nośnych, podwyższono o ok. 0,4 m, przez te przeróbki jego masa wzrosła z niespełna 12 do ponad 15,5 tony, a to wymagało zastosowania mocniejszego napędu (JaMZ-238N, 300 KM). Taki wóz, używany w roli wozu dowodzenia artylerią, istotnie w wojsku nazywano „Maszyną"...

Tymczasem WD/WDSz zostały skonstruowane w HSW w oparciu o nieco inną, choć zbliżoną, bazę konstrukcyjną. Jest nią, częściowo spokrewniony z MT-LB, system jezdny lekkiej, pływającej haubicy samobieżnej 122 mm 2S1 Goździk, także wielkoseryjnie produkowanej w HSW. Dla potrzeb WD/WDSz wykorzystano dolną część wanny korpusu oraz podstawowe elementy systemu zawieszenia sh Goździk, zawierającego siedem par kół nośnych.

Jednakże wnętrze tak uzyskanej wanny od wewnątrz dodatkowo opancerzono płytami ze stali pancernej ARMOX, zainstalowano nową jednostkę napędową (powerpack), w której radziecki silnik JaMZ-238W (240 KM) lub polski SW-680T (300 KM) zastąpiono nowoczesną jednostką MTU 6V z linii 199 (260 KM) zblokowaną z automatyczną skrzynią LSG. Mimo nieco słabszej jednostki napędowej cięższy o blisko 2 tony od Goździka WD/WDSz charakteryzuje się znacznie lepszymi właściwościami trakcyjnymi, w pełni odpowiadającymi charakterystykom sh Krab, którym ma w walce towarzyszyć.

Oczywiście, wóz otrzymał szereg nowych rozwiązań dotyczących zabezpieczenia załogi przed wpływem broni ABC i samoobrony, a także system tłumienia wybuchu i przeciwpożarowy, ogrzewania, autonomiczny dodatkowy agregat prądotwórczy (APU), dodatkowe stanowisko strzeleckie oraz system OBRA (ostrzeganie o opromieniowaniu wiązką laserową wraz z wyrzutniami granatów dyspersyjnych), nowy system łączności z dwoma radiostacjami KF i trzema UHF, oraz, co najważniejsze, nowoczesne wyposażenie (komputery, oprogramowanie, serwer, terminale i pulpity telefoniczno-alarmowe itp.) pozwalające wykonywać zadania związane z automatycznym kierowaniem ogniem oraz, co się z tym wiąże, „obsługą", czyli przetwarzaniem danych pozyskiwanych z sensorów rozpoznawczych, dla których wspólną platformą jest system zarządzania walką Topaz, i przekazywaniem wypracowanych komend do elementów dywizjonu artylerii, zależnie od otrzymanego rozkazu wykonania zadania ogniowego, czyli na szczebel dywizjonu, baterii a nawet pojedynczego działa.

W SZ RP w skład każdego DMO Regina z 24 Krabami wchodzą, poza środkami ogniowymi, także 3 Wozy Dowódczo-Sztabowe (WDSz), 8 Wozów Dowódczych (WD) różnego szczebla, 6 Wozów Amunicyjnych (WA) i Wóz Remontu Uzbrojenia i Elektroniki (WRUiE). Nie zostało ujawnione, ile WD i WDSz wchodzi w skład ukraińskiego dywizjonu, liczącego 18 dział, ale z tekstu, na który się powołujemy wynika, że 6-działowa bateria ma na wyposażeniu dwa WD (co oznacza 6 WD na dywizjon), chociaż nie jest jasne, czy oprócz tego co najmniej jeden WD posiada do dyspozycji dowódca dywizjonu, a kolejny, w charakterze rezerwy, jego zastępca.

Dotychczas dla potrzeb DMO Regina, do produkcji WD/WDSz, w HSW wykorzystywano odkupowane od wojska wyeksploatowane sh Goździk, produkowanych w HSW do połowy lat 90. Nie wszystkie – niektóre wozy nie nadawały się do przeróbek z uwagi na mechaniczne zużycie, deformacje lub uszkodzenia powstałe w trakcie kilkudziesięciu lat eksploatacji, ćwiczeń, poligonów itd. Wyczerpywanie się zapasu sh Goździk w SZ RP (w ostatnich tygodniach nieznana oficjalnie liczba tych haubic została przekazana Ukrainie) zmusiło HSW do opracowania nowej konstrukcji pojazdu, mogącego pełnić rolę wozu dowodzenia i dowódczo-sztabowego w dywizjonach Regina.

Taki wóz, wykorzystujący już najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, w tym nowoczesne podwozie z zawieszenie hydropneumatycznym, powstał jako nośnik dla gąsienicowego wariantu moździerza automatycznego 120 mm Rak. To samo podwozie ma potencjał wystarczający do zastosowania go w roli WD/WDSz dla Reginy. O ile...

O ile głośne od kilku tygodni „nowe rozdanie" związane z zamiarem „przestawienia" polskiej artylerii na południowokoreański system K9, wraz z towarzyszącymi haubicy K9 pojazdami logistycznymi i dowódczymi, nie przekreśli tych planów... Jak na razie, ożarowska Grupa WB 17 czerwca zainicjowała – poprzez podpisanie (Grupę WB reprezentował prezes Piotr Wojciechowski, przedsiębiorstwo z Korei Południowej – prezes i dyrektor główny Charlie S. C. Eoh) „porozumienia o współpracy technicznej i biznesowej". Prace najprawdopodobniej mają doprowadzić do implementacji polskiego Topaza w elektroniczne środowisko K9. Czas pokaże, kto na tym porozumieniu wyjdzie lepiej...

Dla ukraińskich artylerzystów, co sami zresztą przyznają, takie jak WD i WDSz wsparcie dla środków ogniowych klasy Kraba, jest nie mniej cenne, niż przejmowana wiedza o taktyce użycia nowoczesnej artylerii na współczesnym polu walki.

Ze źródeł ukraińskich, weryfikowanych także przez polskie instytucje tym się zajmujące wynika, że nasze Kraby wykonują w Ukrainie wyjątkowo ciężką pracę bojową. W ciągu pierwszego miesiąca swojej obecności na froncie wystrzeliły one ponad 35 tysięcy pocisków, a więc po ok. 2 000 na każde z dział. To jest wręcz gigantyczna praca bojowa, która powinna być także... podpowiedzią dla naszych decydentów w mundurach. Chociażby w kwestii zapewnienia wojsku odpowiedniego zapasu części zamiennych w postaci nowych luf i innych zużywających się elementów działa. Nie mówiąc już o formułowaniu takich zamówień na amunicję, aby stan jej zapasów odpowiadał faktycznym a nie wymyślonym za biurkiem potrzebom...

Dotychczas, najprawdopodobniej, do końca lipca w akcjach bojowych na terenie Ukrainy zostały zniszczone dwa Kraby. Nie są oficjalnie znane okoliczności, w których działa te zostały utracone. Nie można wykluczyć, że związane jest to z niezwykle intensywną eksploatacją i – co jest możliwe w sytuacji napięcia związanego z walką – lekkim podejściem do zasad BHP (resztki nie do końca spalonego ładunku miotającego, po cofnięciu się zamka przed załadowaniem kolejnego pocisku, wpadają do przedziału bojowego, gdzie na podłodze przedziału bojowego, niekoniecznie zgodnie z instrukcją i zasadami, składowane są – bo tak jest wygodniej i „pod ręką" –  ładunki miotające przygotowane do kolejnego wystrzału).