Wprowadzenie

Japonia od zakończenia II wojny światowej formalnie nie dysponuje siłami zbrojnymi. Jednakże, Japońskie Siły Samoobrony (Japan Self-Defense Force, JSDF), istniejące wyłącznie w celu ochrony bezpieczeństwa narodowego Kraju Kwitnącej Wiśni stanowią de facto jedną z najpotężniejszych armii na świecie. Zmiany, jakie zachodzą w JSDF są odpowiedzią na wzrost napięcia w rejonie Oceanu Spokojnego.

Zgodnie ze strategią bezpieczeństwa narodowego, Japońskie Siły Samoobrony stanowią jeden z filarów polityki bezpieczeństwa narodowego. Poza tym Japonia dąży do wspierania stabilności międzynarodowej i wzmocnienia sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi, uznawanego za kluczowy ze względu na wykorzystywanie sojuszniczego potencjału odtraszania nuklearnego. Ponadto, Japonia w coraz większym zakresie bierze udział w regionalnych inicjatywach dotyczących współpracy wojskowej, w szczególności z udziałem Australii, Republiki Korei oraz krajów Azji Południowo – Wschodniej.

Zadania Japońskich Sił Samoobrony.

Nowe wytyczne dla rozwoju JSDF zakładają istnienie pięciu głównych zadań, jakie stoją przed Siłami Samoobrony:

1.Ochrona wód terytorialnych oraz przestrzeni powietrznej Japonii. Dla Japonii, jako kraju wyspiarskiego, ochrona integralności wód terytorialnych i przestrzeni powietrznej jest równoznaczna z ochroną integralności terytorialnej kraju, co jest podstawowym zadaniem każdych sił zbrojnych. Co więcej, zapewnienie bezpieczeństwa przestrzeni powietrznej i wód otaczających Kraj Kwitnącej Wiśni ma z oczywistych względów kluczowe znaczenie dla funkcjonowania gospodarki narodowej. Z tego powodu JSDF kładą ogromny nacisk na zdolności w zakresie kontrolowania przestrzeni powietrznej i wód terytorialnych, zarówno w zakresie systemów wykrywania i śledzenia zagrożeń, jak i środków służących do ich neutralizacji.

2. Rozbudowa zdolności do odparcia ataku na Wyspy Japońskie. O ile możliwość pełnoskalowej inwazji na Wyspy Japońskie uznawana jest obecnie za mało prawdopodobną z uwagi na uwarunkowania strategiczne, o tyle ograniczone ataki na poszczególne wyspy uznawane są za jedno z największych zagrożeń. Japońskie Siły Samoobrony dążą do uzyskania zdolności odparcia ewentualnych sił inwazyjnych przez zapewnienie panowania w powietrzu i na morzu, budowę zdolności do odpierania ataków sił lądowych (w tym nieregularnych), także z uwzględnieniem prowadzenia morskich operacji desantowych.

3. Utrzymywanie i wzmacnianie systemu obrony przeciwrakietowej. Atak pociskami balistycznymi, przeprowadzony przez siły Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej jest uznawany za jedno z najbardziej prawdopodobnych zagrożeń dla bezpieczeństwa Japonii, z uwagi na agresywne zachowanie KRL-D na arenie międzynarodowej i północnokoreański arsenał broni masowego rażenia. Ponadto, Japonia nie zamierza pozyskiwać broni nuklearnej, co stawia ją w potencjalnym starciu na słabszej pozycji. Z tego powodu JSDF muszą dysponować niezawodnym systemem obrony przeciwrakietowej, zdolnym do odparcia ataku pociskami balistycznymi (lub manewrującymi), nawet gdyby został on przeprowadzony jednocześnie z atakiem innymi środkami (np. działania sił specjalnych, atak cybernetyczny). Funkcjonowanie systemu obrony przeciwrakietowej terytorium Japonii ma też znaczenie w kontekście zachowania równowagi strategicznej w regionie w kontekście rozbudowy wojsk rakietowych ChRL.

4. Ochrona przestrzeni kosmicznej i cyberprzestrzeni. Z uwagi na rosnące znaczenie systemów informatycznych oraz systemów działających w przestrzeni kosmicznej zarówno dla Sił Samoobrony, jak i dla codziennego funkcjonowania kraju JSDF będą rozwijać systemy wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami, a infrastruktura informatyczna będzie budowana w taki sposób, aby skutki ewentualnych ataków były szybko likwidowane. Co więcej, Siły Samoobrony podejmą szeroko zakrojoną współpracę w zakresie cyberbezpieczeństwa z podmiotami rządowymi i pozarządowymi (np. przedsiębiorstwami należącymi do infrastruktury krytycznej). Wreszcie, należy się spodziewać stworzenia zdolności ofensywnych w zakresie działań w cyberprzestrzeni, podobnie, jak ma to miejsce w innych państwach, także np. w neutralnej Szwecji.

5. Przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych i katastrof przemysłowych. Siły Samoobrony odgrywają bardzo istotną rolę w systemie reagowania kryzysowego Japonii. z uwagi na dysponowanie dużą ilością sił i środków koniecznych podczas akcji ratowniczych po wystąpieniu katastrof naturalnych czy zagrożeń związanych z funkcjonowaniem elektrowni jądrowych. Zgodnie z nowymi wytycznymi, w dalszym ciągu będzie kładziony nacisk na rozbudowę zdolności w zakresie transportu morskiego i powietrznego. Przewiduje się także ustalenie schematu działania Sił Samoobrony, umożliwiającego z jednej strony natychmiastowe uruchomienie sił i środków tuż po wystąpieniu zagrożenia, a z drugiej strony stopniową rotację jednostek w toku akcji ratowniczej, w celu zachowania jej ciągłości.

Ponadto, jak już wspomniano, Siły Samoobrony będą brać aktywny udział w inicjatywach międzynarodowych, wśród których wymienia się wspólne ćwiczenia i szkolenia, ale także aktywne działania stabilizacyjne, w tym w zakresie zwalczania piractwa morskiego. Obecnie Siły Samoobrony dysponują bazą sił powietrznych w Dżibuti, gdzie stacjonują morskie samoloty patrolowe biorące udział w misjach zwalczania piractwa morskiego.

Zmiany w strukturze organizacyjnej Sił Samoobrony

Jak już wspomniano, zgodnie z nowymi wytycznymi nie zmieni się ogólna liczebność Sił Samoobrony, wynosząca 151 000 żołnierzy służby czynnej oraz 8000 żołnierzy rezerwy pozostających w gotowości bojowej, zmianom ulegnie natomiast ich struktura organizacyjna. W siłach lądowych zwiększy się udział sił szybkiego reagowania, kosztem jednostek podlegających poszczególnym okręgom wojskowym, co umożliwi szybsze reagowanie na pojawiające się zagrożenia. Wycofane zostaną czołgi II generacji Typ 74, a także część posiadanych środków artyleryjskich – haubic samobieżnych i holowanych oraz wyrzutni MLRS. Z drugiej strony na uzbrojenie mają trafić kołowe wozy wsparcia ogniowego, wyposażone w armaty kalibru 105 mm. Przewiduje się także zakupy pływających transporterów opancerzonych, zdolnych do działania w warunkach morskich.

Znaczne zakupy nowego sprzętu i uzbrojenia czekają Morskie Siły Samoobrony, gdzie łączna liczba nawodnych okrętów eskortowych (niszczycieli, fregat, korwet i śmigłowcowców) zwiększy się docelowo z 47 do 54 okrętów. Do służby trafią m.in. 2 dodatkowe niszczyciele wyposażone w system Aegis BMD klasy Atago, oparte o niszczyciele klasy Arleigh Burke. Morskie Siły Samoobrony otrzymają ponadto partię okrętów podwodnych klasy Soryu z napędem AIP, dzięki czemu łączna liczba okrętów podwodnych w służbie zwiększy się z 16 do 22.

Wreszcie, Powietrzne Siły Samoobrony otrzymają nowe samoloty wielozadaniowe typu F-35, sformowane zostaną dodatkowe eskadry lotnictwa taktycznego (1 eskadra), samolotów tankowania powietrznego (1 eskadra) i samolotów wczesnego ostrzegania (1 eskadra). Biorąc pod uwagę, że nowe ramy dla rozwoju Sił Samoobrony zostały przyjęte w grudniu 2013 roku, należy zrozumieć, że nowe zakupy nie zostały jeszcze zakontraktowane, gdyż wcześniejsze plany przewidywały utrzymywanie w służbie mniejszej liczby samolotów. Można się jednak spodziewać, że zwiększenie liczebności samolotów poszczególnych klas będzie oznaczało bądź zakupy zmodernizowanych samolotów utrzymywanych w służbie, w wypadku samolotów wczesnego ostrzegania (Boeing E-767) i samolotów tankowania powietrznego (Boeing KC-767) bądź większe zakupy samolotów F-35 w wypadku samolotów wielozadaniowych. Nie jest jednak wykluczone, że Japonia podejmie decyzję o zwiększeniu zakupów samolotów wielozadaniowych nowej generacji ATD-X, rozwijanych przez krajowy przemysł obronny.

Finansowanie

Zgodnie z przyjętą strategią Japonia zamierza w okresie od roku finansowego 2014 do roku finansowego 2018 wydać na obronę narodową 24,7 bilionów jenów (ok. 240 mld USD), co stanowi wzrost o ok. 5 % w stosunku do poprzedniego planu finansowego na okres 5 lat, przyjętego w 2010 roku. W roku finansowym 2014 wydatki japońskiego MON mają wynieść 4,78 bln jenów, co stanowi wzrost o ok. 2,2 % w stosunku do kończącego się w marcu br. FY 2013. Widać zatem wyraźnie, że Japonia systematycznie zwiększa wydatki na obronę narodową, co pozwala realizować zakrojone na szeroką skalę projekty modernizacyjne bez konieczności dokonywania redukcji stanów liczebnych sił zbrojnych. Warto podkreślić, że Japonia wydaje na obronę narodową ok. 1 % PKB. Może się to wydawać niewiele, ale biorąc pod uwagę siłę gospodarki Kraju Kwitnącej Wiśni, przyjęty poziom finansowania pozwala na realizowanie programów modernizacyjnych na bardzo szeroką skalę. Nie bez znaczenia są brak konieczności utrzymywania stosunkowo licznej armii, jeżeli wziąć pod uwagę liczbę obywateli Japonii wynoszącą ponad 125 mln oraz fakt, że Siły Samoobrony już obecnie są wyposażone w dużej mierze w nowoczesne uzbrojenie.

Podsumowanie

Nowa strategia obronna Japonii stanowi odpowiedź na wzrost napięcia w obszarze Oceanu Spokojnego. Japońskie Siły Samoobrony są przygotowywane przede wszystkim do zapewnienia bezpieczeństwa terytorium kraju i funkcjonowania jego gospodarki, przeciwdziałając zarówno zagrożeniom o charakterze militarnym, jak i pozamilitarnym. Istotne są działania w zakresie utrzymania równowagi sił w regionie, w ścisłym sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi. Powoli zwiększa się także udział Japonii w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego. Rozbudowa marynarki wojennej i sił powietrznych, a także zmiana struktury wojsk lądowych mają na celu dostosowanie struktury Sił Samoobrony do ewoluujących zagrożeń. Dość istotny jest fakt, że Japonia, sama nie dysponując bronią masowego rażenia, dąży do stworzenia systemu obrony przeciwrakietowej, licząc się także z atakami z wykorzystaniem broni masowego rażenia. Przy tym wszystkim Japońskie Siły Samoobrony podlegają zakrojonym na bardzo szeroką skalę procesom modernizacyjnym, możliwym do przeprowadzenia dzięki silnej gospodarce i woli politycznej. 

Jakub Palowski