Globalny rynek uzbrojenia na fali wzrostu: USA zwiększają sprzedaż, Rosja - zmniejsza [ANALIZA]

Sztokholmski instytut SIPRI opublikował najnowsze dane dotyczące eksportu uzbrojenia. Wynika z nich, że w latach 2013-17 Stany Zjednoczone, pozostające największym eksporterem broni zdołały zwiększyć wolumen sprzedaży za granicę aż o 25 procent w stosunku do lat 2008-12. Dr Aude Fleurant z SIPRI twierdzi, że w ciągu ostatnich pięciu lat Amerykanie zdołali osiągnąć najwyższy poziom eksportu uzbrojenia, m.in. dzięki kontraktom podpisanym przez administrację Obamy. Ta wzrostowa tendencja będzie prawdopodobnie kontynuowana.

Na drugim miejscu plasuje się Rosja, która jednak zmniejszyła swój eksport o 7,1 proc. Na kolejnych pozycjach plasują się Francja (wzrost o 27 proc.), Niemcy (spadek o 14 proc.) i Chiny (wzrost o 38 proc.).

W pierwszej dziesiątce znajdują się też Wielka Brytania (wzrost eksportu o 37 proc.), Hiszpania (wzrost o 12 proc.), Izrael (wzrost o 55 proc.), Włochy (wzrost o 13 proc.), i Holandia (wzrost o 14 proc.).

Eksperci SIPRI zaznaczają, że „wielka piątka” odpowiedzialna jest za prawie trzy czwarte światowego eksportu broni (74 proc.), a kraje pierwszej dziesiątki – za niemal 90 proc. eksportu. Wśród innych państw, które zwiększyły sprzedaż uzbrojenia za granicę wymieniono m.in. Koreę Południową (o 65 proc.) i Turcję (o 145 proc.), znajdujące się na 12. i 13 miejscach. Z kolei Ukraina zmniejszyła swój eksport o 26 proc., i uplasowała się na 11. pozycji.

Wśród pierwszych dwudziestu pięciu największych eksporterów znalazły się też Białoruś (16. miejsce, wzrost o 12 proc.) i Czechy (20. miejsce, wzrost aż o 467 proc.). Tak znaczna dynamika w wypadku Pragi jest zapewne związana między innymi z realizacją kontraktu na sprzedaż nadwyżkowych samolotów L-159 do Iraku.

Wśród importerów niezmiennie pierwsze miejsce zajmują Indie. Odpowiadają one za 12 proc. światowych zakupów broni. W porównaniu do lat 2008-2012 ich wolumen zwiększył się o 24 procent. Na kolejnych pozycjach plasują się trzy kraje Bliskiego Wschodu – Arabia Saudyjska (wzrost o 225 proc.), Egipt (wzrost o 215 proc.), Zjednoczone Emiraty Arabskie (wzrost o 51 proc.). Pierwszą piątkę importerów zamykają Chiny, choć w tym wypadku wartość sprzedaży zmniejszyła się o 19 proc. Spadki importu odnotowały też inne państwa z rozwiniętym przemysłem obronnym, jak Korea Południowa, Turcja, USA czy też Singapur. Zakupy uzbrojenia za granicą zwiększyła za to o 7,5 proc. posiadająca silną zbrojeniówkę Australia, plasująca się na szóstej pozycji.

Ogólny wolumen międzynarodowych transferów broni był w latach 2013-2017 o około 10 proc. większy niż w latach 2008-12. Widać wyraźnie, że pogarszająca się sytuacja w zakresie bezpieczeństwa powoduje wzrost zapotrzebowania na technologie wojskowe. Wzrost zakresu transferów broni pozwala państwom „wschodzącym” na rynku dynamicznie zwiększać swój eksport nawet wtedy, gdy równocześnie – może w nieco mniejszym tempie – sprzedaż podnoszą też USA czy Francja.

Na razie otwartą kwestią jest, czy utrzyma się tendencja spadku eksportu z Rosji, choć trzeba pamiętać że po rozpoczęciu interwencji w Syrii zainteresowanie sprzętem oferowanym przez Moskwę, często „sprawdzonym bojowo” wzrosło. Rosja w coraz większym stopniu angażuje się też na rynkach bliskowschodnich, również wśród sojuszników USA, jak Turcja czy Irak.

Na uwagę zasługuje również spadek eksportu z Republiki Federalnej Niemiec. Co ciekawe, choć ogólny wolumen zmniejszył się o 14 proc., to zwiększyła się sprzedaż na Bliski Wschód – aż o 109 proc. Obecnie Berlin deklaruje, że zamierza zmniejszyć eksport broni poza kraje NATO i UE. Jednocześnie jednak promuje swoje uzbrojenie w ramach instrumentów współpracy wojskowej UE, jak i pośrednio środków wzmocnienia wschodniej flanki NATO (np. transportery Boxer dla Litwy).

Podobnie jak w poprzednich latach, obszarem szczególnego zainteresowania eksporterów broni pozostaje Bliski Wschód. Toczące się tam konflikty powodują w naturalny sposób zainteresowanie kosztownym i zaawansowanym uzbrojeniem, jak myśliwce, systemy przeciwrakietowe, a także środki rozpoznania, nadzoru i wywiadu (C4ISR). Pomiędzy latami 2008-2012 i 2013-2017 import broni na Bliski Wschód w zasadzie uległ podwojeniu.

W następnych latach dynamika wzrostu może jednak być mniejsza, choćby z uwagi na niższe ceny ropy naftowej. Ogółem kraje Bliskiego Wschodu oraz Azji i Oceanii odpowiadają za około 74 proc. globalnego importu broni. Widać więc, że największe zakupy realizowane są w obszarach potencjalnych konfliktów.

Z danych SIPRI wynika też, że znacząco (o 22 proc.) zmniejszył się wolumen importu do krajów europejskich. Eksperci przyznają jednak, że wraz z dostawami samolotów myśliwskich nowej generacji (F-35) będzie występować tendencja do zwiększenia zakupów zagranicznych. Maszyny tego typu zostały już wprowadzone bądź będą wdrażane do służby w Holandii, Norwegii, Wielkiej Brytanii, we Włoszech, Danii oraz Turcji. Myśliwce uczestniczą też w belgijskim przetargu na nowe samoloty.

Zmniejszył się też import do obu Ameryk (o 29 proc.) i do Afryki (o 22 proc.). W tym ostatnim wypadku największym importerem była Algieria (52 proc. wszystkich afrykańskich zakupów broni za granicą). Państwo to nabywa ponad połowę uzbrojenia w Rosji, a kolejne miejsca zajmują Chiny i Niemcy. W stosunku do lat 2008-2012 wolumen pozostał niemal niezmieniony i zwiększył się o 0,8 proc. Z kolei Nigeria, odpowiedzialna za 5,1 proc. afrykańskiego importu, zwiększyła zakupy za granicą o ponad 40 proc.

Polska nie została ujęta w rankingu pierwszych 25. eksporterów, znajdującym się w publikacji SIPRI. Uplasowała się natomiast na 38. miejscu w pierwszej „40” importerów broni, przy czym wolumen importu zmniejszył się aż o 30 proc. w stosunku do poprzedniego okresu. Jako największych dostawców wymieniono Niemcy, Finlandię i Włochy. W publikacji SIPRI zwrócono też uwagę na zakup przez Polskę pocisków manewrujących powietrze-ziemia (typu JASSM) jak i na ogłoszenie przez Warszawę, ale też Sztokholm i Bukareszt zakupu systemu obrony powietrznej Patriot.

Informacje z raportu SIPRI wskazują dość jednoznacznie, że konflikty i rosnące napięcia regionalne przekładają się na wzrost wolumenu międzynarodowego obrotu uzbrojeniem. Kluczową pozycję wśród eksporterów niepodzielnie mają Stany Zjednoczone, choć również szereg innych państw zwiększa sprzedaż za granicę. Dwoma najważniejszymi rynkami są Bliski Wschód oraz Azja i Oceania. Z kolei w Afryce oraz w Ameryce Południowej zakres zakupów uzbrojenia znacznie się zmniejsza.

Należy zauważyć, że dane o transakcjach na rynku broni z pewnym opóźnieniem reagują na trendy dotyczące np. zmian rocznych budżetów zbrojeniowych. Jest więc prawdopodobne, że w kolejnych latach dojdzie do wzrostu importu do Europy, tym bardziej że – jak zaznaczyli eksperci SIPRI – będzie realizowany program F-35. Obok stopnia napięcia międzynarodowego, ważnym czynnikiem wyznaczającym poziom zakupów uzbrojenia będzie też sytuacja gospodarcza danych państw, a ta u wielu importerów jest mocno zależna od cen surowców energetycznych. Z danych SIPRI wynika jednak, że na razie mamy do czynienia z dodatnim trendem na globalnych rynkach uzbrojenia.