Czescy komandosi wybierają pojazdy. Co zastąpi legendę?

Następcą wykorzystywanych od ponad 20 lat Land Roverów Defender mają zostać, również brytyjskiej produkcji, pojazdy Supacat HMT Extenda 6x6. Wybór ten miały poprzedzić testy porównawcze 14 pojazdów od 9 producentów. Za wyborem konstrukcji Supacata przemawiać miała: modułowość, duża ładowność, komfort załogi i możliwość długotrwałej eksploatacji bez wsparcia. Czesi podkreślili również, że pojazdy Supacat HMT Extenda został specjalnie zaprojektowany dla sił specjalnych, jest sprawdzony w boju i używany przez elitarne jednostki NATO.

Co ciekawe konstrukcja Supacata nie jest wybrana przez Czechów po raz pierwszy. Już w 2011 roku 601. Grupa Sił Specjalnych zamówiła trzy sztuki Supacata HMT 400 za 99 mln koron z myślą o wykorzystaniu ich w działaniach w Afganistanie. Zamówienie to jednak zostało wstrzymane przez ówczesne dowództwo armii, co zostało uzasadnione zbyt wysokimi kosztami. Do kolejnego zakupu brytyjskich pojazdów czescy komandosi musieli poczekać 14 lat…

Od Kajmanów do Supacata

Obecnie zarówno czeskie jednostki specjalne, jak i aeromobilne wykorzystują pojazdy Land Rover Defender 130 Kajman będące trzecią wersją brytyjskiej legendarnej konstrukcji w armii naszego południowego sąsiada. Dwie poprzednie wersje, oznaczone SOV i SOV II, bazowały na krótszej wersji -Land Rover Defender 110 - wprowadzonej jako podstawowy samochód osobowo-ciężarowy wysokiej mobilności w AČR (Defendery były dostarczane od 2002 roku w wersjach 90, 110 oraz 130).

Na podstawie doświadczeń z ich eksploatacją, w tym z użyciem w Afganistanie w ramach czeskiego kontyngentu, powstała większa i wzmocniona wersja Kajman. Pierwszą partię 79 sztuk otrzymała 601. Grupa Sił Specjalnych „Generał Moraviec” (czes. 601. skupina speciálních sil generála Moravce - 601. skss) i 43. batalion spadochronowy (obecnie 43. Pułk Spadochronowy - czes. 43. výsadkový pluk). Kolejną partię liczącą 10 sztuk w nieco odmiennej wersji - Kajman M1, otrzymał 102. batalion rozpoznawczy.

Land Rovery Defender 130 Kajman to wspólne dzieło firm: VOP 026 (obecnie VOP CZ i SVOS. Należy podkreślić, że wozy te sprawdziły się, ale w trakcie eksploatacji stopniowo ujawniały się również ich pewne słabe strony. Dotyczyły one głównie przeciążenia tej konstrukcji, co wiązało się z masą zamontowanych osłon balistycznych i przeciwminowych, jak i innych elementów stałego wyposażenia, które „pochłaniały” znaczną część nośności podwozia.

To miało z kolei negatywny wpływ wpływ na wytrzymałość i niezawodność pojazdów, jak i na ich użyteczną ładowność. Konieczność wyboru następcy wprowadzonych w 2009 roku do użytku Kajmanów wynika nie tylko z ich wieku (16 lat eksploatacji), ale również z wymianą floty Defenderów, których produkcję zakończono w 2016 r. w Siłach Zbrojnych Republiki Czech.

Przypomnijmy, że Czesi w 2020 roku wybrali następcę eksploatowany wówczas Uaz-ów 469B (w ilości 630 szt.) oraz Land Roverów Defender (740 szt.), którym została Toyota Hiilux. Dostawy 1200 szt. japońskich pickupów zostały zrealizowane do 2024 roku. To jednak nie rozwiązało kwestii nowej platformy dla sił specjalnych i jednostek aeromobilnych czeskiej armii.

Podejmowano różne próby pozyskania nowych wozów, od wspomnianych wcześniej HMT 400, poprzez krajowe Peruny od firmy SVOS, które zostały w zasadzie wybrane przez wojskowych decydentów. Jednak ostatecznie nie doszło do realizacji dostaw czterech Perunów, gdyż dostarczone przez SVOS pojazdy miały nie spełniać wymagań armii (głównie w zakresie masy) i ministerstwo obrony odstąpiło od umowy (o wartości 94,5 mln koron), a sprawa trafiła do sądu, co było szeroko komentowane w czeskich branżowych mediach.

Jako swego rodzaju rozwiązaniem pomostowym, był zakup dla 601. Grupy w 2021 r. pięciu znacznie lżejszych pojazdów Enok 4.8/B (na podwoziu Mercedes-Benz Klasa G) od firmy ACS Armoured Car Systems GmbH. Kolejną partię tych wozów czeskie ministerstwo obrony zamówiło w maju 2025 r. o czym poinformowano podczas targów IDET (ang. International Defence and Security Technologies Fair) w Brnie.

Z kolei w październiku 2022 r. rozpoczęto poszukiwania pojazdów dla 43. Pułku Spadochronowego, który powinien posiadać nowe środki transportu kołowego do 2026 r., kiedy to zgodnie z planami ma osiągnąć pełną gotowość bojową. W sumie planowano zamówić 159 lekkich pojazdów bojowych (czes. Lehké útočné vozidlo) w sześciu wersjach.

Początkowo miały to być dwie platformy: lżejszej nieuzbrojona (o masie do 3,5 tony) i cięższa uzbrojona. jednak w końcu zdecydowano się na jedną o dopuszczalnej masie wynoszącej do 9500 kg, z ochroną balistyczną na poziomie 2 wg STANAG 4569 i ładownością rzędu 2000 kg. W wersji podstawowej miały być zdolne do transportu kompletnej drużyny (czyli 6 do 7 osób) wraz z uzbrojeniem, wyposażeniem i zapasami niezbędnymi do samodzielnego działania przez co najmniej 48 godzin.

W śród wymagań znalazła się również: prędkość maksymalna 110 km/h, zasięg 700 km oraz wymiary mające umożliwiać transport helikopterem CH-47 Chinook. Oprócz 75 pojazdów podstawowej wersji bojowej planowano zamówienie 27 wozów dowodzenia, 17 pojazdów łącznościowych, 18 z wyrzutniami ppk Spike LR, 13 z moździerzem Expal M-86 oraz dziewięć egzemplarzy wersji przeznaczonej do rozpoznania. Częścią kontraktu miała być też dostawa 13 przyczep towarowych, przeznaczonych do transportu amunicji.

W sumie planowano wydać 5,6 mld koron na zakup 159 lekkich pojazdów bojowych dla spadochroniarzy z 43. pułku. Równolegle chciano pozyskać 24 wozy na potrzeby 601. Grupy, których cenę czeskie media szacowały na 2 mld koron. W prowadzonym w trybie niepublicznym przetargu miała zostać zaproszona bez konkursu firma LPP, reprezentująca w Czechach brytyjską firmę SC Supacat (należącą do SC Group).

W czerwcu 2025 r. pojawiły się informacje dotyczące planowanego zakupu 18 wozów Supachat HMT Extenda za kwotę 2,15 mld koron, co także stało się przedmiotem gorących debat, zarówno w mediach, jak i w czeskim parlamencie. Jak podawała minister obrony Jana Černochová od brytyjskiego producenta zakupione mają być tylko podwozia za kwotę 1,15 mld koron, a kolejne 980 mln kosztować wyposażenie montowane przez Wojskowy Instytut Techniczny VTÚ (czes. Vojenský technický ústav).

Czeskie siły specjalne

Siły Specjalne Armii Czeskiej (SpecS AČR) są rodzajem Czeskich Sił Zbrojnych (AČR) podlegającym bezpośrednio Szefowi Sztabu Generalnego AČR. Rolę dowództwa pełni Zarząd Sił Specjalnych Ministerstwa Obrony (czes. Ředitelství speciálních sil Ministerstva obrany) będący jednostką organizacyjną w ramach Sztabu Generalnego. Jej głównym zadaniem jest dowodzenie i kierowanie SpecS AČR. We współpracy z Dowództwem Operacyjnym odpowiada za koordynację planowania, kierowania i zabezpieczania operacji specjalnych lub, na podstawie decyzji Szefa Sztabu, dowodzi i kieruje operacjami specjalnymi.

Ponadto w zakresie swoich kompetencji odpowiada za budowę i rozwój sił specjalnych, ustalanie zasad i norm dotyczących przygotowania bojowego, wykorzystania bojowego i szkolenia jednostek sił specjalnych, w tym aktywnych rezerw. Odpowiada za zarządzanie programem utrzymania i rozwoju zdolności sił specjalnych, w tym realizację procesu naboru kandydatów do SpecS AČR. Zarządza również zabezpieczeniem logistycznym sił specjalnych oraz wyposażeniem w systemy łączności i wymiany danych.

Reprezentuje także Ministerstwo Obrony Republiki Czeskiej w komitetach doktrynalnych i grupach roboczych NATO i Unii Europejskiej w zakresie sił specjalnych.

Poza krajową strukturą organizacyjną SpecS AČR ma swoich stałych przedstawicieli w międzynarodowym sztabie Allied Special Operations Forces Command (SOFCOM) i United States Special Operations Command (USSOCOM). 

W skład Czeskich Sił Specjalnych wchodzą:* 601. Grupa Sił Specjalnych „Generał Moraviec” (czes. 601. skupina speciálních sil generála Moravce) z siedzibą w Prostějovie. Jednostka ta stanowi trzon Sił Specjalnych Armii Czeskiej i jest odpowiedzialna zarówno za działania ofensywne/uderzeniowe, jak i z zakresu rozpoznania specjalnego oraz działalności wywiadowczej, a także realizację zadań wsparcia i wywierania wpływu. 601. grupa to również najstarsza czeska jednostka specjalna, z doświadczeniem w operacjach bojowych.

\* Centrum wsparcia sił specjalnych pułkownika Josefa Černoty (czes. Centrum podpory speciálních sil plukovníka Josefa Černoty -  CPSS) znajduje się w Ołomuńcu i jest najmłodszą jednostką sił specjalnych. W jej skład wchodzą: kompania wsparcia bojowego (czes. Rota bojové podpory) oraz centrum wsparcia informacyjnego i wywiadowczego (czes. Středisko informační a zpravodajské podpory). Zadaniem centrum jest wspieranie wszystkich głównych działań Sił Specjalnych AČR (rozpoznanie specjalne i działania wywiadowcze, działania ofensywne, operacje wsparcia i oddziaływania) podczas prowadzenia operacji specjalnych.

Supacat HMT Extenda Mk3

Supacat HMT Extenda bazuje na sprawdzonej platformie Common Base Platform firmy Supacat, znanej choćby z użytkowanych przez brytyjską armię wozów Jacka 2 4x4 (HMT 400) i Coyote 6x6 (HMT 600). Extenda to modułowa konstrukcja łącząca niejako w sobie dwie wcześniej wymienione konfiguracje HMT - 4x4 i 6x6. Oferuje ona użytkownikowi możliwość konfiguracji, w zależności od potrzeb, wozu różniącego się nie tylko długością, ilością osi, ale także zdolnościami transportowymi. Jest to możliwe poprzez dodanie lub usunięcie trzeciej osi, co prezentuje zamieszczony powyżej film. Rekonfigurację można przeprowadzić w ciągu kilku godzin, używając standardowych narzędzi warsztatowych i sprzętu do podnoszenia.

Modułowość Extendy oznacza również szereg innych opcji konfiguracyjnych, w tym różne moduły misyjne/zadaniowe oraz skalowalne poziomy ochrony. Standardowo wozy są wyposażone w osłony przeciwminowe i balistyczne obejmujące m.in. podłogę i drzwi.

W podstawowej wersji 4x4 pojazd ma ładowność 2400 kg (DMC 9000 kg). Z kolei dodanie trzeciej osi zwiększa zarówno przestrzeń ładunkową jak i ładowność do 4200 kg (DMC 12000 kg). Oczywiście różnice sprowadzają się także do długości wozów, która wynosi odpowiednio: 5800 mm dla 4x4 i 7050 mm dla 6x6. Szerokość jest taka sama dla obu konfiguracji - 2050 mm. Wysokość dzięki regulowanemu pneumatycznemu zawieszeniu można zmieniać w przedziale od 1885 mm do 2445 mm. 

Extenda wyposażona jest, podobnie jak inne wozy rodziny HMT, w silnik Cummins ISBe o poj. 6,7 l. osiągający moc 138 kW/182 KM i maksymalny moment obrotowy 700 Nm. Jednostka napędowa spełnia normę emisji spalin Euro III i współpracuje z 5-biegową skrzynią automatyczną Allisona. Skrzynia rozdzielcza zapewnia napęd 2WD/4WD (trzecia oś napędzana jest za pośrednictwem drugiej). Maksymalna prędkości wynosi 120 km/h, a zasięg 1000 km zapewniają zbiorniki paliwa o łącznej poj. 230 litrów.

Osie z niezależnym zawieszeniem z miechami powietrznymi i regulacją wysokości, wyposażone mogą być w mechanizmy różnicowe z ograniczonym poślizgu lub z mechanicznymi blokadami. Na osiach montowane są koła o rozmiarze 335/80 R20, które mogą być wyposażone we wkładki typu runflat.

Lista opcjonalnego wyposażenia obejmuje m.in. wyciągarkę (elektryczną lub hydrauliczną), montaże do broni, zdalnie sterowane stanowiska strzeleckie, wyrzutnie granatów dymnych, przystosowanie do ruchu prawo- lub lewostronnego, dodatkowe opancerzenie (osłony balistyczne i przeciwminowe).

Do tej pory pojazdy rodziny HMT trafiły do użytkowników w Australii, USA, Norwegii, Danii, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii i Estonii, a także na Ukrainę, której wozy Extenda Mk2 w ilości 14 szt. przekazał rząd Australii.