Ukraińskie lekcje dla lekkiej piechoty

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Wojna na Ukrainie może stanowić odniesienie dla potencjalnych konfliktów zbrojnych przyszłości, w których stronami będą mocarstwa światowe, nie zaś  podmioty niepaństwowe, jak w dekadach konfliktów asymetrycznych początków XXI w. W świetle materiału analityka Noela Williamsa, opublikowanego na platformie „War on The Rocks" stanowić może wykładnię dla założeń koncepcji reformy i restrukturyzacji amerykańskiego Korpusu Piechoty Morskiej, zawartej w programie Force Design 2030 (FD2030) i realizowanej przez Komendanta USMC gen. Davida H. Bergera [1].

W swoim tekście N. Williams wymienił kilka obszarów, które należy uznać za kluczowe nie tylko dla oceny prawidłowości decyzji o restrukturyzacji USMC, ale również interesujące w ogólnym kontekście zdolności i roli lekkiej piechoty na współczesnym polu walki:

• a. rola pododdziałów piechoty w kontekście zdolności obrony przeciwlotniczej wojsk;
• b. rola systemów bezzałogowych w działaniach wsparcia powietrznego;
• c. rola amunicji krążącej w rażeniu precyzyjnym piechoty;
• d. mobilność i manewrowość piechoty w działaniach taktycznych;
• e. logistyka w działaniach rozproszonych [2].

Charakterystycznym elementem działań na Ukrainie w kolejnych tygodniach wojny jest ograniczenie aktywności działania rosyjskich sił powietrznych, co może wiązać się ogólnie z brakiem panowania w powietrzu i obezwładnienia systemu obrony przeciwlotniczej przeciwnika. Obserwacja rosyjskich samolotów i śmigłowców w działaniach wsparcia taktycznego (CAS), może jednak wskazywać na rzeczywistą efektywność wysokiego nasycenia ukraińskich pododdziałów  przenośnymi rakietowymi systemami przeciwlotniczymi krótkiego zasięgu różnego typu (Igła, Stinger, Piorun). N. Williams wskazuje, że nawet jeśli wymienione środki ogniowe nie tworzą zintegrowanego elementu systemu obrony przeciwlotniczej wojsk, to MANPADS występujące w rozproszeniu i w dużej liczbie, przy jednoczesnym zapewnieniu efektywnej obserwacji i łączności, mogą tworzyć zaskakująco skuteczny system obrony powietrznej walczących pododdziałów.

W kontekście zmniejszonej aktywności „tradycyjnych" sił powietrznych wzrosło znaczenie systemów bezzałogowych, które są stosowane przez obie strony konfliktu. N. Williams zauważa, że w zakresie wsparcia powietrznego działań zamiast samolotów Ukraińcy i Rosjanie zaczęli intensywnie wykorzystywać uderzeniowe BSP, takie jak turecki Bayraktar TB2 czy rosyjski Kronsztadt Orion (Inohodets). W połączeniu z częstym, czy w pewnym wymiarze wręcz powszechnym, wykorzystaniem bezzałogowców klasy I/Mini i I/Micro w prowadzeniu rozpoznania, obserwacji lub korygowania ognia artylerii, obserwacje potwierdzają wnioski o rosnącej roli BSP w prowadzeniu działań taktycznych pododdziałów naziemnych. W tym świetle korzystnie wypadają zamierzenia USMC wynikające z FD2030, które zakładają utworzenie sześciu eskadr BSP klasy III/MALE, przy jednoczesnym wprowadzeniu dronów klasy I/Mini i I/Micro we wszystkich pododdziałach do szczebla batalionu piechoty włącznie.

Wymuszona przez wysokie nasycenie pola walki środkami przeciwlotniczymi, zmiana modelu działania wsparcia powietrznego, determinować będzie w opinii N. Williamsa wzrost znaczenia amunicji krążącej, która skutecznie może zapełnić powstałą lukę. Wykorzystanie przez różne pododdziały naziemne amunicji krążącej (ang. loitering ammunition, LM) stanowi perspektywiczną alternatywę dla samolotów i śmigłowców, które dotychczas posiadały swoisty monopol na wsparcie z powietrza. Obecnie rozwijana amunicja krążąca może wykonać większość zadań CAS, przy znacząco niższych kosztach oraz z mniejszą infrastrukturą naziemną konieczną do wsparcia działań (minimalny tzw. ślad logistyczny). W połączeniu ze znacznie większą odpornością na potencjalne przeciwdziałanie przeciwnika, zdolnością do działania w taktyce roju osiągniętej dzięki zastosowaniu SI, w synergii z BSP klasy III/MALE i innymi środkami rażenia klasy NLOS, amunicja krążąca różnych typów może stać się przyszłością precyzyjnego ognia wsparcia piechoty morskiej, bez konieczności narażania życia załóg samolotów F-35, czy śmigłowców AH-1Z Viper.

W opinii N. Williamsa, wojna na Ukrainie może również potwierdzać sensowność eliminacji z użytkowania w pododdziałach USMC czołgów, których przydatność w działaniach ekspedycyjnych na obszarze indopacyficznym po prostu zakwestionowano. USMC w Force Design 2030 zakłada, że przypadku konieczności wzmocnienia potencjału uderzeniowego niezbędne zdolności wynikające z użycia sił ciężkich zapewni w konflikcie US Army. Zdaniem Marines, US Army posiada znacznie większe kompetencje w szkoleniu i zastosowaniu pododdziałów pancernych. Zapewnia również, niezbędną w zabezpieczeniu działań, efektywną logistykę. W pozostawionych batalionach piechoty USMC postawiło na wzrost manewrowości, zdolność do działań w rozproszeniu i użycie w walce szeregu środków bojowych dostosowanych do wymogów realizowanego zadania (tzw. koncepcja war room). W koncepcji FD2030 brak wsparcia broni pancernej kompensowany jest manewrowością oraz zastosowaniem środków precyzyjnego rażenia (Organic Precision Fires - Infantry, OPF-I), umożliwiającymi skuteczne zwalczanie przeciwnika posiadającego znaczną przewagę wynikającą z użycia pododdziałów pancernych i zmechanizowanych. N. Williams zauważa, że działania obserwowane na Ukrainie w dużym stopniu potwierdzają efektywność tego typu rozwiązania. W pierwszym etapie wojny rosyjskie pododdziały pancerne i zmechanizowane, realizując głębokie działania rajdowe, w manewrze uzależnione były w dużej mierze od dróg utwardzonych, stając się dogodnym celem dla formacji lekkiej piechoty np. Obrony Terytorialnej. Według N. Williamsa, gdyby Ukraińcy organicznie dysponowali małymi pojazdami terenowymi, podobnych do Polaris MRZR używanych przez USMC, mogliby używać manewrowych zespołów uderzeniowych piechoty prowadzących uderzenia wzdłuż dróg podejścia rosyjskich kolumn znacznie częściej i na większej głębokości niż w obecnych działaniach.

Wojna na Ukrainie ponownie wskazuje na kluczową rolę zabezpieczenia logistycznego działań, których powodzenie zależy od regularnego zaopatrywania walczących pododdziałów, o czym boleśnie przekonali się Rosjanie. Doświadczenia ukraińskie wskazują jednak, że działania obronne lekkiej piechoty prowadzone na dużej głębokości w operacjach sił rozproszonych, choć zdecydowanie stanowią wyzwanie logistyczne, to generują znacznie mniejsze potrzeby w porównaniu do pododdziałów pancernych i zmechanizowanych. Pododdziały piechoty lekkiej są mniejsze i generują mniejszy ślad logistyczny ze względu na mniejsze i lżejsze pojazdy, a także użycie precyzyjnych środków rażenia piechoty, co wydatnie może zmniejszyć ilość wymaganej amunicji. Nie oznacza to, że logistyka będzie łatwa, ale pod wieloma względami będzie inna niż „klasyczna" logistyka pododdziałów, co determinować będzie wykorzystywana taktyka ugrupowań rozproszonych.

Rekomendacje dla WOT.

WOT posiadają odmienny charakter od USMC, które przeznaczone jest do realizacji innego typu działań na odmiennym teatrze operacji, wykładnia ukraińskich doświadczeń stanowi jednak dobre odniesienie do wskazania kluczowych zdolności taktycznych pododdziałów terytorialnych w działaniach połączonych. Mimo wypaczonego przez media przekazu informacyjnego, należy  podkreślić, że wojna na Ukrainie w pełni potwierdziła koncepcję i model działania pododdziałów piechoty lekkiej w prowadzeniu operacji obronnej. Działania piechoty lekkiej na frontach wojny rosyjsko-ukraińskiej powinny być więc przedmiotem stałej obserwacji i podstawą do kolejnych wniosków.

Doktryna taktyczna WOT przewiduje prowadzenie obrony na całej głębokości ugrupowania nacierającego przeciwnika, w tym kontekście pododdziały terytorialne należy wyposażyć w odpowiednie narzędzia umożliwiające efektywną realizację wyznaczonych zadań:

a. działania rozproszone; w regulaminach działań taktycznych WOT należy uwzględnić prowadzenie działań piechoty według taktyki ugrupowań rozproszonych (rozproszenie ofensywne i defensywne), działania tego typu powinny stać się punktem krytycznym w bieżącym szkoleniu pododdziałów, a także kadry dowódczej do szczebla dowódcy sekcji włącznie. Działania rozproszone determinować będą również konieczność wdrożenia modyfikacji organizacji pododdziałów w oparciu o tzw. podstawowe elementy taktyczne (PET), dostosowane do przyjętych założeń taktycznych [3];

b. manewrowość; konflikt ukraiński wykazuje, że wysoka mobilność na współczesnym polu walki nie muszą być wyłączną domeną pododdziałów pancernych lub zmechanizowanych i staje się krytyczną zdolnością na współczesnym polu walki również w przypadku piechoty lekkiej. Warunek mobilności wpisuje się w taktykę ugrupowań rozproszonych, w której wysoka manewrowość pododdziałów niezbędna jest do wykonania szybkiej koncentracji w celu uderzenia, a następnie do dynamicznego odejścia z rejonu wykonania zadania i uniknięcia ryzyka związania walką. Należy rozważyć wprowadzenie lekkich pojazdów terenowych, dostosowanych do taktyki oraz organizacji pododdziałów np. LPU Wirus [4];

c. środki bojowe:

• pododdziały piechoty lekkiej powinny zostać jak najszybciej nasycone nowoczesnymi środkami precyzyjnego rażenia: lekkimi PPK i amunicją krążącą, co umożliwiałoby efektywne i bezpieczne (separacja) rażenie celów krytycznych w ugrupowaniu przeciwnika np. elementów C3 lub logistycznych,
• należy również opracować i wdrożyć procedury współpracy z artylerią i wskazywania celów dla amunicji precyzyjnego rażenia np. APR 155 mm,
• na uzbrojenie pododdziałów piechoty należy wprowadzić efektywne przeciwtransportowe środki minowe np. lekkie przeciwpancerne miny przeciwburtowe SPPŁW oraz miny przeciwpancerne ustawiane ręcznie MR-123,
• na uzbrojenie pododdziałów wsparcia należy wprowadzić dużą liczbę MANPADS, a także opracować efektywną taktykę ich zastosowania w działaniach rozproszonych;
• środki rozpoznawcze; na wyposażenie pododdziałów piechoty do szczebla plutonu należy wprowadzić BSP klasy I/Micro, co umożliwi uzyskanie autonomii rozpoznawczej, niezbędnej dla efektywnych działań ugrupowań rozproszonych;
• środki dowodzenia i łączności: działania piechoty lekkiej w ugrupowaniach rozproszonych oznaczają konieczność wdrożenia efektywnych środków łączności i wsparcia dowodzenia, poszerzających świadomość sytuacyjną dowódcy pododdziału, co umożliwi uzyskanie przewagi informacyjnej nad przeciwnikiem;
• logistyka: działania rozproszone wymagają opracowania i wdrożenia nowego systemu zaopatrywania pododdziałów w środki niezbędne do prowadzenia działań taktycznych, również w warunkach czasowego opanowania terenu przez przeciwnika. System zaopatrywania należy oprzeć na rozproszeniu zasobów w sieci skrytek (magazynów) materiałowych rozmieszczonych w rejonach obrony pododdziałów [5].

Wymienione wnioski stanowią grupę wniosków priorytetowych, których wdrożenie zasadniczo wzmocni wykształcone już zdolności pododdziałów piechoty lekkiej WOT. Nie należy traktować ich jako zbiór zamknięty, w perspektywie kolejnych tygodni wojny możemy spodziewać się zasadniczej zmiany taktyki strony rosyjskiej, która przyniesie konieczność adaptacji taktycznej również pododdziałów piechoty lekkiej.

Dr Paweł Makowiec

Zakład Obrony Terytorialnej Akademii Wojsk Lądowych im. Generała Tadeusza Kościuszki, Wrocław. Przedstawione w tekście opinie nie stanowią oficjalnego stanowiska AWL i są prywatnymi poglądami autora.

[1] Force Design 2030, March 2020.

[2] Williams N., Insights for Marine and beyond force design from the russo-ukrainian war,  War on the Rocks,  //warontherocks.com/2022/03/insights-for-marine-and-beyond-force-design-from-the-russo-ukrainian-war/>, [on line, dostęp 14.04.2022]

[3] Modyfikacji organizacji pododdziałów nie należy utożsamiać z rewizją struktury etatowej. PET jest polskim odpowiednikiem anglojęzycznego terminu basic infantry unit (BIU).

[4] Interesującym kierunkiem może być pozyskanie adaptowanych cywilnych pojazdów terenowych na zasadzie sprzętu podwójnego zastosowania (wojskowego i cywilnego), zakupionych w procedurze analogicznej do amerykańskiej Mil-COTS.

[5] W dalszej perspektywie należy rozważyć w procesie zaopatrywania rozważyć wykorzystanie zdobyczy wojennej, co może oznaczać np. wdrożenie modyfikacji MSBS Grot w celu przystosowania go do amunicji 5,45 mm.