Kanadyjska "Orka". Faworyci z Korei Południowej, Japonii i… Francji

Wbrew spekulacjom prasowym w czasie dwustronnego spotkania między prezydentem Korei Południowej Yoon Suk Yeolem a premierem Kanady Justinem Trudeau w Seulu 17 maja 2023 roku nie doszło do podpisania umowy dotyczącej współpracy przy budowie okrętów podwodnych. Takie przewidywania nie były zresztą pozbawione podstaw. Kanadyjczycy rzeczywiście szukają następców dla swoich starzejących się okrętów podwodnych typu Victoria, a Korea Południowa ma własne rozwiązania w tej dziedzinie, które są dodatkowo atrakcyjne cenowo w odniesieniu do konkurencyjnych państw.

Okazja była zresztą wyjątkowa, ponieważ Trudeau był pierwszym kanadyjskim premierem, który odwiedził Koreę Południową od dziewięciu lat. Dodatkowo spotkanie odbyło się m.in. w celu uczczenia sześćdziesiątej rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych między dwoma krajami. Dlatego podejrzewano, że rozmowy będą również dotyczyły współpracy w dziedzinie obronności.

W realizacji planów pozyskania dwunastu konwencjonalnych okrętów podwodnych Kanada nie może liczyć na pomoc Stanów Zjednoczonych, ponieważ Amerykanie (podobnie jak Brytyjczycy) produkują tylko atomowe okręty podwodne. Co ciekawe, typując faworytów w ewentualnym postępowaniu, analitycy wojskowi w Kanadzie wcale nie wskazywali na największych eksporterów w tej dziedzinie: Niemcy i Szwecję.

Medialni faworyci w kanadyjskiej "Orce"

W medialnych analizach za najlepsze projekty okrętów podwodnych przydatnych dla warunków kanadyjskich uznaje się hiszpańskie typu S-80 Plus (Isaac Peral), południowokoreańskie typu KSS-III (Dosan Ahn Chang-ho) i japońskie typu Taigei. Wskazywano przy tym na ich wielkość, jak i to, że hiszpańskie jednostki mają wewnątrz amerykańskie systemy dowodzenia i obserwacji, koreański KSS-III jest jednym z niewielu klasycznych okrętów podwodnych zdolnych do wystrzeliwania pionowo rakiet spod wody, natomiast japoński Taigei posiada akumulatory litowo-jonowe, które ponad dwukrotnie wydłużają czas przebywania pod wodą w porównaniu do tradycyjnych baterii kwasowo-ołowiowych.

W tym medialnym rankingu Korea Południowa jest uważana za faworyta. Wskazuje się przy tym przede wszystkim na brak doświadczenia Japończyków w eksporcie okrętów podwodnych. Natomiast w przypadku Hiszpanów przypomina się problemy, jakie były z okrętami S-80 na etapie projektowania i budowy (związane głównie ze zbyt dużym ciężarem, co wymagało wydłużenia kadłuba).

Sprawa jest poważna, ponieważ wstępnie szacuje się, że Kanadyjczycy zamierzają wydać na program podwodny do 60 miliardów dolarów kanadyjskich (44,54 miliarda USD). Co więcej, zadanie to traktuje się w kanadyjskiej marynarce wojennej priorytetowo. Zwraca się tu przede wszystkim uwagę, że mocarstwa teoretycznie będące rywalami Kanady bardzo mocno inwestują we floty podwodne. Dotyczy to zarówno Chin, jak i Federacji Rosyjskiej.

Zakup dokładnie dwunastu okrętów podwodnych (a nie np. jedenastu) nie jest przypadkowy. Kanadyjczycy chcą, by w działaniach operacyjnych na morzu zawsze uczestniczyły trzy okręty podwodne: po jednym na Atlantyku, Oceanie Arktycznym i Pacyfiku. Bazuje się przy tym na doświadczeniach brytyjskich sił odstraszania. W Royal Navy założono bowiem, że aby jeden okręt podwodny z rakietami balistycznymi mógł zawsze przebywać na morzu, trzy kolejne muszą znajdować się w różnym stanie przygotowania do misji: w szkoleniu, konserwacji lub remoncie.

Kanadyjska marynarka wojenna próbowała działać w podobny sposób, mając cztery okręty podwodne typu Victoria z napędem dieslowsko-elektrycznym (SSK). W rzeczywistości Kanadyjczykom nigdy nie udało się dojść do standardu brytyjskiego. Wynikało to ze złego stanu technicznego pozyskanych z Wielkiej Brytanii jednostek, jak również z serii wypadków. System operacyjnego użycia ostatecznie załamało wejście na mieliznę w 2011 r. HMCS Corner Brook, którego nigdy nie przywrócono do właściwego cyklu służby.

Niebagatelne znaczenie ma również to, że kanadyjskie Victorie są coraz starsze. Wydłuża się więc czas poświęcany na ich konserwację, jak również zwiększa się zakres koniecznych do przeprowadzenia napraw, a więc i koszty użytkowania. Oczywiście Kanadyjczycy zakupili te okręty podwodne w Wielkiej Brytanii pod koniec lat 90, jednak wcześniej służyły one w Royal Navy, gdzie były sklasyfikowane jako typ Upholder. Jednostki te zostały zaprojektowane i były wprowadzane do służby w latach 1990-93.

Nie dorównują więc możliwościami nowej generacji okrętom podwodnym, a także nie zapewniają takich samych warunków bezpieczeństwa i komfortu dla załogi. Nie sprzyja to pozyskiwaniu nowych marynarzy, co jest zresztą problemem całych kanadyjskich sił zbrojnych. Problem ten może się zmniejszyć po wprowadzeniu nowych okrętów podwodnych, mających lepsze parametry taktyczno-techniczne i zapewniających dogodniejsze warunki służby dla załogi. Wymagany jest przy tym pośpiech, ponieważ nawet optymiści nie zakładają, by Victorie mogły służyć jeszcze dłużej niż 15-20 lat.

Czego naprawdę chcą Kanadyjczycy?

By przyśpieszyć proces pozyskania następców Victorii, ograniczyć koszty oraz zmniejszyć ryzyko, w Kanadzie przyjęto zupełnie inny sposób działania niż w przypadku okrętów nawodnych, w tym w programie budowy fregat CSC (Canadian Surface Combatant). Nie mając żadnego doświadczenia w budowie okrętów podwodnych, Kanadyjczycy planują bazować na istniejącym projekcie.

Co więcej, nowe jednostki mają zostać zbudowane w zagranicznej stoczni, "z pewnymi stosunkowo ograniczonymi modyfikacjami wprowadzonymi w tym kraju lub po dostawie do Kanady". Uznano przy tym, że zmiany wobec bazowego projektu mają być jak najmniejsze. Duże modyfikacje pociągają za sobą większe koszty i wydłużają czas produkcji. Co więcej, postanowiono zwiększyć dyscyplinę projektową, nie pozwalając na wprowadzanie zmian już w trakcie budowy (co często zdarza się ze strony zamawiającego i skutkuje kolejnymi aneksami do umowy). Dzięki takiej postawie koszty programu powinny być zbliżone do kwoty uzgodnionej w kontrakcie.

Takie podejście wcale nie oznacza, że Kanadyjczycy nie dbają o własny przemysł stoczniowy. Prawdopodobnie postawiony zostanie bowiem wymóg reinwestycji całego kosztu pozyskania okrętów podwodnych przez zagraniczną firmę w Kanadzie. Takie podejście jest ryzykowne, ponieważ może zwiększyć cenę okrętów podwodnych nawet o 30%. Pomimo tego ryzyka Kanadyjczycy obstają przy swoich warunkach.

Ale zwraca się również uwagę na kilka innych wymagań kanadyjskiej marynarki wojennej, które mogą radykalnie zawęzić potencjalne opcje rynkowe. Dwa z nich uważa się za szczególnie trudne do spełnienia. Po pierwsze, Kanadyjczycy chcą otrzymać dieslowsko-elektryczny okręt podwodny dalekiego zasięgu, który będzie zdolny do częstego przechodzenia północną trasą arktyczną ze wschodu na zachód lub odwrotnie. To automatycznie może wykluczyć wszystkie mniejsze okręty podwodne, pozostawiając jednostki większe niż 2500 ton. Wynika to również z chęci Kanadyjczyków do działania w tak kluczowych obszarach strategicznych jak Indo-Pacyfik.

Drugim warunkiem, szczególnie utrudniającym złożenie oferty, jest wymóg jak największej interoperacyjności ze Stanami Zjednoczonymi. Kanadyjczycy chcą bowiem mieć jak najkrótszą drogę do uzyskania wsparcia technicznego, by korzystać z rozbudowanego amerykańskiego systemu logistycznego. W podobny sposób działano również w przypadku okrętów podwodnych typu Victoria. Bardzo szybko przeprowadzono bowiem ich modernizację, polegającą przede wszystkim na zastąpieniu europejskich rozwiązań amerykańskimi (lub kompatybilnymi), szczególnie jeżeli chodzi o sensory, system uzbrojenia oraz dowodzenia i kontroli.

Faworyci w kanadyjskiej "Orce"

Takie wymagania są spełniane przez południowokoreańskie jednostki typu KSS-III (do 3750 ton wyporności) i japońskie typu Taigei (o wyporności 3000 ton), które są stosunkowo dużymi okrętami podwodnymi, prawdopodobnie charakteryzującymi się wysokim poziomem interoperacyjności z amerykańską marynarką wojenną.

W kanadyjskiej prasie zwraca się uwagę na problemy, jakie mogą mieć oferty z Europy. Już na początku (choć niesłusznie) wyklucza się tu niemieckie i szwedzkie okręty podwodne, które uważa się za zbyt małe i przygotowane głównie do działań na morzach płytkich i przybrzeżnych. Większe szanse daje się hiszpańskim jednostkom S-80 Plus o wyporności około 3400 ton.

Jednak czarnym koniem w kanadyjskiej "Orce" może być francuski koncern Naval Group. Francuzi oferują nie tylko sztandarowe okręty podwodne typu Scorpène z napędem dieslowsko-elektrycznym (o wyporności do 1900 ton), ale również o wiele większe jednostki typu Shortfin Barracuda. Zostały one opracowane na bazie projektu atomowych okrętów podwodnych nowej generacji budowanych dla francuskiej marynarki wojennej.

Francja jest w o tyle dobrej sytuacji, że ma praktycznie od razu gotową ofertę, którą wcześniej przygotowano dla Australii. Tam również początkowo chciano pozyskać dwanaście okrętów podwodnych z napędem dieslowsko-elektrycznym, a Francuzi zgodzili się to zrobić w pierwszej fazie negocjacji za 50 mld dolarów australijskich, czyli nieco ponad 35 mld USD. Było to więc o 10 miliardów USD mniej, niż obecnie zamierzają wydać Kanadyjczycy.

Co ważne, cena francuska uwzględniała przekazanie Australii know-how, tak aby tamtejszy przemysł osiągnął technologiczną suwerenność w budowie okrętów podwodnych. Kanadyjczycy tego nie wymagają, więc koszty programu w ich przypadku mogą być jeszcze niższe.

Tak naprawdę wybór odpowiedniego kandydata na obecnym etapie jest sprawą drugorzędną. Najważniejsze jest bowiem w ogóle podjęcie decyzji o rozpoczęciu programu, a o niej jak na razie głośno się nie mówi.