Wpływ Marynarki Wojennej RP na rosyjską Flotę Bałtycką [OPINIA]

Skład Floty Bałtyckiej nie jest obecnie przypadkowy, ale wynika z systematycznie prowadzonej przez Rosjan analizy zadań i zagrożeń. Stałym elementem uwzględnianym w tego rodzaju rozważaniach jest położenie geograficzne zarówno Obwodu Kaliningradzkiego jak i Obwodu Leningradzkiego. Elementem zmiennym jest natomiast wyposażenie sił morskich wszystkich państw bałtyckich, oceniane przez Rosjan szczególnie pod względem ich możliwości taktyczno-operacyjnych w czasie podprogowego lub faktycznego konfliktu zbrojnego.

Położenie geograficzne i polityczne Morza Bałtyckiego a Flota Bałtycka

Najważniejszy wpływ na skład Floty Bałtyckiej ma bezsprzecznie położenie geograficzne całego Morza Bałtyckiego, do którego bezpośredni dostęp jest tylko przez Cieśniny Duńskie ściśle i szczelnie kontrolowane przez trzy kraje NATO: Norwegię, Danię i Niemcy. Rosjanie doskonale zdają więc sobie sprawę z tego, że podczas konfliktu zbrojnego ruch handlowy do ich portów w Bałtijsku, Kaliningradzie oraz Sankt Petersburgu zostanie przerwany. Wiedzą też, że by to zrobić, wcale nie trzeba używać rozwiązań siłowych (np. okrętów), ale można stosować polityczne wybiegi - takie same, jakie oni zastosowali w odniesieniu do Ukraińców pod mostem przez Cieśninę Kerczeńską. Przed Flotą Bałtycką nie stawia się więc zadania ochrony morskich linii komunikacyjnych, ponieważ w momencie wybuchu konfliktu zbrojnego takich linii dla Rosjan po prostu nie będzie.

W odróżnieniu od Polski Rosja nie musi zresztą uzależniać swojej gospodarki od handlu morskiego na Bałtyku, ponieważ surowce energetyczne ma na miejscu, a resztę potrzebnych towarów - nie objętych sankcjami można ściągać szlakami lądowymi lub przez inne porty. Przykładowo Sankt Petersburg może być również zaopatrywany drogą wodną z wykorzystaniem kanałów i rzek, niewielkimi jednostkami pływającymi z Morza Białego, Morza Czarnego lub nawet Morza Kaspijskiego. Rosjanie udowodnili to dobitnie prezentując nieprzypadkowo w czasie parady swojej floty w Sankt Petersburgu w 2017 roku kuter przeciwdesantowy „Junarmijec Kaspija” (projektu 21980 typu „Graczonok”), które przypłynął w tym celu z Morza Kaspijskiego.

Duże okręty nawodne (od klasy fregata wzwyż), które mogą w miarę samodzielnie działać w osłonie własnych konwojów na Bałtyku nie są więc Rosjanom pilnie potrzebne i to dlatego nie ma ich w najbliższych planach modernizacji technicznej Floty Bałtyckiej. Flota ta posiada więc tylko:

• jeden wprowadzony w 1992 roku się niszczyciel „Nastojczywyj” projektu 956 typu „Sarycz” (o wyporności 8000 ton), który ma zresztą przestarzałe uzbrojenie przeciwlotnicze (okręt ten od początku 2016 roku jest nieustannie remontowany);
• dwie fregaty projektu 11540 typu „Jastrieb”/”Nieustraszimyj” (o wyporności 4350 ton), których budowa rozpoczęła się odpowiednio 29 i 28 lat temu (projekt ten m.in. ze względu na zbyt słabe uzbrojenie przeciwlotnicze został zarzucony i zakończył się na oddaniu tylko dwóch jednostek).

Rosjanie preferują za to na Bałtyku mniejsze okręty i to dlatego Flota Bałtycka jako pierwsza otrzymała cztery nowe korwety projektu 20380 typu „Stierieguszczyj” (o wyporności 2220 ton), a w planach jest jeszcze wprowadzenie co najmniej dwóch takich jednostek. Wszystkie one są zbudowane z wykorzystaniem technologii stealth i dysponują już w miarę nowoczesnym systemem obrony przeciwlotniczej. Daje im to szansę na skryte zaatakowanie obcych jednostek pływających i powrót do bazy, ale na pewno nie na stałe patrolowanie akwenów morskich. Pozostałe, małe okręty rakietowe Floty Bałtyckiej są pozbawione skutecznego systemu przeciwlotniczego, co oznacza, że mogą skutecznie działać tylko wsparte przez większe okręty bądź też pod ochroną systemów brzegowych.

Ze względu na swoje położenie Rosjanie nie wprowadzają również na Bałtyk nowych okrętów podwodnych, a wszystkie sześć nowozbudowanych jednostek projektu 636.3 typu „Warszawianka” zostało przekazanych dla Floty Czarnomorskiej. Może to wynikać z analizy, że skuteczniejszym środkiem do blokowania morskich linii komunikacyjnych na Bałtyku są dla nich rakiety wystrzelone z niewielkich okrętów nawodnych, samolotów oraz baterii nabrzeżnych „Bał” i „Bastion” rozstawionych w Obwodzie Kaliningradzkim.

Uzbrojenie sił morskich krajów bałtyckich a rosyjska Flota Bałtycka

Z obecnej organizacji Floty Bałtyckiej bardzo wyraźnie wynika, że Rosjanie już dawno zarzucili plany przeprowadzenie dużych operacji desantowych na Bałtyku. Świadczy o tym nie tylko starzejąca i zmniejszająca się flota okrętów desantowych, ale również brak planów, by coś w tym zakresie definitywnie zmienić. Rosjanie nie muszą więc zapewniać osłony swoim zespołom okrętowym, nastawiając się bardziej na szybkie i skryte działanie dywersyjno-rozpoznawcze niż zdobywanie i umacnianie przyczółków np. na Półwyspie Duńskim.

To właśnie z tego powodu Bałtyk przestał być akwenem interesującym dla takich, nie stojących przed bezpośrednim zagrożeniem państw NATO, jak Dania i Niemcy (nastawione obecnie bardziej na działania na morzach otwartych), a pozostał ważny pod względem operacyjnym jedynie dla „wschodnich” krajów nadbałtyckich i Polski.

Oznacza to, że jakiekolwiek zmiany wprowadzane w niemieckich, duńskich i norweskich siłach morskich nie mają większego wpływu na decyzje strategiczne odnośnie przeszłości Floty Bałtyckiej, ponieważ jej bezpośrednio nie dotyczą. Ze względu na wielkość swoich sił morskich takiego wpływu nie będą miały również: Litwa, Łotwa i Estonia. Jeżeli więc pominie się nie należące do NATO Szwecję i Finlandię to jedynym krajem mogącym wywołać jakąkolwiek „organizacyjną i planistyczną” reakcję Floty Bałtyckiej jest jeszcze tylko Polska.

Uzbrojenie Marynarki Wojennej RP a Flota Bałtycka

Największe do chwili obecnej zmiany we Flocie Bałtyckiej wywołało niewątpliwie wprowadzenie w Marynarce Wojennej RP pierwszego nadbrzeżnego dywizjonu rakietowego (NDR). Wykorzystywane w nim rakiety przeciwokrętowe NSM o zasięgu ponad 220 km pozwalają bowiem przerwać na Bałtyku ruch jednostek cywilnych płynących do Rosji lub z Rosji. To one więc definitywnie zamknęły rosyjskie marzenia o utrzymaniu morskich linii komunikacyjnych.

NDR-y utrudniają też działanie rosyjskim okrętom - szczególnie tym większym, łatwiejszym do wykrycia i ciągłego śledzenia. Ten efekt może być zwiększony po wysłaniu wybranych elementów polskich baterii nadbrzeżnych do krajów nadbałtyckich, co Rosjanie na pewno uwzględniają w swoich analizach. Dlatego rosyjscy sztabowcy nie zakładają prawdopodobnie długotrwałego działania swoich zespołów okrętowych na Bałtyku, tym bardziej, że do blokowania bałtyckich, morskich linii komunikacyjnych mają inne środki.

Praktycznie bez wpływu na przygotowywanie rozwoju Floty Bałtyckiej miały natomiast plany wprowadzenia do Marynarki Wojennej trzech Okrętów Obrony Wybrzeża „Miecznik”, a wcześniej korwet „Gawron”. Rosjanie rezygnując z wykorzystania bałtyckich, morskich linii komunikacyjnych nie muszą się bowiem przygotowywać do niszczenia okrętów, które tak naprawdę nie będą im w żaden inny sposób mogły zaszkodzić.

Polskie fregaty a Flota Bałtycka

Zupełnie inaczej będzie w przypadku ewentualnego wprowadzenia do Marynarki Wojennej RP fregat, które paradoksalnie, w całkowitym rozrachunku, bardziej pomogą Flocie Bałtyckiej niż jej zaszkodzą. Oczywiście w odróżnieniu od korwet, fregaty rzeczywiście mogą w jakiś sposób utrudnić realizację rosyjskich planów (jeżeli będą one miały możliwość prowadzenia przeciwlotniczej obrony strefowej) albo nawet zagrozić Rosjanom (jeżeli Amerykanie zgodziliby się Polsce sprzedać rakiety manewrujące Tomahawk i zamontować je na fregatach).

W pierwszym przypadku „utrudnienie” dla Rosjan jest czysto teoretyczne, ponieważ ataki z powietrza na obiekty znajdujące się na terytorium Polski ze strony morza będą najprawdopodobniej prowadzone tylko z wykorzystaniem rakiet manewrujących. Rakiety te mają zasięg ponad 2000 km, a więc mogą być odpalane z brzegu a nie z okrętów. Fregaty nie będą więc mogły atakować okrętów-wyrzutni, bo ich po prostu nie będzie. Dodatkowo rosyjskie rakiety manewrujące lecąc na niskiej wysokości mogą bez problemu ominąć strefę wykrycia radarów stosunkowo mało mobilnych fregat, których zasięg w odniesieniu do celów lecących na pułapie 10 m jest nie większy niż 30 km. Rozstawione w linii trzy fregaty mogą więc zabezpieczyć strefę o maksymalnej szerokości 180 km, podczas, gdy polska granica morska ma długość około 440 km.

Jeżeli pomimo tego polskie fregaty będą w jakiś sposób przeszkodą dla rosyjskich rakiet manewrujących, to Rosjanie w oczywisty sposób będą musieli tego rodzaju utrudnienie w pierwszej kolejności usunąć i niestety dla nas - mają do tego środki. Dodatkowo zrobią to szybko i tanio. W Obwodzie Kaliningradzkim rozmieszczone zostały już bowiem baterie rakiet nadbrzeżnych „Bał” (z rakietami Ch-35 „Uran” o prędkości Mach 0,85 i zasięgu od 120 do 260 km) i „Bastion” (z rakietami P-800 „Oniks” o prędkości Mach 2,6 i zasięgu większym niż 500 km), a prawdopodobnie będą również rozmieszczone baterie hiperdźwiękowych rakiet przeciwokrętowych „Cyrkon” (o prędkości około  Mach 5).

W odróżnieniu od ukrytych w terenie i rozśrodkowanych lądowych systemów przeciwlotniczych fregaty są bardzo łatwo wykrywalnym, „lokalizowalnym” i punktowym celem, którego zneutralizowanie wymaga tak naprawdę przerzucenia do Obwodu Kaliningradzkiego tylko odpowiedniej ilości rakiet przeciwokrętowych. W taki sam zresztą sposób Rosjanie zareagują, gdyby Polakom na fregaty udało się zainstalować rakiety manewrujące. Wtedy atak na te polskie okręty stanie się priorytetem, nastąpi w pierwszej kolejności i będzie o tyle łatwy, że cel będzie bardzo dobrze znany i łatwy do zlokalizowania.

By zrekompensować ewentualne pojawienie się jednej, nowej, polskiej fregaty Rosjanie nie muszą więc wprowadzać okrętów za setki milionów dolarów, a jedynie wzmocnić już istniejące baterie nadbrzeżne o trzy lub cztery wyrzutnie samochodowe za kilkadziesiąt milionów dolarów, z minimum ośmioma rakietami (analizy wykazują, że atak tylu pocisków różnych typów jednocześnie powinien przebić się przez systemy antyrakietowe obecnych fregat nie wyposażonych w system AEGIS). Przy czym nie chodzi tu tylko o koszty zakupu, ale również o koszty utrzymania. Przypomnijmy chociażby, że załoga jednej fregaty to co najmniej sto osób. Natomiast cztery wyrzutnie samochodowe może obsługiwać tylko ośmiu żołnierzy.

W tym wszystkim jest jednak jeden problem. Rzeczywiście polskie fregaty zmuszą Rosjan do wprowadzenia dodatkowych rakiet w ich bateriach nabrzeżnych, czego nie sprowokują na pewno „Mieczniki”. Z drugiej jednak strony koszty pozyskania i wyposażenia fregat będą na tyle duże, że odsuną inne plany modernizacyjne Marynarki Wojennej RP – w tym przede wszystkim budowę trzech okrętów podwodnych nowej generacji „Orka”. Takiego negatywnego skutku nie powodował wcześniej program „Miecznik” i to właśnie z tego powodu skasowanie tego programu tak bardzo ucieszy Rosjan – mogących zaoszczędzić miliardy rubli.

„Orka” a Flota Bałtycka

Jeżeli Okręty Obrony Wybrzeża rzeczywiście nie były większym problemem dla Rosjan to Orki już na pewno tak, jednak pod warunkiem: że będą wyposażone w rakiety manewrujące. Tylko one bowiem zmuszą Flotę Bałtycka do aktywnego przeciwdziałania, utrzymywania silnych zespołów zwalczania okrętów podwodnych (ZOP) oraz co najważniejsze – wyprowadzenia okrętów z portów na pełne morze i aktywnego działania przy silnym zagrożeniu ze strony lotnictwa NATO i polskich NDR-ów.

W tym przypadku nie wystarczy więc już Flocie Bałtyckiej sześć ponad trzydziestoletnich korwet ZOP projektu 133.1 (według NATO typu Parchim) o wyporności 935 ton. Jednostki te mogąc działać w miarę bezpiecznie jedynie pod osłoną systemów plot z brzegu nadają się bowiem jedynie do odpychania od własnych wód terytorialnych „torpedowych” okrętów podwodnych, wykonujących misje rozpoznawcze lub specjalne. Rosjanie zdają sobie sprawę, że szukając nowoczesnych okrętów podwodnych z rakietami manewrującymi trzeba już wyjść dalej na morze, a tego nie mogą zrobić starej generacji jednostki pływające, bez odpowiedniej obrony przeciwlotniczej.

Trudno jest nawet przypuszczać, by rosyjscy wojskowi zaakceptowali obecność na Bałtyku trzech trudno wykrywalnych okrętów podwodnych, mogących przebywać pod wodą przez ponad dwa tygodnie, które dzięki temu, z niewiadomego miejsca i w niewiadomym czasie, będą mogły odpalić salwę nawet 40 rakiet manewrujących o zasięgu ponad 1000 km. A ten zasięg oznacza, że Orki ze wschodniego Bałtyku będą miały w swoim zasięgu również rosyjskie budynki rządowe w Moskwie.

Do tego Rosjanie na pewno nie będą mogli dopuścić. O ile mogą więc zrezygnować z bałtyckich linii komunikacyjnych, to na pewno nie zlekceważą obecności tam okrętów podwodnych z pociskami manewrującymi. Przy tym zbudowanie nowoczesnych sił ZOP na Bałtyku będzie dla nich jednoznaczne z obcięciem i tak skąpych funduszy na rosyjską armię lub w najlepszym przypadku z kanibalizowaniem innych flot rosyjskiej marynarki wojennej. I to dlatego gwałtowna wolta Ministerstwa Obrony Narodowej od Orki w stronę fregat mogła wywołać we Flocie Bałtyckiej tylko radość.

Różni „eksperci” przez kolejne lata „urabiają” polskich polityków, lub blokują podjęcie dobrych decyzji co do kształtu Marynarki Wojennej RP. W efekcie, co kilka miesięcy pojawiają się kolejne pomysły na jej uzdrowienie, jednak bez strategii i analizy. Może już czas na działania, które rzeczywiście poprawią bezpieczeństwo Rzeczypospolitej a nie tylko będą uruchamiały wyobraźnię, której horyzont kończy się na wyborze sprzętu pod kątem parady na kolejne święto?