Chorwaci znów wybiorą myśliwiec [KOMENTARZ]

Przypomnijmy, że Chorwacja od lat stara się o pozyskanie nowych myśliwców odrzutowych dla swojej jedynej eskadry lotnictwa bojowego. Obecnie użytkowane tam maszyny to przestarzałe MiG-21UMD i bisD, które stacjonują w 91 Bazie Lotniczej w Plesu. W ich posiadanie Zagrzeb wchodził na różne sposoby w czasie wojny z Serbią i potem. Pierwsze samoloty lądowały w wyzwalającej się Chorwacji z pilotami chorwackiego pochodzenia za sterami, którzy zdezerterowali z armii jugosłowiańskiej na początku lat 90. Potem kilka uzyskanych w ten sposób samolotów w cudowny sposób „rozmnożyło się” do kilkudziesięciu egzemplarzy. Osiągnięto to poprzez zakupy zagraniczne prowadzone przede wszystkim w Bułgarii, która jako państwo komunistyczne miała najpotężniejsze lotnictwo bojowe w Układzie Warszawskiem nie licząc ZSRR (liczebnie podobne do polskiego, ale na nieco nowocześniejszym sprzęcie), a dzisiaj boryka się z zakupem ośmiu myśliwców F-16.

Po zakończeniu wojny z Serbią Chorwacja urealniła liczbę swoich myśliwców do jednej eskadry (16 maszyn) i przeprowadziła ich unifikację do jednolitego standardu. Jednocześnie w połowie ubiegłej dekady zaczęła rozglądać się za następcą MiG-21. Na przeszkodzie stanął jednak kryzys gospodarczy 2008/9 roku. Chorwaci próbowali następnie modernizować swoje samoloty na Ukrainie, uzupełniając ich stan (wcześniej kilka maszyn zostało utraconych w wypadkach). Zakończyło się to jednak skandalem, jako że Ukraińcy źle wywiązali się z zabiegów odmładzających. Zaś jeśli chodzi o dodatkowe egzemplarze to dostarczyli składaki z elementów różnych MiG-ów z całego świata (z jemeńskimi włącznie) zamiast obiecywanych „ukraińskich” MiG-ów, które zakonserwowane jakoby czekały na klienta. Samolotom tym szybko nadano przydomek „frankenmig” i nie są one w stanie pełnić służby bo zagrażałoby to życiu pilotów.

Stąd kolejne poszukiwanie nowego myśliwca i wybór izraelskich F-16C/D Barak w styczniu 2018 roku. Chorwaci mieli kupić ich 12 sztuk. Przetarg zakończył się jednak fiaskiem, jako że Amerykanie zabronili reeksportu maszyn, które chciał sprzedać Izrael. W ten sposób Chorwacja znalazła się w dzisiejszej sytuacji: prawie bez funkcjonujących samolotów bojowych. Stąd ogłoszenie kolejnego przetargu i zapowiedzi jego szybkiego zakończenia nie dziwią.

Można oczywiście zadać pytanie po co takiemu małemu (4,1 mln obywateli) i niezbyt zamożnemu państwu lotnictwo bojowe. Pytanie to zadają także jego europejscy i amerykańscy sojusznicy. Amerykanie argumentują, że Zagrzeb może spożytkować swój budżet w sposób dużo bardziej efektywny kosztowo (bwp, wyposażenie piechoty, kierowane pociski przeciwpancerne, systemy OPL). Z kolei NATO proponowało prowadzenie misji air policing nad strefą powietrzną Chorwacji (i Słowenii) przy użyciu włoskich Eurofighterów.

Własna eskadra myśliwska to jednak w Chorwacji sprawa polityczna. Pamięć o serbskich nalotach z czasów ostatniej wojny jest zbyt żywa, podobnie jak o chorwackich pilotach, którzy oddali życie w obronie kraju w latach 90. Z pewnością ważnym czynnikiem jest posiadanie funkcjonującej bazy lotniczej z całym personelem i kadrą.

Z tych wszystkich powodów 4 lipca br. parlament Chorwacji powołał specjalną komisję, która ma zając się zakupem samolotu wielozadaniowego. Organ ten – w którego skład wchodzą przedstawiciele: prezydenta, premiera ministerstwa obrony, ministerstwa spraw zagranicznych i europejskich, ministerstwa finansów, ministerstwa ekonomii, przedsiębiorczości i rzemiosła, a także chorwackie agencje wywiadowcze i rada bezpieczeństwa narodowego – ma przygotować całą niezbędną procedurę postępowania. Całość ma zostać przeprowadzona w sposób maksymalnie transparentny (wcześniej pojawiały się skandale korupcyjne związane choćby z modernizacją rodziny MiG-21) i sprawny. Program uznano bowiem po raz kolejny jako strategicznie ważny dla kraju.

Na tym etapie otwarte jest jeszcze pytanie kto i jakie konstrukcje zaoferuje, jednak nie będzie tu raczej niespodzianek. Jak dotychczas największe szanse w Chorwacji miały maszyny relatywnie lekkie i niedrogie. F-16C/D był tu samolotem najpotężniejszym i oferowali go w różnych wersjach (nowe i używane) Amerykanie i (używane) Izraelczycy. Oprócz tego Saab proponował tam nowe bądź używane JAS-39C/D Gripen. W grze był też południowokoreański lekki myśliwiec FA-50 Golden Eagle, jednak ten akurat został uznany przez Chorwatów za dysponujący zbyt skromnymi możliwościami. I trudno się dziwić. Przezbrojona w nowe maszyny eskadra z 91 bazy ma być w stanie ochronić kraj przez atakiem lotnictwa serbskiego, a Belgrad dysponuje już teraz eskadrą 14 MiG-29 modernizowanych do standardu generacji 4+, które mogą utorować drogę 22 samolotom pola walki J-22 Orao i 20 lżejszym G-4 Super Galeb.