Homar – „as” w talii polskich Wojsk Rakietowych i Artylerii

Sierpniowe, intensywne rozmowy w USA przedstawicieli polskiego MON i Polskiej Grupy Zbrojeniowej, zbliżyły i skonkretyzowały ostateczne rozstrzygnięcia dotyczące nie ustalonych wcześniej, węzłowych zagadnień o charakterze technicznym. Sprawą, która zostanie rozstrzygnięta na szczeblu rządowym, jest biznesowa strona ambitnego programu, który zarówno w PMT Sił Zbrojnych RP na lata 2013-2022, jak i w SPO 2016, traktowany jest priorytetowo.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że program o kryptonimie Homar, czasami określany także WR-300 (wyrzutnia rakietowa o zasięgu do 300 km), mający stać się ważną częścią „potencjału odstraszania” określonego jako „Kły Polski”, znany jest wojskowym planistom od końca 2012 r. Wówczas bardzo ambitnie, aczkolwiek nie całkiem realistycznie zakładano, że uda się doprowadzić do rozpoczęcia dostaw po roku 2015. Skalę potrzeb oszacowano na 3 DMO (dywizjonowe moduły ogniowe) po 18 wyrzutni, czyli łącznie 56 zestawów, w tym dwie wyrzutnie „szkolne”, przeznaczone do szkolenia i wstępnego treningu załóg.

Plan ten na poziomie ministerialnym wielokrotnie modyfikowano – nie tylko ze względu na modyfikację PMT, ale też z uwagi na ustalanie poglądów dotyczących procedury, wedle której ten system uzbrojenia miałby zostać pozyskany – aby decyzją 410/MON z 2014 r. – ustalić, że ścieżką tą ma być zakup z dostosowaniem.

To ostatecznie uruchomiło proces zatwierdzenia przez ministra obrony zarówno samej procedury, jak i oceny BP, ZTT i OPK, i pozwoliło na początku 2015 r. sformułować oficjalne zaproszenia do negocjacji. Głównym graczem programu stało się kierowane przez Hutę Stalowa Wola SA konsorcjum, w skład którego weszły ponadto Wojskowe Zakłady Uzbrojenia w Grudziądzu, Mesko SA oraz WB Electronics. HSW SA zaproszenie do negocjacji otrzymała 3 marca.

W oczekiwaniu na podjęcie decyzji o wyborze partnera zagranicznego, o dużym znaczeniu politycznym i militarnym (stawką stało się odtworzenie wojsk rakietowych, nie istniejących w Siłach Zbrojnych RP praktycznie od wycofania systemów Toczka w poprzedniej dekadzie) wykonano obszerną pracę analityczną i koncepcyjną.

Czytaj więcej:  US Army Europe cofa wcześniejsze deklaracje ws. lokalizacji brygady artylerii 

Ostateczny schemat realizacji programu Homar przez polski przemysł został wypracowany po dodaniu do składu konsorcjum Polskiej Grupy Zbrojeniowej, która w kilka miesięcy później, w lipcu 2016 r., objęła funkcję lidera. Za takim rozwiązaniem przemawiała przede wszystkim silna pozycja finansowa i status spółki, zdolnej „udźwignąć” tak kosztowny i skomplikowany program. HSW SA posiada status lidera technicznego konsorcjum, w którym uczestniczą też ponadto Wojskowe Zakłady Uzbrojenia w Grudziądzu, Mesko SA oraz WB Electronics. Do konsorcjum dołączyła również spółka Rosomak, która odpowiedzialna jest za kształt i konfigurację wozów dowodzenia i rozpoznania.

To nowe ukształtowanie struktury grupy realizującej program doprowadziło do złożenia oferty wstępnej, a w kwietniu 2017 r. – oferty ostatecznej. W tej ofercie PGZ SA wskazała na trzech potencjalnych partnerów, z którymi program mógłby zostać zrealizowany: Lockheed Martin, konsorcjum izraelskich firm IAI i IMI oraz turecki Roketsan, który w ostatniej chwili chciał dołączyć do tego etapu, i którego polskie MON do tej fazy rozgrywki dopuściło.

Na początku lipca 2017 r. ogłoszono nadającą ostateczny kierunek programowi rekomendację, że partnerem PGZ w realizacji programu Homar będzie LM. Ten partner zaoferował stronie polskiej dostęp do technologii, charakteryzującego się „dużą precyzją i wysoką zdolnością zwalczania celów”, systemu rakietowego HIMARS (High Mobility Artillery Rocket System), lżejszego rozwinięcia ciężkiego systemu gąsienicowego MLRS. Oba systemy w dużej mierze bazują na tożsamych rozwiązaniach, różnią się przede wszystkim liczbą zasobników startowych (MLRS - 2, HIMARS - 1) i trakcją. HIMARS stosowany jest operacyjnie od 2005 r. i podobnie jak MLRS obejmuje 2 podstawowe typy pocisków odpalanych z wyrzutni.

Pierwszy, GMLRS (Guided Multiple Launch Rocket System) o zasięgu do około 80 km, odpalany jest z sześcioprowadnicowej wyrzutni i stanowi najczęściej używany pocisk systemu MLRS/HIMARS. Drugi, ATACMS (Army Tactical Missile System) o zasięgu do 300 km jest pociskiem taktycznym o znacznym potencjale odstraszania, ważnym dla decydujących o wyborze systemu polityków i wojskowych.

Czytaj więcej: Macierewicz: Polska kupi 160 wyrzutni Homar

Obydwa systemy pocisków, zgodnie z założeniem wstępnym programu Homar, umożliwiają wykorzystanie zarówno polskich doświadczeń w budowaniu systemów broni rakietowych, jak i polskich rozwiązań technicznych, spośród których najważniejszym są zautomatyzowany system dowodzenia i kierowania (ZZKO) Topaz oraz polskiej konstrukcji nośnik podstawowych komponentów DMO, opracowany przez zakłady Jelcz.

Po wydaniu rekomendacji w lipcu br., sprawy nabrały tempa. Przed zawarciem umowy na szczeblu MON i rządowym mają zostać dopracowane biznesowe szczegóły umowy, której część techniczna jest już zaawansowana. Wcześniej muszą zostać podjęte decyzje szczegółowe, dotyczące np. ostatecznej konfiguracji podwozia dla wyrzutni HIMARS. Powinny one zostać już uzgodnione z dostawcą rozwiązań konstrukcyjnych wyrzutni, czyli Lockheed Martin.

Dodatkowym ułatwieniem jest fakt, iż Inspektorat Uzbrojenia posiada – stosowane już w przeszłości i sprawdzone – procedury, pozwalające na objęcie nadzorem wojskowym tych prac, mimo braku formalnie podpisanej umowy. W dodatku – w Polskiej Grupie Zbrojeniowej podjęto już kierunkową decyzję o sfinansowaniu budowy pierwszych dwóch podwozi.

Terminem dostarczenia podwozia do integracji pierwszej wyrzutni jest połowa 2018 r. Według najnowszych ustaleń integracja pierwszego podwozia z wyrzutnią nastąpi u producenta HIMARS-a, i w USA, na poligonie White Sands, dokonane zostaną pierwsze próbne odpalenia pocisków GMLRS i ATACMS z tego zestawu, co powinno nastąpić w 2019 r. W tym trybie pozyskania sprzętu nie jest wymagane przeprowadzanie pełnego programu testów ze strzelaniem, a te, które wykonane być muszą, wynikają z polskich przepisów bezpieczeństwa.

Drugi egzemplarz Homara zostanie zintegrowany w HSW SA, z wykorzystaniem dostarczonej przez LM wyrzutni. Na obecnym etapie prac nie jest rozstrzygnięte, czy i jak duże będzie przesunięcie czasowe w budowaniu tego egzemplarza zestawu, który – wedle polskiej nomenklatury – będzie prototypem nr 2 Homara.

Obydwa, polski i „amerykański”, mają odbyć program badań kwalifikacyjnych w 2019 r., aby jeszcze pod koniec tego roku wojsko otrzymało pierwsze wyrzutnie. Na razie, według obecnie obowiązującej wersji PMT 2013-2022, obowiązuje harmonogram, w myśl którego dwa z trzech planowanych DMO Homar powinny zostać dostarczone do 2022 r.

Po stronie HSW SA i Jelcza będzie, poza samą wyrzutnią, dostarczenie dla potrzeb DMO Homar także wozów amunicyjnych (na razie nie ma rozstrzygnięcia, czy będą one wykorzystywać nośnik 4-osiowy, jak to ma miejsce w Reginie i Raku, czy, jak w przypadku armii amerykańskiej, 3-osiowy, co upodobnia do siebie wizualnie różne komponenty systemu, utrudniając przeciwnikowi interpretację danych np. ze zwiadu lotniczego lub satelitarnego), a także wozów dla MMSD (Mobilny Moduł Stanowiska Dowodzenia MMSD) przeznaczonych na miejsca pracy dowódczo-sztabowej w warunkach polowych.

Czytaj więcej: Macierewicz: HIMARS dla Polski w 2019 roku. Dwa etapy Homara 

Na poziomie PGZ rozstrzygane są, w porozumieniu z MON, kwestie związane z wozami dowodzenia – na szczeblu dowódcy dywizjonu i szefa sztabu dywizjonu, oraz dotyczące pozostałych elementów DMO. Po zakończonych badaniach obydwa prototypy, choć będą pełnowartościowymi zestawami nie różniącymi się od późniejszych bojowych zestawów z produkcji seryjnej, mają zostać przeznaczone do celów szkoleniowych. Najprawdopodobniej trafią one do CSAiU w Toruniu.

W ramach pracy o kryptonimie Homar zadaniem konsorcjum nie jest rozstrzyganie – bo nie jest to opisane w (zastrzeżonych zresztą) ZTT – o kwestiach dotyczących systemu dalekiego rozpoznania, z którym ma współpracować środek ogniowy, w przeciwieństwie do pojazdów topograficznego i ogólnego rozpoznania stanowisk do prowadzenia ognia, ujętymi w temacie pracy.

Sprawą odrębną, nie będącą na razie przedmiotem szerszej informacji publicznej, są zagadnienia dotyczące transferu do polskiego przemysłu zbrojeniowego technologii wchodzących w skład systemu pocisków rakietowych oraz ich podsystemów i elementów. Dotyczy to w takim samym stopniu wysokoenergetycznej tzw. części gorącej pocisków (silniki i paliwa rakietowe, pracami nad którymi zajmowałoby się Mesko), jak i modułów elektronicznych, m.in. sekcji naprowadzania (to będzie domena WZU).

Decyzje, jakie w tej sprawie zapadną, będą musiały uwzględniać takie czynniki, jak chociażby założone przez planistów wojskowych długości serii poszczególnych typów pocisków i ich wersji (np. z podziałem na bojową i szkolną, ćwiczebną). Będą też zależne od założonego okresu użytkowania Homara, intensywności planowanych ćwiczeń zakończonych startami rakiet, kompetencji techniczno-produkcyjnych polskich partnerów przemysłowych odpowiedzialnych za część rakietową i elektroniczną itp.

Z punktu widzenia Polski korzystny byłby szeroki transfer technologii rakietowych, tak aby pozyskane zdolności mogły być wykorzystywane do modernizacji i dalszego rozwoju własnych rozwiązań. Należy przypuszczać, że kooperacja w najszerszym zakresie może objąć pociski GMLRS, gdyż to one są najczęściej używanym orężem systemów rodziny MLRS/HIMARS.

Otwarte jest pytanie, czy strona polska, nie będąc w tej chwili uczestnikiem programu badawczego przyszłościowego rozwiązania GMLRS ER (Guided Multiple Launch Rocket System Extended Range) o zasięgu pocisku M30 wydłużonym docelowo do około 150 km, zostanie dopuszczona do technologii tego pocisku. W projekcie budżetu Departamentu Obrony USA na rok fiskalny 2018 zakłada się, że rozwój i kwalifikacja pocisków GMLRS ER powinny potrwać około 36 miesięcy.

Biorąc pod uwagę rolę, jaką odgrywają pociski GMLRS w uzbrojeniu systemów MLRS/HIMARS, uzyskanie dostępu do technologii pocisków GMLRS ER byłoby korzystne zarówno z punktu widzenia zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych, jak i przemysłu. Tym bardziej, że z deklaracji MON wynika, że na podstawie wyników Strategicznego Przeglądu Obronnego docelowo mogą zostać podjęte decyzje o pozyskaniu kolejnych dywizjonowych modułów ogniowych po zakończeniu dostaw pierwszych trzech. Za wcześnie dziś także wyrokować, czy i w jakim zakresie moglibyśmy aplikować o dostęp do następców pocisku ATACMS, czyli LRPF (Long Range Precision Fires), które będą mogły korzystać z wyrzutni tego samego typu.

W konfiguracji Homara uwzględniono wstępnie system BMS, ale najpierw stosowne decyzje muszą zostać podjęte przez wojsko. Podobnie jest w przypadku zapewnienia technicznych możliwości wymiany danych pozyskiwanych wprost z zasobników rozpoznawczych F-16, bądź, opcjonalnie, ze źródeł satelitarnych. Kwestia integracji systemów rozpoznania – w tym radiolokacyjnych, czy BSP, jak i różnych systemów dowodzenia – będzie w istotnym stopniu rzutować na powodzenie całego programu Homar.

Sam program stawia też wysokie wymagania przed Siłami Zbrojnymi, a ich spełnienie w dużej mierze nie leży w gestii ani partnerów przemysłowych, ani kontrahenta zagranicznego.

W Wojsku Polskim następować będzie bowiem odtwarzanie specyficznego rodzaju sił zbrojnych, jakim są wojska rakietowe. Armia musi wypracować odpowiednie do tego zadania mechanizmy planistyczne i decyzyjne, stworzyć strukturę jednostek, zapewnić im kadrę, zaplecze logistyczne, programy szkolenia, środki finansowe, podjąć decyzje o dyslokacji i strukturze jednostek, które będą użytkownikami Homara. To jest praca skomplikowana i długofalowa.

To jest praca skomplikowana i długofalowa. Rakietowe systemy Łuna-M i Toczka wycofano przed kilkunastoma laty (na ostatnim etapie w linii pozostawały jedynie cztery wyrzutnie Toczka), a ich funkcjonalnym następcą stanie się dopiero Homar.  Zarówno przed przemysłem, jak i Siłami Zbrojnymi stoi szereg wyzwań. Efektem powinno być stworzenie zdolności do odstraszania i precyzyjnego rażenia celów punktowych, na odległościach ponad 300 km, co w zdecydowany sposób zwiększy zdolności polskiej armii do przeciwstawiania się zagrożeniom, również ze strony artylerii i wyrzutni rakiet potencjalnego przeciwnika.

Jerzy Reszczyński