Dr Jagnieża: Maksymalna samodzielność strategiczna dla Polski [OPINIA]

Z tego względu należy położyć nacisk na osiągnięcie przez Polskę maksymalnej samodzielności strategicznej w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa państwa. Proces ten z racji swojej złożoności musi zająć co najmniej jedną do dwóch dekad. Należy podkreślić, iż dążenie do maksymalnej samodzielności strategicznej nie wyklucza polskiego umocowania w aktualnych strukturach bezpieczeństwa międzynarodowego i regionalnego, ma natomiast na celu systematyczne wzmocnienie siły Polski poprzez przywrócenie właściwych proporcji w rozumieniu tego, że sojusze są istotnym narzędziem służącym zapewnieniu bezpieczeństwa państwa, ale nie mogą być jego podstawowym fundamentem chociażby z tego względu, że jak uczy historia powszechna cechą sojuszy jest ich zmienność a nie wieczność.

Po pierwsze, wywiad

Najlepszym sposobem neutralizacji zagrożeń jest ich jak najszybsze wykrywanie i paraliżowanie w zarodku. Służy temu nowoczesny wywiad wykorzystujący wszystkie dostępne współcześnie metody pozyskiwania informacji w celu nie tylko wczesnego ostrzegania władz państwa przed zagrożeniami, ale co istotne celem budowania poza granicami Polski sieci wielopoziomowych powiązań osobowych, biznesowych i naukowych które służyć mają bezpieczeństwu Polski. Wymaga to przeorientowania filozofii myślenia o wywiadzie zarówno jeśli chodzi o jego wielkość zasobów kadrowych jak i horyzont oraz materię zainteresowań.

Biorąc pod uwagę aspekt osobowy należy sobie powiedzieć wprost, iż obecnie nasz wywiad z uwagi na posiadany potencjał ilościowy nie jest w stanie sprostać wyzwaniom jakie powinny być w jego spectrum zainteresowania. Z tego względu aktywa osobowe wywiadu muszą być rozbudowane właściwie o 100% w stosunku do obecnie posiadanych zasobów. Przedmiotem zainteresowania wywiadu w pierwszej kolejności powinny być państwa lub funkcjonujące na ich terytorium organizacje, które jawnie głoszą wrogość w stosunku do Polski. Mam tu na myśli dziś w pierwszej kolejności Rosję, Białoruś oraz środowiska neobanderowskie na Ukrainie.

Przedmiotem zainteresowania wywiadu powinny być wszystkie państwa sąsiadujące z Polską, istotni dla bezpieczeństwa Polski gracze regionu (vide: Rumunia, Szwecja), a także kluczowe państwa i instytucje sojusznicze oraz międzynarodowe które swoimi decyzjami wpływają na bezpieczeństwo naszego państwa. Osobnym przedmiotem zainteresowania powinny być objęte te państwa na świecie, które postrzegają Polskę (szczególnie jeśli jest to w ich interesie instrumentalnym), jako państwo im nieprzychylne. Należy wreszcie podkreślić, iż orientowanie się wywiadu na konstytucyjny ośrodek władzy wykonawczej w Polsce jakim jest Rząd RP jest warunkiem koniecznym zachowania jego sterowalności strategicznej.

Po, drugie system obrony terytorialnej

Współczesny świat jest pełen zniuansowanych starć i konfliktów które będąc faktyczną walką, niekoniecznie muszą przybierać kształt klasycznej wojny (vide: aneksja Krymu czy obecny kryzys na granicy polsko-białoruskiej). Z tego względu współczesne państwo musi posiadać rozbudowany i co istotne ciągle doskonalony system obrony terytorialnej (ang. territorial defence system), będący częścią systemu ochrony i obrony państwa, jaki przeznaczony jest do przygotowania oraz prowadzenia we współdziałaniu z układem pozamilitarnym obrony powszechnej na całym terytorium. Należy przy tym zaznaczyć, iż z uwagi na współczesne zacieranie się granic między stanem pokoju, kryzysu i wojny, gdzie pokój staje się w praktyce permanentnym kryzysem, a wojny mogą wybuchnąć z pominięciem klasycznej fazy kryzysowej, system obrony terytorialnej obecnie musi być tak zorganizowany, aby był gotowy do działania częścią swoich zasobów natychmiast od momentu pojawienia się zagrożenia, a następnie w zależności od skali zagrożenia być zdolnym do reakcji i przeciwdziałania w pierwszym stopniu w czasie do trzech, a w drugim do sześciu góra dwunastu godzin. Zdolność do szybkiej mobilizacji i efektywnego działania takiego systemu ma w sobie niezaprzeczalny czynnik odstraszania.

System obrony terytorialnej w czasie pokoju oraz kryzysu przeznaczony jest do zapewnienia odporności państwa rozumianej jako ochrona zdrowia i życia wszystkich obywateli oraz ochrona infrastruktury krytycznej na którą składają się zarówno jej obiekty jak i oferowane przez operatorów infrastruktury krytycznej usługi (w tym w szczególności usługi zdrowotne, dostawcy wody, energii, żywności, transportu oraz telekomunikacji). W czasie pokoju oraz kryzysu wiodącą rolę w systemie obrony terytorialnej odgrywają jego segmenty pozamilitarne (służby ratownicze, operatorzy infrastruktury krytycznej, administracja rządowa i samorządowa, stowarzyszenia w tym w szczególności organizacje proobronne), natomiast będące jego składową Wojska Obrony Terytorialnej (WOT) odgrywają w tym czasie w zależności od skali kryzysu rolę wspierającą.

W czasie pokoju na naszych oczach składową odporności państwa stało się bezpieczeństwo informacyjne, będące rodzajem zapewnienia bezpieczeństwa informacji we wszystkich etapach ich wytwarzania, przechowywania i przesyłania, realizowane poprzez przeciwdziałanie przed bezprawnym dostępem i jakąkolwiek ingerencją w dane i systemy informacyjne. Bezpieczeństwo informacyjne obejmuje zarówno metody jak i narzędzia ochrony zasobów informacyjnych. Ponadto składową bezpieczeństwa informacyjnego staje się konieczność zbudowania odporności społeczeństwa na pojawiające się coraz częściej agresje informacyjne wymierzone w społeczną percepcję i świadomość których celem jest podważenie, zneutralizowanie a niekiedy wręcz zniszczenie obowiązujących od setek lat na terytorium państwa polskiego norm kulturowych, elementów tradycji oraz przyjętych sposobów organizacji życia społecznego.

W czasie wojny system obrony terytorialnej staje się automatycznie elementem systemu obronnego, a wiodącą w nim rolę przejmują Wojska Obrony Terytorialnej. Do zadań WOT w czasie wojny należy m. in. ochrona i obrona kluczowych miejscowości oraz infrastruktury krytycznej na całym terytorium państwa, zwalczanie grup dywersyjno-rozpoznawczych i desantów, wspieranie działania własnych wojsk operacyjnych oraz wojsk wzmocnienia NATO, paraliżowanie ruchu i działania wojsk agresora, w tym w miarę możliwości ich niszczenie działaniami nieregularnymi oraz wsparcie wojskowe ochrony ludności przed represjami przez potencjalnego agresora.

W przeciwieństwie do wojsk operacyjnych które w założeniu w trakcie realizacji operacji obronnej przewidują wykonywanie manewrów w skali operacyjnej jak i strategicznej, w tym manewru odwrotu zakłada się, że WOT w przypadku odwrotu wojsk operacyjnych pozostają na miejscu w Stałym Rejonie Odpowiedzialności. W takiej sytuacji zakłada się, że WOT będą prowadzić walkę poprzez działania nieregularne, będą chronić podziemną strukturę państwa oraz będą stanowić czynnik odstraszania na wypadek prowadzonych przez agresora działań represyjnych w stosunku do ludności cywilnej.

Należy zgodzić się z opiniami tych którzy przewidują, iż współczesna agresja niekoniecznie musi się wiązać z trwałą okupacją terytorium, niemniej zgodnie z zaleceniem iż w przypadku budowy scenariuszy zagrożeń należy brać pod uwagę zagrożenia skrajnie niekorzystne, trudno wykluczyć w przypadku agresji rosyjskiej (a o takiej sytuacji przecież mówimy), iż na terenie Rzeczpospolitej znajdą się wpierające Rosjan czeczeńskie bataliony ochotnicze (na wzór ich udziału w walkach w Donbasie) o których okrucieństwie już dziś krążą legendy. I chociażby z tego względu potencjalni żołnierze agresora nie mogą mieć poczucia bezkarności będąc na terytorium Polski. Pomijam fakt, iż doświadczenie historyczne oraz współczesne uczy, iż w parze z rosyjskimi agresjami zawsze szło okrucieństwo wobec ludności cywilnej. Dotyczy to przeszłości Polski (vide: rzeź Pragi 1794), rosyjskiego ludobójstwa w czasie wojny w Afganistanie, rosyjskiego ludobójstwa w obydwu wojnach czeczeńskich jak i ataków na ludność cywilną w Syrii kiedy Rosjanie wspierali wojska Baszara al-Asada (vide Aleppo). Wojna w Syrii pokazała ponadto, iż strona rosyjska dla osiągnięcia własnych politycznych oraz wojskowych, jak i osiągnięcia celów swoich sojuszników nie waha się w ograniczonym zakresie używać broni chemicznej przeciw ludności cywilnej.

Po trzecie właścicielstwo narzędzi militarnych

U progu trzeciej dekady XXI wieku siły zbrojne są nadal zasadniczym atrybutem suwerenności państwa, a ich posiadanie i zdolność do użycia we współczesnych czasach jest warunkiem koniecznym do zapewnienia bezpieczeństwa państwa oraz swobody jego działania na arenie międzynarodowej. Należy podkreślić, że swoją rolę siły zbrojne będą spełniać tylko wtedy kiedy władze państwa będą miały wyłączny wpływ na ich dysponowanie. Aby uzmysłowić sobie czym może być w praktyce brak możliwości dysponowania własnymi siłami zbrojnymi  w decydującym momencie strategicznym, warto przypomnieć sobie historię Samodzielnej Brygady Spadochronowej która zamiast skierowania jej przez polski rząd na pomoc walczącej w sierpniu i we wrześniu 1944 roku Warszawie poprzez dokonanie zrzutu na obszar Puszczy Kampinoskiej, została skierowana przez dowództwo brytyjskie do holenderskiego Arnhem wprost pod czołgi II Korpusu Pancernego SS.

Pomijając aspekt wojskowy i polityczny wykorzystania polskich spadochroniarzy pod Arnhem musimy mieć świadomość, iż strona polska pozbawiona była w 1944 roku własnych środków transportu lotniczego, a tym samym była całkowicie uzależniona od strony brytyjskiej w kwestii transportu brygady. Przykład Samodzielnej Brygady Spadochronowej pokazuje zatem, iż pełna kontrola procesu logistycznego jak i kontrola środków transportu stanowi decydujący czynnik, wokół którego należy budować maksymalną samodzielność strategiczną.

Współcześnie problem swobodnego dysponowania środkami militarnymi może być ograniczony tradycyjnymi czynnikami politycznymi, których wyrazem w obliczu potencjalnego zniszczenia polskich lotnisk będzie na przykład odmowa lądowania polskich samolotów wojskowych po wykonanym zadaniu na lotniskach w Słowacji, Czechach lub w Niemczech, a nawet wyrażenie takiej zgody, aby potem wydać zakaz ponownego wystartowania naszych maszyn celem obrony polskiego nieba.

Dodatkowe ograniczenia swobodnego dysponowania środkami militarnymi przyniosły nowe technologie czego wyrazem są prowadzone publicznie dyskusje o posiadaniu lub nie posiadaniu przez Siły Zbrojne RP kodów źródłowych do używanego sprzętu oraz sprzętu który ma być pozyskany w przyszłości. Maksymalna suwerenność strategiczna nakazuje zatem, aby zakupy broni były warunkowane tym, że strona polska od początku do końca będzie miała możliwość dysponowania zakupionym sprzętem i jego bojowymi możliwościami. Wymóg ten dotyczy w szczególności ofensywnych systemów rakietowych, defensywnych systemów przeciwrakietowych, systemów dronowych oraz satelitarnych. W tym kontekście budzi wątpliwości zakup samolotu F-35, ponieważ na wejściu należy postawić sobie pytanie, czy poza pierwszą misją bojową w trakcie rozpoczętej wojny maszyny te kiedykolwiek wylądują na polskim terytorium w obliczu zniszczenia naszych lotnisk uderzeniami rakietowymi, szczególnie w sytuacji kiedy strona polska zrezygnowała z zakupu tego samolotu w wersji pionowzlotu, a większość jego możliwości jest uzależniona od przekazu danych którymi na wyłączność dysponuje strona amerykańska.

Z perspektywy maksymalnej samodzielności strategicznej należy nie zaniedbując zdolności defensywnych, uwzględniać rozbudowę polskich zdolności do prowadzenia działań ofensywnych w cyberprzestrzeni. W sytuacji prawdopodobieństwa wystąpienia konfliktu hybrydowego z udziałem Rosji jako cyberagresora który już dziś w czasie pokoju prowadzi agresywne działania w sieci wymierzone w infrastrukturę jak i domenę informacyjną Polski, posiadanie zdolności do czynnego niekinetycznego szkodzenia systemom w sieci rosyjskim zasobom znajdującym się w cyberprzestrzeni jest warunkiem niezbędnym posiadania zdolności do odpierania agresji w cyberdomenie.

Kończąc mój wywód poddaję go pod publiczną dyskusję będąc otwartym na wszelkie głosy ze szczególnym uwzględnieniem głosów krytycznych.

dr Artur Jagnieża, Przewodniczący Rady Fundacji Instytut Bezpieczeństwa i Strategii.