Rekordowy budżet obronny Turcji. W co inwestuje Ankara [ANALIZA]

Oczekuje się, że turecki przemysł obronny i lotniczy będzie nadal dynamicznie rozwijał się ze względu na decyzję o kontynuacji przyjętej wcześniej polityki rządu, ukierunkowanej na wzmocnienie zdolności bojowej i względnej niezależności militarnej państwa. Planowany na lata 2024-2028 XII Plan Rozwoju uwzględnia działania, które będą realizowane w ciągu najbliższych pięciu lat. W oświadczeniu wiceprezydenta Cevdeta Yılmaza stwierdzono, że w budżecie rządu centralnego na rok 2024 całkowite wydatki szacuje się na 11 bilionów lir, a dochody budżetowe powinny wynieść natomiast ok 8 bilionów lir (1 lira to obecnie około 0,14 zł).

Rekordowe sumy na bezpieczeństwo i obronność Turcji

Nowy plan wydatków obejmuje również ramy umożliwiające zaspokojenie potrzeb Turcji w zakresie obronności i bezpieczeństwa poprzez zapewnienie maksymalnego wykorzystania krajowych technologii i zdolności oraz zwiększenie jej konkurencyjności w skali globalnej. Budżet obronny Turcji na 2024 rok wynosi 1 bilion 133,5 miliarda lir, co oznacza, że zostanie zwiększony o rekordową jak dotychczas kwotę. Dolarowa równowartość tej sumy przy obecnym kursie stanowi równowartość 40,5 miliarda dolarów, co stanowi 10,2% całkowitej wielkości budżetu państwa. Dla porównania warto przypomnieć, że Turcja w 2023 roku przeznaczyła na obronność i bezpieczeństwo ok. 16 mld dolarów. Wzrost deklarowanej kwoty wyniesie zatem ponad 230%.

Planowany budżet wybranych instytucji państwowych:

• Ministerstwo Obrony Narodowej (440 miliardów 496 milionów lir -- 15,7 miliarda dolarów)
• Generalna Dyrekcja Bezpieczeństwa (305 miliardów 479 milionów lir — 10 901 miliardów dolarów)
• Dowództwo Generalne Żandarmerii (189 miliardów 693 milionów lir — 6,69 miliarda dolarów)
• Fundusz Wsparcia Przemysłu Obronnego (162,6 miliarda lir - 5,8 miliarda dolarów)
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (76 miliardów 295 milionów lir -- 2,722 miliardów dolarów)
• Narodowa Organizacja Wywiadowcza (17 miliardów 447 milionów lir — 622,6 miliona dolarów)
• Straż Przybrzeżna (11 miliardów 517 milionów lir — 410 994 milionów dolarów)
• Agencja Przemysłu Obronnego (837 milionów lir – 29,8 miliona dolarów)
• Sekretariat Instytucji Bezpieczeństwa Narodowego (286 milionów lir - 10,2 miliona dolarów) 

Pieniądze budżetowe mają lewarować produkcję zbrojeniową w Turcji

Yılmaz podkreślał, że decyzja o tak znaczącym zwiększeniu wydatków na obronność ma na celu przede wszystkim poprawę krajowych zdolności produkcyjnych, szczególnie w sektorze subkomponentów, co docelowo ma skutkować zminimalizowaniem zależności państwa od zagranicznych dostaw broni. Wiceprezydent dodał przy tym, że Turcja nie jest już naśladowcą, ale podmiotem, za którego przykładem podążają inne państwa, co mają potwierdzać ogólnodostępne statystyki. Choć w 2002 roku w Turcji w przemyśle obronnym działało zaledwie 56 firm, to na dzień dzisiejszy liczba ta przekroczyła 3 tysiące. Liczba projektów wzrosła natomiast z 62 do 850, a ich wartość wyniosła ponad 90 miliardów dolarów, co stanowi 16-krotny wzrost. Co więcej, budżet na badania i rozwój w dziedzinie obronności, który w 2002 roku wynosił 49 milionów dolarów, przekracza obecnie 2 miliardy dolarów rocznie.

„Położenie geopolityczne naszego kraju zwiększa jego znaczenie w regionie i na świecie, ale niesie ze sobą także ryzyka i zagrożenia. Aby istnieć w tak krytycznym położeniu geograficznym, chronić nasze prawa i interesy we wszystkich obszarach, a jednocześnie przyczyniać się do pokoju i stabilności na świecie, musimy być silni militarnie. Dlatego też w naszej propozycji budżetu na rok 2024 staramy się wykorzystać środki, które zostaną przeznaczone naszemu Ministerstwu na ten cel w możliwie najbardziej efektywny i korzystny sposób.” – Yaşar Güler

Jak Turcja radzi sobie z czystkami w wojsku po 2016 r.?

Zgodnie z nowymi wytycznymi przyszły plan rozwoju uwzględnia szersze wsparcie działalności badawczo-rozwojowej oraz modernizację produktów przeznaczonych do użytku wojskowego i cywilnego w kluczowych obszarach, takich jak technologie kwantowe, sztuczna inteligencja, systemy autonomiczne i technologie hipersoniczne. W okresie objętym planem rozwoju zatrudnienie w sektorach obronnym i lotniczym zostanie w przybliżeniu podwojone. W dalszej kolejności podkreślono rosnące zapotrzebowanie państwa na wykwalifikowaną kadrę wojskową, co jest pokłosiem próby zamachu stanu z 15 lipca 2016 r. oraz następujących po nim czystek w sektorze wojskowym. Oficjalnie podaje się, że z tureckich sił zbrojnych ze względu na powiązania z FETO zwolniono 23 971 wojskowych i funkcjonariuszy.

Należy podkreślić, że wiele z tych osób stanowili doświadczeni oficerowie z wieloletnim stażem służby wojskowej. Aby sprostać temu wyzwaniu, rząd skoncentruje się na rozwoju infrastruktury edukacyjnej, w tym także w sferze dalszej drogi rozwoju zawodowego poszczególnych jednostek. Güler dodał w swoim oświadczeniu, że rekrutacja personelu wojskowego i studentów odbywa się w koordynacji z innymi instytucjami publicznymi, zgodnie z prawem i obowiązującym ustawodawstwem, w sposób przejrzysty i otwarty na kontrolę administracyjną i sądową oraz że w dalszym ciągu podejmowane są wysiłki na rzecz poprawy praw personelu.

Sektor zbrojeniowy siłą napędową tureckiej gospodarki

Ważną część wybranej strategii stanowią także cele w zakresie handlu uzbrojeniem, przy czym szacuje się, że przyszłoroczne zyski budżetowe z tego źródła będą jeszcze większe niż te uzyskane w roku bieżącym. Wszystkie te polityki i środki mają na celu zwiększenie wolumenu handlu w sektorze zbrojeniowym. Eksport z sektora obronnego i lotniczego, który w ubiegłym roku sięgnął 4,4 miliarda dolarów, w tym roku ma wynieść ponad 6 miliardów dolarów, co z pewnością ma związek z podpisaniem lukratywnych kontraktów z wybranymi państwami Bliskiego Wschodu, w tym przede wszystkim z Arabią Saudyjską, z którą w lipcu bieżącego roku zawarto rekordowy kontrakt o wartości ponad 3 miliardów dolarów. Oczekuje się przy tym, że w 2028 roku całkowita wartość eksportu ma przekroczyć 11 miliardów dolarów.

Obecne i przyszłe wydatki w tureckim sektorze obronnym

W 2023 roku do służby w Tureckich Siłach Morskich przyjęto pierwszy na świecie statek UAV, wielozadaniowy okręt desantowy TCG Anadolu, który jest największym tureckim okrętem wojskowym, oraz TCG Heybeliada, TCG Büyükada, TCG Burgazada i TCG Kınalıada. Rozpoczęto także masową produkcję pojazdu ULAQ. 14 grudnia bezzałogowy samolot bojowy Bayraktar KIZILELMA wykonał natomiast swój pierwszy lot i stał się pionierem na świecie w tej dziedzinie. Na chwilę obecną wciąż trwają loty testowe i integracja amunicji z tureckimi samolotami. W najbliższym okresie planowany jest także pierwszy lot Narodowego Samolotu Bojowego KAAN.

Warto w tym miejscu wspomnieć o tzw. funduszu inwestycyjnym Venture Capital, służącym z kolei poprawie środowisk innowacyjnych i zaawansowanych technologii, który został utworzony w celu wspierania inwestycji kapitału podwyższonego ryzyka w przemyśle obronnym. Oczekuje się, że wielkość funduszu w perspektywie średnioterminowej osiągnie 1 miliard lirów.

Yaşar Güler przemawiając na posiedzeniu Ministerstwa Obrony Narodowej zwrócił także uwagę na brak postępów w procesie pozyskiwania myśliwców F-35 od Stanów Zjednoczonych, pomimo zapłaty 1,4 mld dolarów. Zapewnił, że samoloty bojowe, którymi dysponuje Turcja, w tym F-16 i F-4, wystarczą do zadań, które armia turecka planuje obecnie wykonywać, jednak patrząc w przyszłość, już teraz należy szukać odpowiednich alternatyw. Minister potwierdził także, że spotkał się z przedstawicielami Anglii i Hiszpanii w sprawie zakupu 40 samolotów Eurofighter, które w przyszłości miałyby stanowić dodatkowe wzmocnienie tureckiej armii.

Czynniki napędzające rozwój tureckiego sektora zbrojeniowego

Biorąc pod uwagę swoje położenie geopolityczne, a co za tym idzie niebezpieczeństwa związane z wybuchem kolejnych regionalnych konfliktów zbrojnych, Turcja może odczuwać presję do ciągłego zwiększania swoich zdolności bojowych. Podobny efekt mają zagrożenia wewnętrzne, jak i te, które wynikają z działań podmiotów ponadnarodowych, w tym grup terrorystycznych.

Opisując terroryzm jako problem pochłaniający energię i zasoby kraju, Minister Obrony Narodowej podkreślił, że dla dobra i bezpieczeństwa państwa konieczna jest kontynuacja działań w kraju i za granicą, polegających na „strategii neutralizacji zagrożeń u ich źródeł”. Güler podkreślił, że dzięki operacjom takim jak Tarcza Eufratu, Gałązka Oliwna, Źródełko Pokoju, Tarcza Wiosenna i Szpon „korytarz terroru” stopniowo się rozpada, co w efekcie zwiększa poziom bezpieczeństwa samej Turcji.

Nie ulega jednak wątpliwości, że choć zaangażowanie Turcji w konflikty regionalne niesie ze sobą duże ryzyko niepowodzenia, to umiejętność sprostania potrzebom i oczekiwaniom społeczności międzynarodowej działa na korzyść Ankary. Przykładem takiej strategii może być zaangażowanie w konflikt rosyjsko-ukraiński czy wsparcie dla Azerbejdżanu. Choć armia turecka nie brała bezpośredniego udziału w tych konfliktach, współpraca sektorów zbrojeniowych poszczególnych krajów, obejmująca m.in. przekazywanie dronów Bayraktar TB2, przyczyniła się do skutecznej promocji tureckiego sprzętu wojskowego na świecie, co niewątpliwie wiązało się z podpisaniem kolejnych lukratywnych kontraktów handlowych.