Amunicja krążąca - jak zdefiniować nowy środek walki lekkiej piechoty? [ANALIZA]

Kryzys ukraiński - raport specjalny Defence24.pl

Definicja walki zawarta w słowniku języka polskiego cyt. „zorganizowane działania militarne wrogich wojsk; bitwa, starcie, wojna"¹ nie oddaje pełnego spectrum znaczenia tego słowa. Walkę należy rozpatrywać jako kooperację negatywną, czyli wszelkie działania zbiorowe, w którym biorą udział przynajmniej dwa podmioty, przy czym jeden z nich przeszkadza drugiemu. Podmioty te dążą do celów niezgodnych, o czym wzajemnie wiedzą, planując zaś swoje postępowanie uwzględniają przeszkadzające działanie strony przeciwnej². Z definicją walki, a przede wszystkim walki zbrojnej związane jest pojęcie niszczenia, czyli działania, którego cel jest destrukcyjny. W odniesieniu do działań bojowych należy rozpatrywać głównie fizyczne niszczenie celowe, jeżeli odnosimy się do niszczenia świadomego.

Przypomnienie konstruktu pojęciowego walki i sensu stricte jest początkiem rozważań nad koncepcją oraz klasyfikacją środka walki jakim, w potocznym nazewnictwie jest amunicja krążąca.

Uważam, że dociekania na temat amunicji krążącej należy rozpocząć od pytania czy jej klasyfikacja użytkowa oraz nazwa jest prawidłowa, czy nie wynika z błędu logicznego i kolokwialnym rozumieniu podstawowych pojęć dotyczących procesu walki oraz jej środków. Jak wspomniałem wcześniej walka nieodzownie związana jest z procesem niszczenia. Co prawda proces ten można różnie klasyfikować i badać wiele jego płaszczyzn od niszczenia informacyjnego, poprzez niszczenie kinetyczne do niszczenia w tzw. cyberprzestrzeni. Na potrzeby niniejszych rozważań uważam, że należy przybliżyć wymienioną, drugą kategorię czyli niszczenie kinetyczne.

Chcąc przedstawić proces niszczenia kinetycznego najprościej posłużyć się opisaniem go w postaci łańcucha niszczenia czyli: podmiot niszczenia – pośrednik niszczenia – obiekt niszczenia³.

Rozwój technologii militarnej polega w głównej mierze na optymalizacji procesu przekazu informacji pomiędzy podmiotem niszczenia, a pośrednikiem niszczenia, jak również na zwiększeniu jego skuteczności.

Wynikiem takich prac jest m.in. amunicja krążąca (ang. loitering ammunition – amunicja włócząca się) czyli system broni, której zasadniczymi elementami budowy są: platforma bezzałogowa i głowica bojowa. Amunicja taka krąży wokół obszaru docelowego, wyszukuje cele i je atakuje, lub też atakuje cele wskazane przez źródła zewnętrzne (np. inne platformy bezzałogowe, żołnierzy sił operacji specjalnych)⁴. 

Wracając do łańcucha niszczenia, w odniesieniu do użycia amunicji krążącej przyjmie on formę dowódca (podmiot niszczenia) – amunicja krążąca (pośrednik niszczenia) – cel (obiekt niszczenia). We wskazanym łańcuchu niszczenia pominąłem operatora uzbrojenia, ponieważ jego miejsce jest w punkcie pośrednika niszczenia, gdyż w mojej ocenie stanowi on jego nierozerwalną część, a oba podmioty razem stanowią środek niszczenia. Dowódca (podmiot niszczenia) oraz amunicja krążąca z jej operatorem (środek niszczenia) są świadomym niszczycielem, czyli dążą do zamierzonego (celowego) procesu niszczenia.

Ustalając, że niszczenie celowe jest możliwe tylko przy zachowaniu przedstawionego powyżej łańcucha można sprecyzować definicję amunicji krążącej jako powietrznego nieautonomicznego lub częściowo autonomicznego pośrednika niszczenia przeznaczonego do świadomego, destrukcyjnego rażenia obiektów w walce. Zagłębiając się dalej w badania nad tym środkiem walki należy poddać konstruktywnej analizie jego nazwę czyli splot semantyczny dwóch słów rzeczownika amunicja i przymiotnika krążąca.

Jak wskazuje Leksykon broni od A do Ż autorstwa J. Ahlborn'a i K. Teichmann'a, amunicja to techniczne środki bojowe, służące do obezwładniania i unicestwiania celów (siły żywej, sprzętu, punktów oporu, umocnień, przeszkód), zadymiania, oświetlania. Do amunicji zalicza się naboje do broni palnej i ich elementy, pociski rakietowe, granaty, bomby, miny, torpedy, środki pozoracyjne, ładunki miotające i wybuchowe i inne⁵. Słownik PWN dodatkowo precyzuje, że "cechą charakterystyczną amunicji jest jej jednorazowe, bardzo szybkie działanie, a stosownie do przeznaczenia rozróżnia się m.in. amunicję bojową — przeznaczoną do wykonywania zadań bojowych"⁶.

Niemalże w podobny sposób definiuje amunicję Leksykon wiedzy wojskowej dodając, że współczesne działania bojowe charakteryzują się masowym zużyciem różnego rodzaju amunicji, a zaopatrzenie wojsk w amunicję należy do podstawowych czynników decydujących o powodzeniu działań bojowych⁷.

Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzam, że podmiot rozważań można nazwać amunicją kiedy będzie powszechnie dostępnym, technicznym środkiem bojowym o jednorazowym, szybkim działaniu, służącym do obezwładniania i unicestwiania celów. Próba „uchwycenia" filaru pojęciowego ma bardzo duże znaczenie, chociażby w próbach wskazania miejsca tego środka na polu walki i dostosowaniu jego możliwości oraz przeznaczenia do szczebla dowodzenia decydującego o jego użyciu, co bez wątpienia powinno mieć przełożenie na taktykę walki. W związku z tym nie możemy zapomnieć o znaczeniu słowa krążyć. Bo kiedy środek niszczenia (tutaj przedmiotowa amunicja) jest krążący? Z definicji Słownika Języka Polskiego wynika, że krążyć oznacza wykonywać ruch kołowy, zataczać kręgi, posuwać się okrężną drogą, zmieniając kierunek, czasem błądząc, być podawanym każdemu po kolei, być powtarzanym, przekazywanym przez wiele osób⁸.

Wracając do rozważań implikacja znaczenia krążąca do charakterystyki badanego środka niszczenia powoduje niemałe zamieszanie wynikające nie tyle z jego zdolności do np. zataczania kręgów nad polem walki, w oczekiwaniu na cel ale z np. możliwości jego przekazywania przez wiele osób, bycia podawanym każdemu po kolei. Rozpatrując w tej płaszczyźnie znaczeniowej można uznać, że amunicja krążąca potrafi nabrać znaczenia tyle ile magazynek do karabinka wypełniony amunicją np. 5,56 × 45 mm NATO. Zmiana kategorii pojmowania tego środka walki może sprzyjać jego rozwojowi i pozbycia pewnego stopnia nadawaniu mu dużego znaczenia jako artefakt fizyczny czyli przedmiotu mającego duże znaczenie symboliczne dla danej organizacji (sił zbrojnych). Co również może znaleźć przełożenie na taktykę walki np. piechoty wyposażonej w tego typu środek niszczenia.

Podsumowując rolę znaczeniową nazwy uważam, że za amunicję krążącą należy uznawać: pozostający w dyspozycji walczącego dowódcy (w powietrzu, nad rejonem walki) techniczny środek bojowy o jednorazowym, szybkim działaniu, służący do obezwładniania lub likwidacji celów i o zdolności do przekazania go na życzenie innemu podmiotowi niszczenia.

Przedstawiona definicja pozwala na sprecyzowanie roli amunicji krążącej na polu walki oraz wskazuje kierunki, jak i szczebel jej wykorzystania. Precyzując uważam, że amunicja krążąca jako techniczny środek walki powinna pozostawać w dyspozycji dowódcy drużyny/sekcji w jego rejonie walki. Zwiększenie szczebla decyzyjności o jej użyciu oraz nieuzasadniona reglamentacja, przez wyższe szczeble dowodzenia, pozbawia ją zasadniczych cech użytkowych i wypacza jej definicyjne znaczenie.

Wnioski ze współczesnych rejonów walk pozwalają na tezę, że do realizacji procesu niszczenia celowego w siłach zbrojnych coraz częściej będzie używać się amunicji krążącej, która posiada wiele atrybutów wyróżniających ją ze zbioru środków niszczenia obiektów na polu walki.

Tymi atrybutami m.in. są: mobilność środka, łatwość obsługi, precyzyjność, niska cena, niewystarczająca ilość niszczycieli (środków przeciwdziałania) na polu walki. Biorąc pod uwagę wskazane atrybuty można wysnuć wniosek, iż jest to dedykowany środek walki dla pododdziałów piechoty lekkiej. Bojowe wykorzystanie amunicji krążącej na polu walki przez piechotę lekką ma szerokie perspektywy ograniczone tylko wyobraźnią taktyczną podmiotu niszczenia i zdolnościami do zmniejszania jej skuteczności przez obiekt niszczenia. Nieustannie zwiększająca się zdolność amunicji krążącej do operowania w powietrzu w różnych warunkach atmosferycznych, w określonych reżimach czasowych i zasięgiem lotu może spowodować, iż ten relatywnie tani środek walki stanie się wyróżnikiem pododdziałów lekkich.

Koncepcyjnie można przyjąć, że w trakcie prowadzenia walki na określonym obszarze amunicja krążąca jest w dyspozycji dowódców najniższego szczebla taktycznego czyli drużyn/sekcji/plutonów. Przyznanie uprawnień do wykorzystania amunicji krążącej na tych szczeblach umożliwi próbę  optymalizacji łańcucha niszczenia. Pozwalając dowódcom, biorącym udział w bezpośredniej walce, używać tego typu środka niszczenia minimalizujemy ograniczenia czasowe i informacyjne wynikające z procesu akredytacji⁹ celów do rażenia przez przełożonych.

Przy jednoczesnym zwiększeniu ilości amunicji krążącej na obszarze walk powodujemy obniżenie poziomu rezystancji przeciwnika na aktywność naszych pośredników niszczenia. Obecnie rozwój amunicji krążącej pozwala na tzw. tworzenie rojów, „zawieszanie" amunicji w powietrzu. Możliwość wykorzystywania tego pośrednika niszczenia przez dowódców pozostających w bezpośrednim starciu może dawać im przewagę w oddziaływaniu kinetycznym. Przewaga ta spowodowana będzie nasyceniem środków precyzyjnego oddziaływania kinetycznego na przeciwnika, przy jednoczesnym skróceniu łańcucha decyzyjnego, co do użycia środka niszczenia. Dowódca prowadząc kierowanie ogniem w swoim rejonie mógłby mieć do wykorzystania „n" środków amunicji krążącej, której zasoby mógłby być uzupełniane np. przez przełożonego.

Podsumowując powyższe uważam, że trafne definiowanie i jednoczesne rozumienie znaczeń definicyjnych środków walki pozwala na ich skuteczne wykorzystanie poprzez przyjmowanie optymalnej taktyki i technik jej wykorzystania. Technologia amunicji krążącej jako rozwijającego się pośrednika niszczenia ma wiele możliwości taktycznych zarówno w działaniach zaczepnych oraz obronnych. Biorąc pod uwagę tempo rozwoju technologicznego piechota lekka wyposażona w amunicję krążącą może stać się rodzajem wojsk o potencjale kinetycznym dorównującym pododdziałom zmechanizowanym, bądź pancernym.

dr inż. Przemysław Żukowski, Kierownik Zakładu Obrony Terytorialnej Akademii Wojsk Lądowych im. generała Tadeusza Kościuszki

1. https://sjp.pl/walka , (dostęp 21.01.2022 r.).
2. Mały słownik cybernetyczny, pod red. M. Kępisty, Warszawa 1973, s. 496.
3. Cybernetyka walki, Warszawa, s. 29.
4. https://defence24.pl/sily-zbrojne/amunicja-krazaca-w-silach-operacji-specjalnych , (dostęp 24.01.2022 r.).
5. J. Ahlborn, K. Teichmann,Leksykon broni od A do Ż, Warszawa 2000, s. 11.
6. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/amunicja;3868924.html , (dostęp 01.02.2022 r.).
7. Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 14.
8. https://sjp.pwn.pl/szukaj/kr%C4%85%C5%BCy%C4%87.html , (dostęp 01.02.2022 r.).
9. Uznanie dowódcy niskiego szczebla za zdolnego do decydowania o doborze obiektów do rażenia amunicją krążącą w rejonie odpowiedzialności.