MSPO 2019: Minowy Baobab pnie się w górę [ANALIZA]

Szansą na zakończenie programu Baobab są ostatnie decyzje MON, przypieczętowane umową z 28 grudnia 2018 r. na realizację etapu Projektowanie i Rozwój pracy rozwojowej z konsorcjum kierowanym przez HSW SA z udziałem takich podmiotów, jak Jelcz sp. z o. o., BZE BELMA SA oraz Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej, na opracowanie prototypu i dokumentacji Pojazdu Minowania Narzutowego (PMN) o kryptonimie Baobab-K. Jest to kontynuacja pracy rozwojowej z 2014 r., w ramach której Konsorcjum w nieco innym składzie wykonało etap OZP (Określenie Założeń do Projektowania) dla MON.

Było to czwarte podejście do sfinalizowania tego projektu. Trzy poprzednie postępowania, rozpoczęte w 2015 roku (dwukrotnie) oraz w 2017 roku, unieważniono. W ostatnim, zakończonym umową postępowaniu, MON przyjęło ofertę na kwotę 19,9 miliona zł. Umowa zawarta 28 grudnia 2018 r. daje konsorcjum 36 miesięcy, licząc od daty jej podpisania, na wywiązanie się z wobec MON z zadania zbudowania modelu PMN, a następnie prototypu, potwierdzenia w badaniach spełniania ZTT, oraz przedłożenia dokumentacji technicznej wyrobu (DTW) umożliwiającej produkcję seryjną. Jaka miałaby być skala produkcji na razie nie wiadomo.

Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że w Polsce prace nad systemami minowania narzutowego, od niedawna przeżywającymi renesans w wielu armiach całego świata, mają długą historię. Pierwszym podejściem do stworzenia takiego Inżynieryjnego Systemu Minowania były - w pewnym sensie inspirowane takimi rozwiązaniami jak Volcano, Shielder, UMZ czy Minotaur - prace koncepcyjne w OBRUM Gliwice, prowadzone pod kryptonimem, nomen omen, Kroton. Zakładały one zabudowanie, na mającym swe korzenie w latach 80. ubiegłego wieku podwoziu gąsienicowym z rodziny SPG-1, aż ośmiu bloków miotaczy min narzutowych: przeciwpiechotnych MN121 lub przeciwpancernych kumulacyjnych MN123. Tak skonfigurowany układacz min o masie własnej 22 ton i udźwigu 10 ton miał być zdolny do postawienia zapory złożonej z aż 800 min.

Planowano wyposażenie pojazdu m.in. w wyrzutnie granatów dymnych, system przeciwpożarowy Deugra, przyrząd obserwacyjny dzienny TNPO-168W lub dzienno-nocny PNK-72 Radomka, układ filtrowentylacyjny UWS-200 z systemem wytwarzania nadciśnienia, system do wykrywania skażeń chemicznych ASS-1 Tafios lub GO-27, radiostację UKF RRC-9500 i pojemniki na osprzęt dodatkowy. Ta koncepcja nośnika dla systemu minowania narzutowego nie doczekała się rozwinięcia i realizacji i  pozostała jedynie projektem ofertowym OBRUM Gliwice.

Z kolei w Hucie Stalowa Wola zaczęto rozwijać, przy współpracy z WITI, własną koncepcję Transportera Minowania Narzutowego (TMN) – bo taką nazwą się wówczas posługiwano – ISM Kroton, opartego o popularny, produkowany w długich seriach przez HSW, nośnik gąsienicowy z rodziny MT-LB. Dla potrzeb tego wyrobu podwozie wydłużono o jedną (z 6 do 7) parę kół nośnych, uzyskując pojazd o długości całkowitej blisko 7,5 metra. Zabudowano na nim cztery bloki miotaczy mieszczące łącznie 400 min. Tak skonfigurowany pojazd został wyposażony m.in. w wieżyczkę z km 12,7 mm, urządzenia filtrowentylacyjne i ogrzewcze, system łączności i przeciwpożarowy o działaniu ręcznym lub automatycznym, przyrządy do obserwacji dzienno-nocnej, a także sygnalizator rentgenometryczny i zestaw do likwidacji skażeń.

Dwuosobowa załoga w czasie zaledwie 15 minut może postawić zagrodę minową o wymiarach np. 60 na 600 metrów. Miny mogą być wyrzucane na boki (na odległość od 30 do 90 m) i do tyłu pojazdu; masa kasety zawierającej 5 min to ok. 23 kg. Czas odtworzenie gotowości bojowej (uzupełnienia zapasu min w miotaczach) to ok. 40 minut. Masa bojowa TMN ISM Kroton wynosi 15,8 tony, zatem do zapewnienia pojazdowi odpowiedniej dynamiki i zdolności pokonywania przeszkód wystarcza typowy silnik JaMZ o mocy 220 kW z klasyczną przekładnią mechaniczną.

Prototyp Krotona wzbudził duże zainteresowanie podczas MSPO już 2003 roku. System minowania w takim wydaniu spotkał się z przychylnym przyjęciem MON, co znalazło odzwierciedlenie w dokumencie 128/OTWL/2005 z 4 stycznia 2005 r. o przyjęciu Krotona na wyposażenie jednostek inżynieryjnych Sił Zbrojnych RP. Huta Stalowa Wola SA dostarczyła wojsku kilka egzemplarzy TMN ISM Kroton, które są nadal użytkowane, wraz z minami MN123 dostarczanymi – jak na razie w niewielkich ilościach, z uwagi na małą liczbę pojazdów minowania przez bydgoską Belmę.

Powodzenie programu TMN ISM Kroton stało się inspiracją do przeniesienia zestawu miotaczy min na inny nośnik, tym razem kołowy. W pierwszym kroku, za wskazaniami MON, posłużono się w tym celu popularnym w siłach Zbrojnych RP samochodem ciężarowym z linii Star 1466. Połączono to podwozie z elementami platformy minowania zaprojektowanymi pierwotnie dla Krotona. Pojazd o takiej konfiguracji, z czterema blokami miotaczy, został zbudowany w HSW, i oficjalnie zaprezentowany, już na początku 2007 r. Z uwagi na zaprzestanie produkcji samochodów wojskowych w Starachowicach kontynuowanie realizacji programu na tym podwoziu nie okazało się jednak możliwe.

HSW, za pośrednictwem Bumaru, w tym czasie otrzymała sygnał zainteresowania tym systemem ze strony MoD Indii. Intensywność tego zainteresowania była na tyle duża, że strona indyjska nawet dostarczyła, poprzez firmę BEML, własne podwozie typu Tatra, do którego MoD Indii było i jest mocno przywiązane. Te działania miały miejsce mniej więcej w czasie, kiedy prowadzono starania o pozyskanie przez Indie sh Krab. Niestety, do sfinalizowania umowy nie doszło, zaś HSW – nie chcąc rezygnować z dobrze rokującego i mającego potencjał programu – uzyskała zgodę wojska na wykorzystanie w charakterze nośnika systemu minowania narzutowego w wariancie kołowym pojazdów z fabryki Jelcz.

Dla jasności: ta fabryka była również w złej sytuacji ekonomicznej po upadłości jelczańskich Zakładów Samochodowych i dekompozycji niegdysiejszego giganta motoryzacyjnego. Zakładowi, w którym pozostała funkcjonująca tylko niewielka część dawnego kolosa, spółka Jelcz-Komponenty, rękę podała Huta Stalowa Wola. W tej spółce zamówiono nowy nośnik do zmodernizowanych wyrzutni rakietowych BM-21M, tworząc w ten sposób WR-40 Langusta.

Wcześniej MON planował modernizację BM-21 w oparciu o podwozie Star 1466, i HSW prototyp takiego wariantu „beemki” wykonała, prezentując go nawet na MSPO 2005. Z identycznych powodów jak w przypadku kołowego Krotona, choć nie jedynych, program ten nie mógł dojść do skutku. Doprowadziło to do powstania wspomnianej Langusty opartej o udane trzyosiowe podwozie Jelcz P662.D350 z pancerną kabiną dla całej sześcioosobowej obsługi wyrzutni. Prototyp WR40 Langusta został zaprezentowany już na MSPO 2006.

Podjęte w latach 2005-2006 r. prace nad nową platformą systemu minowania narzutowego na podwoziu kołowym miały niejako dwa tempa i kierunki. Pierwszym było posadowienie na podwoziu Jelcz P.642D sześciu bloków miotaczy min, zawierających łącznie 600 min MN123. Prototyp tego systemu minowania, będący niejako „odpryskiem” kierunku indyjskiego, zaprezentowano na MSPO już w roku 2007. Pojazd posiadał system załadowczy HIAB. Podobnie jak w przypadku gąsienicowego Krotona, rozkładanie i ustawianie bloków miotaczy odbywało się ręcznie.

„Właściwy” PMN (Pojazd Minowania Narzutowego) o kryptonimie Baobab zaczęto opracowywać w roku 2008. W stosunku do wariantu sprzed roku zmiany były znaczne. Przede wszystkim – zmieniono nośnik na podwozie Jelcz P.662.35G34, z tej samej rodziny, z której pochodzi podwozie wyrzutni rakietowej WR40 Langusta. Tyle, że z opancerzoną dwuoosobową kabiną. HSW od razu zaproponowała tę wersję Baobaba w dwóch niezależnych wariantach: z zespołem czterech lub sześciu bloków wyrzutni, mieszczących 400 lub 600 min MN123 w wariantach o działaniu natychmiastowym lub o działaniu zwłocznym.

W pierwszym wariancie czas stawiania zapory minowej nie przekracza 15 minut, a czas załadowania jednostki minowej – 20 minut, w drugim czasy te wynoszą odpowiednio 22 i 30 minut. Z pełnym zapasem min Platforma Minowania Narzutowego waży odpowiednio 5,5 oraz 6,7 tony. Pojazd wyposażony został, w porównaniu z wcześniejszymi wariantami, bardzo bogato: oprócz systemów łączności wewnętrznej i zewnętrznej (FONET i UKF FRC 9311AP) posiada m.in. sterujący procesem minowania nowoczesny komputer pokładowy z możliwością automatyzacji procesu minowania (komputer wylicza nastawy dla miotaczy oraz utrzymuje gęstość pola minowego w trakcie jazdy pojazdem), system pozycjonowania z GPS i hodometrem, terminal wizualizacyjny z mapą cyfrową – z możliwością przesłania gotowego raportu z procesu minowania do szczebla wyższego, system testowania kaset minowych a także, dla samoosłony 8 wyrzutni granatów dymnych z pulpitem sterowania.

Tak skonfigurowany prototyp gotów był do dalszych działań już od początku 2010 r. Jednocześnie MON prowadził prace nad koncepcją systemu. Zdecydowano się na wybór wariantu z sześcioma blokami miotaczy i wyposażenie platformy w system zamozaładowczy.

Postawiono także wymóg wyposażenia w system teleinformatyczny umożliwiający sterowanie procesem minowania tak w trybie automatycznym, jak i ręcznym, z tym że tryb automatyczny rozwinięto o automatyczne ustawianie zarówno platformy minowej (tryb transportowy/bojowy) jak i samych miotaczy (położenie kątowe) na zgodność z wyliczonymi nastawami, z wizualizacją pola minowego na mapie cyfrowej oraz możliwością automatycznego przesłania meldunku (poprzez radiostację UKF) o ustawionym polu minowym, wraz z przekazaniem jego parametrów, do szczebla wyższego dowodzenia. Ponadto, terminal dowódcy ma teraz możliwość nie tylko wysyłania danych ale także posiada możliwość przyjmowania rozkazów ze szczebla dowodzenia o konieczności położenia pola minowego o danych parametrach – stąd zarówno komputer pokładowy, jak i terminal dowódcy – są teraz w stanie wyliczać nastawy (w poprzedniej wersji – tylko komputer pokładowy) dla osiągnięcia żądanych parametrów pola minowego. Zamawiający zdecydował też o instalacji na Pojeździe Minowania Narzutowego systemu ostrzegania o promieniowaniu wiązką laserową Obra.

Wszystko to spowodowało konieczność zmian w koncepcji pojazdu i przeniesienia go na cięższe podwozie 4-osiowe (8x8), mogące pomieścić tak rozbudowany system. HSW nie ujawnia, czy nośnikiem tym będzie któreś ze znanych już podwozi Jelcz z rodziny 882.53 lub 882.43, stosowanych np. w wozach amunicyjnych AWA i WA w KMO moździerza samobieżnego Rak i DMO Regina oraz wyrzutni rakietowej Langusta II, czy też powstanie całkiem nowe rozwiązanie, tylko na potrzeby Baobaba-K. Brak też szczegółowych informacji o tym, w jakim zakresie wykorzystane zostaną rozwiązania konstrukcyjne dotychczas produkowanych kabin opancerzonych.

Skali zapotrzebowania Sił Zbrojnych na PMN Baobab-K nikt nie potrafi dziś oficjalnie potwierdzić. Dotychczas mówiło się o kilkunastu pojazdach, ale te informacje pochodzą z czasów, kiedy tworzono założenia programu, i kiedy nie było jeszcze w  agendzie zarówno Wojsk Obrony Terytorialnej, mających być jednym z docelowych użytkowników systemu, jak i nowej dywizji zmechanizowanej, której tworzenie rozpoczęto. Prawdopodobna jest dziś nieoficjalnie wymieniana przez wojsko liczba ok. 50 pojazdów Baobab-K, jakie miałyby zostać pozyskane. Pojazd jest również promowany na rynkach eksportowych – nie tylko w docelowej, „wojskowej” wersji, ale też w mniej rozbudowanym wariancie, demonstrowanym dziś w Kielcach.

Pewne jest obecnie jedno: jeśli zdecydowano o nadaniu pracy kryptonimu Baobab-K, przyjdzie czas na Baobab-G, czyli wariant systemu minowania narzutowego na nośniku gąsienicowym. Najprawdopodobniej na ten nośnik zostaną przeniesione rozwiązania, wypracowane podczas prac nad Baobabem-K. Przeznaczony do działania w ugrupowaniach jednostek ciężkich docelowo zastąpi TMN Kroton. Czy będzie opierać się na ciężkim podwoziu haubicy Krab, czy lżejszym – pochodzącym od BWP Borsuk, lub innym – za wcześnie wyrokować. Faktem jest, że w ten sposób domknięty zostanie pewien cykl rozwojowy: system minowania narzutowego, zainicjowany jako gąsienicowy, przeżywać ma rozkwit jako kołowy, aby ostatecznie i tak powrócić do formuły gąsienicowej.