Jak wykluwał się T-14 Armata: rosyjski czołg przyszłości [ANALIZA]

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Topola, Buntownik, Bokser i Młot

Pierwsze prace rozpoczęto w Charkowie w ramach dwóch konkurujących ze sobą zespołów, pierwszy zespół kierowany był przez Jewgienija A. Morozowa, syna sławnego radzieckiego konstruktora Aleksandra A. Morozowa, drugi zespół kierowany był przez inżyniera Wadima R. Kowaliucha.

Zespół Morozowa zdecydował się na opracowanie maszyny o nietypowym układzie konstrukcyjnym, z dwu osobową załogą, oraz niespotykanym jak na ówczesne czasy, poziomem automatyzacji konstrukcji, wóz otrzymał oznaczenie Obiekt 490 „Topola".

Co ciekawe pojazd konstrukcyjnie nawiązywał do wcześniejszych prac prowadzonych przez USA i RFN w programie MBT-70/KPz-70, gdzie cała załoga została umieszczona w wieży. Wóz uzbrojony miał być w armatę gładkolufową kaliber 125 mm oznaczoną jako 2A66, ładowaną z izolowanego magazynu amunicji w tylnej niszy wieży, natomiast w kadłubie znajdować się miał drugi izolowany magazyn amunicji pomiędzy wieżą a przedziałem napędowym.

Wieża czołgu od przodu i na burtach chroniona była pancerzem specjalnym, przód kadłuba natomiast dwiema warstwami pancerza specjalnego pomiędzy, którymi znajdować się miał zbiornik paliwa. Wóz wyposażony miał zostać również w aktywny system obrony Sztandard, będący ewolucją systemu Drozd.

Zespół napędowy składać się miał z silnika wysokoprężnego 6TD-1 o mocy 1000 KM, lub jego wersją rozwojową o większej mocy. Wóz miał otrzymać nowoczesną przekładnię, dzięki której prędkość osiągana w trakcie jazdy do przodu wynosiła by około 60-70 km/h oraz w czasie jazdy do tyłu 30 km/h. Wóz wyposażony miał zostać także w zawieszenie hydropneumatyczne, umożliwiające zmniejszenie lub zwiększenie prześwitu, oraz przechył pojazdu w tył lub przód tym samym zwiększając dodatni i ujemny kąt podniesienia uzbrojenia głównego.

Obok czołgu zaprojektowany miał zostać również bazujący na nim, opancerzony pojazd logistyczny, który w sposób zautomatyzowany miał uzupełniać zapas amunicji oraz paliwa w czołgach.

Ostatecznie okazało się, że choć w warunkach eksperymentalnych załoga dwuosobowa była wstanie prowadzić czołg oraz prowadzić ogień, praktycznie obciążenie załogi było zbyt duże, i wymagałoby bardzo długiego okresu szkolenia, stąd też zdecydowano się na opracowanie wersji uproszczonej z trzy osobową załogą i kierowcą w kadłubie po jego lewej stronie.

Ostatecznie projekt odrzucono, na rzecz mniej radykalnego, lecz bardziej perspektywicznego projektu, zaproponowanego przez zespół pod kierownictwem W. R. Kowaliucha. Wóz ten otrzymał oznaczenie Obiekt 490A „Buntownik", i pomimo mniej radykalnego układu konstrukcyjnego, nadal odstawał od konstrukcji klasycznych czołgów.

Kierowca znajdował się w kadłubie po lewej jego stronie, po prawej stronie jego stanowiska znajdował się zbiornik paliwa o pojemności 1290 litrów. Działonowy i dowódca znajdowali się w wieży, po jej lewej stronie w układzie tandem, po prawej stronie wieży znajdował się odizolowany od reszty wozu magazyn amunicji oraz automat ładowania armaty.

Celownik z kanałem dziennym oraz dalmierzem laserowym został umieszczony po lewej stronie wieży, i przekazywał obraz działonowemu bezpośrednio torem optycznym, natomiast celownik z kamerą termowizyjną znajdował się po prawej stronie wieży, i przekazywał obraz na wyświetlacz znajdujący się na stanowisku działonowego.

Dowódca wozu natomiast dysponować miał zarówno panoramicznym przyrządem obserwacyjno-celowniczym z możliwością naprowadzania uzbrojenia i prowadzenia ognia, oraz prawdopodobnie podglądem obrazu z przyrządów celowniczych działonowego.

Były więc to rozwiązania bardzo nowoczesne i niemalże identyczne do tych stosowanych w czołgach zachodnich.

Wieża ma niski profil oraz zewnętrznie zainstalowaną armatę w lekkiej osłonie pancernej wraz z dwoma sprzężonymi z nią karabinami maszynowymi (najprawdopodobniej PKT/PKTM) zainstalowanymi po obu stronach armaty na jej osłonie w tylnej jej części. Uzbrojenie główne stanowić miała 125 mm armata gładkolufowa, będąca dalszą ewolucją dobrze znanej armaty 2A46, i nosząca najprawdopodobniej kod 2A66 (planowano również zastosowanie alternatywy w postaci armaty kaliber 130 mm), dowódca miał otrzymać także stanowisko zdalnie sterowanego karabinu maszynowego kaliber 12,7 mm (najprawdopodobniej NSWT). Magazyn amunicji dla automatu ładowania, miał bardzo kompaktową konstrukcję, co wymusiło znalezienie nowych rozwiązań w celu pomieszczenia dostatecznej ilości amunicji.

Jednym z nich były ładunki miotające z łuskami o zmiennym kształcie, rozwiązanie to oznaczało, że zamiast sztywnej samospalającej łuski, zastosowano łuskę miękką, która mogła w kasetach amunicyjnych magazynu amunicji, zmienić kształt pozwalając na składowanie większej ilości amunicji.

Opancerzenie czołgu jak na ówczesne czasy było imponujące, przód kadłuba oraz wieży chroniły moduły pancerza specjalnego z elementami ceramicznymi o grubości około 780 mm, burty wieży posiadały osłonę o grubości około 400 mm, strop i tył wieży o grubości około 200 mm, podobnie burty kadłuba na wysokości przedziału załogi.

Do roku 1982 wykonano drewniany model w skali 1:1, wkrótce potem zbudowano ruchomą makietę, a następnie prototyp w latach 1983-1984. Ostatecznie uznano, że pojazd dysponuje zbyt niską siłą ognia jak na projekt czołgu nowej generacji, dodatkowo należało wprowadzić poprawki biorące pod uwagę wyniki testów pierwszego prototypu.

Nowy wariant zachował oznaczenie Obiekt 490A, lecz otrzymał nowy kryptonim „Bokser". W wypadku kadłuba generalnie zachowano dotychczasowy układ konstrukcyjny, poważnym zmianom uległa konstrukcja wieży, od teraz działonowy siedział po lewej stronie armaty a dowódca po prawej. Uzbrojenie główne stanowiła nowa armata gładkolufowa 2A73 kaliber 152 mm (jako alternatywy rozważane były również armaty oznaczone jako ŁP-81 i ŁP-83).

Zmieniono również konstrukcję automatu ładowania i jego magazynu, teraz urządzenia dosyłające naboje umieszczono pod armatą, natomiast magazyn automatu ładowania znalazł się pod podłogą wieży, przypominało to nieco rozwiązanie zastosowane w czołgach T-72. Zachowano ładunki miotające w łuskach o zmiennej geometrii, ogólny zapas amunicji miał stanowić 40 kompletów pocisk + ładunek miotający.

Ostatecznie nie udało się zbudować prototypu tej wersji czołgu, co więcej pozostało wiele nierozwiązanych problemów technicznych, na przykład nie udało się doprowadzić do niezawodnego działania ładunków miotających z łuskami o zmiennej geometrii.

Już w 1984 zarzucono projekt Obiekt 490A „Buntownik/Bokser" na rzecz nowego czołgu, oznaczonego jako Obiekt 477 „Bokser". Nowy czołg był niejako kontynuatorem układu konstrukcyjnego przyjętego w wypadku Obiekt 490A, ale z wieloma poprawkami, oraz powrotem do konwencjonalnych, samospalających się łusek.

W wyniku skandalu szpiegowskiego, związanego z wyciekiem informacji o nowym czołgu na zachód, zadecydowano o zmianie oznaczenia na Obiekt 477A „Młot", układ konstrukcyjny kadłuba był zbliżony do wcześniejszych konstrukcji, aczkolwiek jego wysokość została podwyższona, zaś przód kadłuba otrzymał wzmocnione opancerzenie kompozytowe o większej grubości dochodzącej już do około 1000 mm, dodatkowo ekranowany modułami ciężkiego wybuchowego pancerza reaktywnego.

Wieża miała niski profil i w zasadzie pozbawiona była właściwego pancerza przedniego, zamiast tego nad strop kadłuba wystawał jedynie strop wieży nad stanowiskami dowódcy i działonowego, o grubości około 200 mm, oraz garb w którym mieściła się armata oraz sprzężony z nią karabin maszynowy.

Burty kadłuba również chronione są pancerzem kompozytowym grubości około 200 mm, oraz dodatkowo na wysokości przedziału załogi, fartuchami bocznymi z wbudowanymi modułami wybuchowego pancerza reaktywnego.

Za napęd ponownie odpowiadać miał wariant silnika 6TD, aczkolwiek z czasem rozpoczęto pracę nad dwoma wariantami czołgu, pierwszy wykorzystujący wspomniany silnik oraz zawieszenie wywodzące się z rodziny czołgów T-64, oraz drugi, z turbiną gazową GTD-1250 oraz zawieszenie wywodzącym się z rodziny czołgów T-80.

Ostatecznie projekt uległ kolejnym opóźnieniom ze względu na zmiany w wymaganiach dotyczących konstrukcji amunicji, co wymusiło ponowne przeprojektowanie pojazdu, tak narodził się Obiekt 477A1 „Nota".

Obiekt 477A1 posiada przeprojektowaną przednią część kadłuba, gdzie stanowisko kierowcy przesunięto do osi wzdłużnej kadłuba, natomiast po obu jego stronach, umieszczone miały zostać bębny z amunicją, pomysł zakładał, że ustawiając wieżę na godzinę 12, z tych bębnów nastąpi automatyczne doładowanie głównego magazynu amunicji, który znajdował się na podłodze kosza wieży, zaś po obu jego stronach, znajdować się mały stanowiska dowódcy i działonowego.

Takie przeprojektowanie wymuszone zostało zmianami w konstrukcji amunicji, która uległa znacznemu wydłużeniu i to pomimo jej dzielonej konstrukcji. Poza tym Obiekt 477A1 powielał wiele rozwiązań z wcześniejszego wariantu, w tym również najprawdopodobniej zastosowanie różnych typów silników oraz zawieszenia.

Znana jest jedynie jedna, dość słabej jakości fotografia Obiekt 477A1 „Nota" w wariancie najprawdopodobniej napędzanym turbiną gazową, oraz z zawieszeniem typowym dla rodziny czołgów T-80.

Projekt próbowano kontynuować jeszcze przez kilka lat po upadku ZSRR, w ramach współpracy między Ukrainą a Federacją Rosyjską, ostatecznie jednak projekt został zamknięty, z kilkoma prototypami, które znajdować się miały na terytorium Rosji i Ukrainy.

Poprawa-88

Program „Poprawa-88" został jak nazwa wskazuje rozpoczęty pod koniec lat 80-tych, a udział w nim brało biuro konstrukcyjne UKBTM, które leży na terenie zakładów UralWagonZawod. Poza tym w programie jako poddostawcy wzięły udział zakłady NIID, WNITM, WNITI, Ural NITI, Zakład numer 9 z Jakieterynburga, przedsiębiorstwo „Barykada" CNIIM, przedsiębiorstwo „Mołot", zakłady „Elektromaszyna", oraz „Rotor".

Konstruktorzy założyli odejście od dotychczasowego układu konstrukcyjnego, na rzecz rozwiązania najbardziej perspektywicznego, ale również najtrudniejszego do osiągnięcia. Mianowicie cała załoga miała zostać przeniesiona do kadłuba, do kabiny znajdującej się w jego przedniej części, która od przodu chroniona była masywnym pancerzem specjalnym, natomiast bardzo gruby pancerz kompozytowy miał osłaniać ją również od góry, boków i dołu. Natomiast od tyłu kabina załogi oddzielona jest grubą pancerną płytą od reszty pojazdu.

Pancerz chroniący kabinę załogi, dodatkowo ekranowany miał być nowym typem wybuchowego pancerza reaktywnego. Wieża natomiast miała stać się konstrukcją całkowicie bezzałogową, zdalnie sterowaną z kabiny znajdującej się w kadłubie.

Wieża uzbrojona zostać miała w nową armatę kalibru 152 mm o oznaczeniu 2A83. Uzbrojenie pomocnicze stanowić miał znajdujący się na lewej burcie wieży moduł, wyposażony w 30 mm armatę automatyczną 2A42 oraz karabin maszynowy PKTM kaliber 7,62 mm lub wielkokalibrowy karabin maszynowy NSWT kaliber 12,7 mm. Ponadto wóz wyposażono w wyrzutnie granatów dymnych i aerozolowych systemu 902 „Chmura".

Zapas amunicji do armaty 2A83, wynoszący 24 komplety pocisk + ładunek miotający, znajdować się w miał w zautomatyzowanym magazynie amunicji, który znajdował się pod wieżą, zarówno pociski jak i ładunki miotające najprawdopodobniej ustawione są pionowo. Amunicja z magazynu pobierana jest przez automat ładowania i dosyłana do armaty.

Nieznany jest dokładny zapas amunicji do uzbrojenia pomocniczego. Ponadto wóz wyposażono w system aktywnej obrony Standard, oraz najprawdopodobniej elementy systemu Sztora, mającego ostrzegać przed podświetleniem czołgu wiązką lasera, i w sposób zautomatyzowany, odpalać wyrzutnie granatów dymnych i aerozolowych.

Pojazd napędzany miał być nowym silnikiem wysokoprężnym, 12 cylindrowym, czterosuwowym, w nietypowym układzie X, którzy otrzymał oznaczenie A-85. Silnik taki był kompaktowy, zapewniał dużą moc na poziomie 1500 KM, ale jednocześnie ma skomplikowaną konstrukcję i jest trudny w utrzymaniu.

Obiekt 195 był też maszyną dosyć ciężką jak na dotychczasowe rosyjskie, a wcześniej radzieckie konstrukcje albowiem jego masa oscylowała w przedziale 55-58 ton. To oczywiście powodowało pewne problemy logistyczne a dodatkowo wymuszałoby inwestycje w nową infrastrukturę, mosty samobieżne, mosty pontonowe, garaże itp.

Ówczesna Federacja Rosyjska przełomu XX i XXI wieku, nie mogła sobie pozwolić na takie wydatki, stąd też pomimo udanych testów prototypów, program został ostatecznie zamknięty około roku 2010.

Oczywiście nie była to praca zmarnowana, albowiem na bazie Obiektu 195 miał powstać nowy czołg, lepiej dostosowany do infrastruktury Federacji Rosyjskiej, oraz pod wieloma względami nowocześniejszy, i opracowany w ramach nowej koncepcji uniwersalnej ciężkiej platformy gąsienicowej, przy wykorzystaniu doświadczeń innych biur konstrukcyjnych.