Reklama

F-35 (prawie) szóstej generacji. „Jak Ferrari"

Amerykański F-35A
Amerykański F-35A
Autor. Tech. Sgt. Jerilyn Quintanilla/USAF

Koncern Lockheed Martin zamierza zastosować rozwiązania techniczne opracowane dla myśliwca 6. generacji w kolejnych wariantach samolotu wielozadaniowego F-35.

O planie poinformował prezes Lockheed Martin Jim Taiclet, a sprawę opisuje Defense News. Szef amerykańskiego koncernu stwierdził, że koncern jest w stanie przeszczepić rozwiązania techniczne opracowane w programie myśliwca nowej generacji Next Generation Air Dominance (NGAD) do F-35. Dzięki temu Lightning II ma otrzymać 80% zdolności nowego samolotu za 50% jego ceny (którą szacuje się na około 300 mln dolarów za egzemplarz NGAD).

Reklama

Lockheed Martin uczestniczył w postępowaniu NGAD. Kontrakt na maszynę dziś znaną jako F-47 ostatecznie przyznano Boeingowi. F-35 mógłby otrzymać między innymi nowe pasywne sensory umożliwiające wykrywanie celów z jeszcze większych odległości niż obecnie. Wprowadzone mogą zostać także rozwiązania związane z przeciwdziałaniem środkom walki radioelektronicznej i utrudnianiem wykrycia (nie tylko poprzez redukcję skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego, czytaj: stealth), a także nowe typy uzbrojenia.

Na razie dokładnie nie wiadomo, jak szeroki będzie zakres modernizacji, choć szef Lockheed Martin mówi o „wzięciu platformy F-35 i zmianie jej w Ferrari”. Z pewnością F-35 staje się coraz bardziej dojrzałą konstrukcją, szczególnie od wariantu TR-3 Block 4, który ma być lepiej dostosowany do wdrażania przyszłych usprawnień.

    Nie ulega też wątpliwości, że F-35 przez dekady pozostanie liczną platformą, istotną zarówno dla USA, jak i sojuszników. W niektórych państwach, jak choćby w Norwegii, Finlandii, Belgii, Danii czy Czechach, będzie to podstawowy typ samolotu wielozadaniowego, który pozostanie w eksploatacji przez kilkadziesiąt lat. W innych (nie wyłączając Polski) stanie się fundamentem lotnictwa bojowego, w zasadzie niezbędnym do skutecznego prowadzenia działań bojowych na polu walki XXI w.

    To oznacza, że F-35 będzie musiał być systematycznie modernizowany w cyklu życia. Podobnie było z F-16, który na początku był stosunkowo prostym myśliwcem, w zasadzie bez większych możliwości zwalczania celów powietrznych i lądowych poza zasięgiem wzroku. W wariancie F-16C/D stał się pełnoprawnym samolotem wielozadaniowym, a w nowej wersji z radarem AESA pozostanie skuteczną bronią nawet pół wieku po wprowadzeniu do linii (co miało miejsce na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku).

    Jednak doświadczenie z F-16, w tym także z planowanym przez Polskę programem modernizacji, wskazuje, że gruntowne zmiany wraz ze wzrostem możliwości bojowych niosą za sobą wzrost kosztów, które nominalnie (bez uwzględnienia inflacji) mogą nawet przewyższyć cenę zakupu nowego płatowca w chwili wdrożenia do służby.

    Reklama
    WIDEO: Szef MON na Defence24 Days: coraz bliżej umowy na K2
    Reklama

    Komentarze (14)

    1. Bercik z Katowic

      Stary zgred, z prasy. Opinia Elona Muska: "F-35 to przestarzały złom„ Pilotowane myśliwce będą natychmiast niszczone przez roje tanich dronów” – ostrzega Elon Musk. W jego opinii F-35 to nie tylko przestarzały koncept, ale też zbyt skomplikowany technologicznie projekt, który nigdy nie powinien był wyjść z fazy planowania. Jak twierdzi, zawyżone wymagania i naciski różnych grup interesu sprawiły, że stworzono „wszystkomogącego Frankensteina”, który... nie potrafi niczego dobrze. Eksperci, których cytuje Musk, powołują się na raporty z których wynika, że F-35 są dostarczane bez działających radarów, z opóźnionym oprogramowaniem i bez postępów w testach. Pentagon przyznaje, że samoloty nie są gotowe do działań bojowych. Radarochłonna powłoka F-35C po zaledwie kilku miesiącach na morzu... zaczyna rdzewieć. TAKI NA PRAWDĘ JEST F-35.

    2. Bercik z Katowic

      Stary zgred, z prasy. Opinia Elona Muska: "F-35 to przestarzały złom„ Pilotowane myśliwce będą natychmiast niszczone przez roje tanich dronów” – ostrzega Elon Musk. W jego opinii F-35 to nie tylko przestarzały koncept, ale też zbyt skomplikowany technologicznie projekt, który nigdy nie powinien był wyjść z fazy planowania. Jak twierdzi, zawyżone wymagania i naciski różnych grup interesu sprawiły, że stworzono „wszystkomogącego Frankensteina”, który... nie potrafi niczego dobrze. Eksperci, których cytuje Musk, powołują się na raporty z których wynika, że F-35 są dostarczane bez działających radarów, z opóźnionym oprogramowaniem i bez postępów w testach. Pentagon przyznaje, że samoloty nie są gotowe do działań bojowych. Radarochłonna powłoka F-35C po zaledwie kilku miesiącach na morzu... zaczyna rdzewieć. TAKI NA PRAWDĘ JEST F-35.

    3. bmc3i

      Niektóre technologie przewidziane dla NGAD F-35 już ma. A raczej NGAD czerpie z technologii opracowanych dla F-35. Okazuje się m.in. ze powłoka RAM pokrywająca owiewkę kokpitu została niemal wprost przeniesiona do NGAD dla USAF.. Materiał samej owiewki F-35 jest w 100% przenikany dla fal radarowych, które przechodzą przez owiewkę jak przez pustą przestrzeń. Problemem pozostaje głowa pilota, która przenikalna nie jest, i odbija fale radarowe. Od czasów F-22 Raptor pracowano więc nad powłoką RAM dla owiewki, i takową opracowano. Materiał oparty na Indium tin oxide którym pokryta została owiewka F22, rozpraszał 76% fal radarowych w paśmie X. W znaczne nowocześniejszej od owiewki F22 wersji, cena owiewki za sztukę kosztuje $200k - około połowy ceny owiewki F22, przy jednoczesnym znacznym obniżeniu stopnia odbicia energii elektromagnetycznej względem F-22.. Warstwa RAM zastosowana na owiewce F-35 jest tak skuteczna, że wg Boeinga została wprost przeniesiona do konstrukcji NGAD.

      1. Bercik z Katowic

        bmc3i vel Stary zgred, niemożliwe, żeby NGAD korzystał z technologii F-35, bo okazał by sie wtedy byc maszyna bardzo prymitywną.

      2. bmc3i

        Tylko Twoim zdaniem

    4. Grom2137

      Polska powinna zakupić EF-2000 i F-15EX

      1. Bercik z Katowic

        Po raz pierwszy się z toba zgadzam. Ale po co dwa typy. Lepiej juz F-15EX. Więkkszy cięższy od Eurofightera ale tak samo jak Eurofighter jest doskonałym mysliwcem pzrewago powietrznej. najwiekszość odległość z jakiej trafiono cel powietrzny to z F-15EX właśnie. F-15EX koniecznie z silnikami General Electric, F-35 to bubel który bęzie wiecznie stał popsuty. F-15 wielokrotnie udowodnił swoja wyższość nad przeciwnikiem i klasę. F-15EX jest klasa sama w sobie.

      2. Grom2137

        @Bercik Sam średnio poważnie biorę osiągnięcia F-15, tak samo jak F-16 i F/A-18. Samoloty które zawsze walczyły tylko w dogodnych warunkach (przy wsparciu AWACS, latających cystern, centrów dowodzenia itp.) z przeciwnikiem dysponującym samolotami starszymi o 10-20 lat, bez żadnych bajerów. Do F-35 nie mam pewności, czy uda się utrzymać taki samolot w warunkach wojny, tym bardziej w Polsce, bez bunkrów, bez obrony przeciwlotniczej dla baz lotnictwa. Do tego brak jakichkolwiek kompetencji w samodzielnym utrzymaniu, naprawach, i produkcji maszyn. Dlatego uważam że zamiast F-16 powinien zostać wybrany Gripen, wraz z produkcją w Polsce, jak oferowali Szwedzi.

      3. Grom2137

        W F-15EX i Eurofighterze obawy budzi u mnie brak fizycznego stealth. W przeciwieństwie do niektórych specjalistów z tego forum nie uważam jakoby Rosyjska OPL i inne myśliwce stanowiły zerowe zagrożenie dla polskich samolotów w razie W. F-16C są już przestarzałe i bez modernizacji do F-16V na nic się zdadzą. A nie zapowiada się by ten stan się prędko zmienił.

    5. Stary zgred

      Specjalnie dla pana @Bercika z Katowic. Absolwent szkoły uzbrojenia F-16C i pilot instruktor, który obecnie lata na F-35A w naszej analizie Johna Venable powiedział o wersji 3i: "Teraz ma ograniczenia G, ale nawet przy nich skręty pedałem są niesamowite i zapewniają stałe 28 stopni na sekundę. Kiedy usuną ograniczenia G, ten samolot będzie oszałamiający". Kiedyś powołując się na Bloomberga twierdziłeś że predkość kątowa F-35A to zabójcze 13 stopni/s.🫣. Prędkość kątowa 28 stopni/s daje ok. 0,48 rad/s. Zależność prędkości kątowej od prędkości liniowej po okręgu i promienia zakrętu daje w przybliżeniu prędkość liniową rzędu 660 km/h (~183 m/s) przy promieniu ~380 metrów i przeciążeniu 9G. Żaden współczesny samolot 4 plus generacji nie dysponuje takimi możliwościami manewrowymi. Od wersji Block 3F wszelkie takie ograniczenia są usunięte i przeciążenie samolotu wynosi do 9G z dopracowanym CLAW. Po prostu staje się niepokonany w walce powietrznej. Chyba że flary Su-22 zmylą AIM-9X.🤪

      1. Bercik z Katowic

        Stary zgred, a zacytuj gdzie twierdziłem, że twierdziłem że predkość kątowa F-35A to zabójcze 13 stopni/s. Z podaniem tytułu arykułu, dty i godziny.

      2. Bercik z Katowic

        Starty zgred, żaden samolot generacji 4+nie dysponuje takimi możliwościami jak F-35? A to ciekawe. A pokazy ruskich Su-35 to widziałeś? Zreszta ty juz pisałeś o "dramatycznych manewrach powietrznych" wykonywanych przez F-35. Powoływałeś sie także na film z pokazów F-35 i twierdziłeś, że na tym filmie wykonuje on manewr kobra, gdziemn w rzeczywistości był to element pokazu zwany "Slow Speed pass". A co tu duzo szukać, pod artykułem „Chiny wyprzedziły Zachód? 6 generacja w powietrzu” twierdziłeś, że F-35 lata w sposób ciągły z katem natarcia 110 stopni.

      3. Bercik z Katowic

        Starty zgred, żaden samolot generacji 4+nie dysponuje takimi możliwościami jak F-35? A to ciekawe. A pokazy ruskich Su-35 to widziałeś? Zreszta ty juz pisałeś o "dramatycznych manewrach powietrznych" wykonywanych przez F-35. Powoływałeś sie także na film z pokazów F-35 i twierdziłeś, że na tym filmie wykonuje on manewr kobra, gdziemn w rzeczywistości był to element pokazu zwany "Slow Speed pass". A co tu duzo szukać, pod artykułem „Chiny wyprzedziły Zachód? 6 generacja w powietrzu” twierdziłeś, że F-35 lata w sposób ciągły z katem natarcia 110 stopni.

    6. Bercik z Katowic

      szanowni Państwo, przestrzegam aby nie brać komentarzy niejakiego Stary zgred zbyt poważnie ani nie rakowac go jako kogos kto ma wiedzę o lotnicwie. Pisał on tutaj nastepujące rzezcy które wymienie w punktach. 1. Rosjanie z TsAGI badali F-35. 2. F-35 jest zwrotniejszy od F-22, Su-35S czy Su-57. 3.. Anglojęzyczna nazwa pedału steru kierunku to "pedal turns". 4. samolot ze stosunkiem ciągu mniejszym od jeden nie wystartuje. 5. Zasada działania systemu EPACS opiera sie na wykorzystaniu powietrza upustowego silnika odrzutowego a chłodzi ten system gazy wylowtowe silnika wtłaczając do komory spalanai zimne powietrze pod ciśnieniem 80 kilowatów. 6. Prędkośc ucieczki (I Pierwszość Kosmiczna) zalezy od atmosfery. 7. X-44 manta lata od pięciu lat na silnikach z F-35. *. EOTS zajrzy przez okno, jak to podkreslałeś, "zimne okno " do wnetrza pokoju w hotelu w las vegas z odległości 160 kilometrów .

      1. Stary zgred

        @Bercik. Nawet nie masz pojęcia jak działa PTMS w procesie chłodzenia silnika ale wypisywać nonsensy o F-35 jako bomb trucku to potrafisz. Ogólne zasady działania PTMS już ci w skrócie przedstawilem i nie będę się powtarzał. EPACS to też PTMS tylko ulepszony. O T/W ratio też nie masz pojęcia i pomylileś ze współczynnikiem obejścia bypass ratio o którym w ogóle nie wspomniałem. Według ciebie to trzecia zasada dynamiki Newtona a nie druga opisuje, jak siły wpływają na ruch samolotu. F-35 nie jest bomb truckiem tylko samolotem wielozadaniowym o znacznych możliwościach zwalczania wrogich samolotów myśliwskich i dlatego został wybrany m.in. przez Szwajcarię. Można tak długo geniuszu ale już nie bede sie nad tobą dlużej pastwił. Manipulować i przekrecać moje wpisy to potrafisz i ciągle wklejać jedno i to samo. Tak, ciśnienie powietrza jest podawane w pascalach ale jest ściśle związane z wydajnością urządzenia czyli mocą wyrażoną w kilowatach więc ośmieszaj się dalej panie Bercik.

      2. Stary zgred

        Panie @Bercik. Wybitny specjalisto od czytania ze zrozumieniem, zasad dynamiki Newtona i termonamierników EOTS. Lockheed spodziewa się dostarczyć w tym roku od 170 do 190 samolotów F-35. To więcej niż w 2024 w którym dostarczono 110 samolotów. Uruchomienie pelnej produkcji jest spowodowane znacznym postępem we wdrożeniu aktualizacji oprogramowania TR3 i realizacji zamówień. Pelne możliwości oprogramowania do walki dla Block 4 zostanie zaimplementowane na początku 2026r. Jest to termin ostateczny i spowodowany wynikami finansowymi firmy, nie problemami technicznymi. Dlatego finansowanie programu rozwojowego F-35 block 4 zostało tak zaplanowane że zakończenie i certyfikacja oprogramowania TR3 nastąpi na początku 2026r. Zostalo to ogłoszone przez v-ce prezesa LM Chaunceya McIntosha na sympozjum AFA Warfare Association w marcu 2025r. Jest to więc całkiem świeża oficjalna deklaracja programowa dotycząca dalszego rozwoju Block 4 TR-3.

      3. Stary zgred

        Wiesz specu w ogóle co jest chłodzone w silniku turbinowym? Najwyższe temperatury występują w komorze spalania i pierwszych stopniach turbiny. Elementy tych podzespołów muszą więc być intensywnie chłodzone. Nie jest możliwe doprowadzenie wody w celach chłodzenia jak może sądziłeś.. Elementy więc chłodzone są poprzez powietrze upustowe pobierane za sprężarką. Ścianki komory spalania są w sposób ciągły omywane chłodniejszym powietrzem, dzięki czemu utrzymywana jest ich temperatura na odpowiednim poziomie. Aby schłodzić łopatki turbiny musi być możliwość doprowadzenia sprężonego powietrza z PTMS. Jest to możliwe dzięki dużej ilości drobnych kanalików wykonanych wewnątrz łopatek. Do łopatek kierownicy powietrze doprowadzane jest kanałami umiejscowionymi na korpusie, do łopatek wirnika kanałem wykonanym wewnątrz wału wirnika. Działanie PTMS opiera się na powietrzu upustowym co zresztą specu od silników ci udowodniłem na podstawie źródeł w necie.

    7. Bercik z Katowic

      STARY ZGRED vel 100 innych nicków.. Zacytuje ci komentarz z Defence 24, z artykułu "Brytyjskie F-35B osiągnęły gotowość operacyjną". Komentarz napisany przez niejakiego ABC dnia 18 styczeń 2019 roku. Cytuje: "F-35 jest jedynym samolotem bojowym (nie ma analogów w świecie), w którym wdrożono w pełni perspektywiczną zasadę walki według koncepcji pętli OODA (Observe, Orient, Decide and Act), w której Lightning II ma skrycie obserwować otoczenie, sam będąc niezauważonym, automatycznie wykrywać i śledzić cele, a jego awionika dokonywać fuzji informacji taktycznych za pomocą urządzeń pokladowych, które utrzymają jego koncentrację na celach, a nie na kontrolowaniu samolotu. Stary zdred, dosłownie to samo napisałes w swoim komentarzu z 31 Grudzień godzina 00:53 pod artykułem „Chiny wyprzedziły Zachód? 6 generacja w powietrzu”.

    8. Bercik z Katowic

      Stary zgred, jeżeli chodzi o źródła. To nn Defence 24 pod artykułem „Chiny wyprzedziły Zachód? 6 generacja w powietrzu” pisałeś, że twoje prestizowe źródło, jest pilotem sił powietrznychUSA , Zacytuje więc fragment z jego biografii opublikowanej na TNI. Cytuje: "Pan (celowownie podaje imienia i nazwiska) jest starszym redaktorem działu obrony w 19FortyFive. Prawnik, pilot, gitarzysta i hokeista amator, dołączył do US Air Force jako pilot-stażysta, ale został zwolniony ze względów medycznych. Harrison ma dyplomy z Lake Forest College, University of Oregon School of Law i New York University’s Graduate School of Arts & Sciences. Mieszka w Oregonie i regularnie słucha Dokken". Nie mam więcej pytań odnośnie twoich prestizowych źródeł. Nie umniejszając oczywiście nikomu.

    9. Stary zgred

      Polski pilot, generał tak mówi o F-35. Wdrożenie F-35 dla polskiej armii to skok technologiczny o dekadę. F-35 to nie tylko samolot, to centrum dowodzenia, które może współpracować z takimi systemami jak wyrzutnie HIMARS czy haubicami Krab. Taka współpraca wymaga błyskawicznej wymiany informacji i precyzyjnego działania. F-35 może precyzyjnie namierzać cele i przekazywać dane do systemów artyleryjskich, co znacząco zwiększa skuteczność działań. To nowa era w Air-Land Integration, czyli współpracy sił powietrznych i lądowych. Pozyskanie F-35 będzie dla Wojska Polskiego czymś w rodzaju "skoku w nadświetlną" z filmowej serii "Gwiezdnych wojen". Światowy trend w prowadzeniu operacji bojowych idzie w stronę, by operacje wielodomenowe zacierały granice między rodzajami sił zbrojnych. Nie bez powodu mówi się o działaniu w środowisku sieciocentrycznym, do którego przystosowany jest F-35. Taka jest opinia polskiego generała, pilota który ma przelatanych 2230 godzin w powietrzu.

      1. Bercik z Katowic

        Stary zgred, Defence 24, artykuł "MSPO 2021: Polska w łańcuchu dostaw do F-35". Cytuję: "J.R. McDonald, wiceprezes rozwoju sprzedaży bojowych systemów powietrznych Lockheed Martin przedstawił na spotkaniu z dziennikarzami postępy programu samolotu wielozadaniowego 5. generacji F-35 Lightning II. Postępy są duże, choć notowane są też opóźnienia w pracach nad zamówionym m.in. przez Polskę, docelowym wariantem Block 4. Polskie samoloty miały także zgodnie z umową reprezentować Block 4, a zatem poziom uznawany obecnie za docelową optymalną konfigurację. W związku z opóźnieniami w programie pierwsze maszyny nie będą jednak reprezentowały go w pełni. Zgodnie z uzyskanymi informacjami będą reprezentowały wersję Block 3,

      2. Bercik z Katowic

        Stary zgred, jak dowiodła woja na Ukrainie, precyzyjnie namierzać cele i przekazywać dane do systemów artyleryjskich mogą drony za kilkaset dolarów. BNie trzeba do tego drogiego w utrzymaniu i wiecznie niedopracowanego F-35, który do misji wywalczania przewagi powietrznej nadaje sie jak kajak to orania pola.

      3. Bercik z Katowic

        Stary zgred. USA tną koszty. Oszczędzają na myśliwcach W 2025 r. Pentagon chciał zakupić od firmy Lockheed Martin 83 myśliwce F-35 za łączną kwotę 9,8 mld dol. Po interwencji Białego Domu liczba ta ma spaść do 70, co zmniejszyłoby koszty do ok. 8,2 mld dol. - wynika z informacji Reutersa.

    10. bmc3i

      Tymczasem po zakończeniu integracji i testów, US Marine Corps oficjalnie włączyła Meteory do przenoszenia przez ich F-35B. A swoją drogą, kosztująca $200 000 owiewka kabiny F-35 - o połowę tańsza od kosztującej $400K za sztukę owiewki F-22 Raptor - zmniejszyła odbicie radarowe od wnętrza kabiny i głowy pilota, o 1,5 raza względem odbicia od wnętrza w F-22 Raptor. Starsza generacja powłoki RAM zastosowana na owiewce późniejszych wersji F-16 (stąd żółty kolor owiewki tych samolotów), pozwoliła zmniejszyć powierzchnię czynną F-16 z 5 m2 do 1,2 m2.

    11. kurczak

      Jeszcze nie doprowadzili tego bubla do zakładanej wersji a już wciskają kit że zrobią lepszy. Dobre. To prawie tak jak ukraińcy z ich Bohdaną, co egzemplarz to inny a będzie jeszcze lepszy i w ilościach nieograniczonych...... A na koniec Chińczycy wstrzymają dostawy surowców i stanie cała produkcja.

      1. Bercik z Katowic

        Nic nie zrobią. F-35 Block 4 będzie miał wszystkie obiecanywane zdolności najwczesniewj w 2030 2032 roku. A obiecywać mozna wszystko. Obiecywali, że w pełni sptrawny i gotowy Block 4 będzie w 2020 ropku.

      2. Bercik z Katowic

        Nic nie zrobią. F-35 Block 4 będzie miał wszystkie obiecanywane zdolności najwczesniewj w 2030 2032 roku. A obiecywać mozna wszystko. Obiecywali, że w pełni sptrawny i gotowy Block 4 będzie w 2020 ropku.

      3. Davien3

        @kurczak Rosja nie dośc że nie doprowadziła ŻADNEGO swojego samolotu do zakładanej wersji to nawet nie wyszła ze stadium demonstratorów wg Bercika:))

    12. Buczacza

      No i to jest coś. Wprawdzie naczelny przyrodnik inspektor sanitarny i lotnictwa.. Od lat udowadnia, że mig 31 jest lepszy. A su 30 to w ogóle....

      1. Bercik z Katowic

        A ty juz odóżniasz F-35 od Su-57? Przypominam, że podstawowa cech różniące te konstrukcje jest to, że F-35 napędanhy jest jednym silnikiem, a Su-57 dwoma.

      2. Bercik z Katowic

        Buczacza, to jest coś? Ale co to jest? Kolejne puiste obietnice bez pokrycia. Przypominam że gotowy F-35 Block 4 miał jhuz byc kilka lat tem, potem że do końca 2025 roku, a teraz może w 2026 roku.

      3. Davien3

        @Bercik Su-57 to jedna wielka róznica bo ten nielot ledwo jest 4 gen. A jak Rosjanie nie mają odpowiednich silników to muszą po dwa uzywac:)))

    13. user_1074157

      Porównanie do Ferrari bardzo trafne, bo te auta też są często składane byle jak, kijowo pospawane i spasowane, awaryjne, bublowate i drogie :)

      1. Buczacza

        Nie sposób tego porównać do Passata 1.9 TDI...

      2. Grom2137

        Nie widzę tu wzmianek o Su-57

      3. CdM

        @Buczacza i tu akurat masz rację, zwłaszcza jeśli za bublowaty supersamochód można kupić 10 niezawodnych, funkcjonalnych passatów. Wunderwaffe nie wygrywają wojen. Wygrywa średniej jakości sprzęt, tani i masowo produkowany.

    14. szczebelek

      Po prostu LM nie chce zmarnować osiągnięć, które stworzył dla myśliwca szóstej generacji , więc ulepszy F35.

    Reklama