Wojna na Ukrainie i rozbudowa Sił Zbrojnych RP: perspektywa Włoch i Hiszpanii

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Ambitny program zbrojeń cieszy się poparciem większości parlamentarnej, jak też części opozycji. W marcu 2022 roku parlament uchwaliłUstawę o obronie Ojczyzny, którą lider partii rządzącej Jarosław Kaczyński określił jako jeden z elementów przeciwdziałania imperialnym zakusom Rosji. Warto dodać, że w obu izbach parlamentu ustawa została przyjęta niemal jednogłośnie. Efektem tego jest zwiększenie budżetu obronnego na rok 2023 do kwoty ponad 97 mld PLN, co stanowi 3% polskiego PKB. Tak znaczący skok wydatków zbrojeniowych Polski został w mniejszym lub większym stopniu odnotowany w wielu krajach, a wojna na Ukrainie spowodowała pewną rewizję istniejących do tej pory założeń z zakresu obronności. Dwa istotne państwa regionu morza Śródziemnego (Włochy, Hiszpania) również starają się odnaleźć w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości.

We Włoszech, plany rozbudowy potencjału militarnego Polski zostały odnotowane w debacie publicznej, mediach, jak też w tamtejszej polityce. Nad Tybrem wojna na Ukrainie, jak też polskie zbrojenia postrzegane są jako czynniki, który mogą przedefiniować priorytety włoskiej polityki zagranicznej. Dodatkowo, jest to szansa dla przemysłu obronnego Italii. Dotychczas, ze względu na położenie geograficzne Włoch, to południowa flanka NATO była postrzegana jako kluczowa dla zabezpieczenia włoskich interesów narodowych.

Ze względu na swoje położenie Włochy są narażone na negatywne oddziaływania 'łuku niestabilności', który rozciąga się od południowych wybrzeży Morza Śródziemnego, aż do Bałkanów. W centrum uwagi Włoch znajdowały się kraje basenu Morza Śródziemnego oraz Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (MENA).W nieco dalszym tle znajdują się takie regiony jak Zatoka Perska, Azja Centralna, jak też Afryka Subsaharyjska. Najpoważniejsze wyzwania płynące z wspomnianych regionów, które mają wpływ na bezpieczeństwo Włoch to: nielegalna migracja, przestępczość zorganizowana, kryzysy regionalne i ich konsekwencje, terroryzm, rozprzestrzenianie się broni masowego rażenia i rywalizacja w dostępie do zasobów surowców energetycznych.

Z tego też tytułu Włochy zawsze były zainteresowanie skierowaniem uwagi i zasobów Paktu Północnoatlantyckiego w kierunku Morza Śródziemnego. Jednakże wybuch wojny na Ukrainie stanowi czynnik wpływający na priorytety włoskiej polityki obronnej i bezpieczeństwa. Większość włoskich partii politycznych popiera działania Polski w jej wysiłkach na rzecz wspierania Kijowa dostawami sprzętu wojskowego, Włochy także zaangażowały się w wspieranie Ukrainy. Generalnie, wojna na Ukrainie w sposób bardzo znaczący wpłynęła na włoskie elity polityczne i wojskowe, zwracając ich uwagę na kierunek wschodni, niż dominujący do tej pory w ich perspektywie południowy.

Obecny włoski rząd na czele którego stoi premier Giorgia Meloni potwierdziła gotowość Włoch do osiągnięcia wiążącego progu wydatków NATO na obronność w wysokości 2% PKB, jednakże nie wcześniej niż w 2028 roku.  Włochy planują przeznaczyć na obronność o ponad 800 mln euro więcej niż w 2022 roku, z 25,7 mld euro do 26,5 mld euro. Warto zaznaczyć, że polski budżet obronny na 2023 przewiduje wydatki w wysokości 97,4 mld zł, czyli około 20 mld euro. Jest to mniejsza kwota niż we Włoszech, ale biorąc pod uwagę ogólną wartość PKB obu krajów, to Polska podejmuje znacząco większy wysiłek na polu zwiększenia swych zdolności obronnych. Warto też zwrócić uwagę, że o ile we Włoszech większy nacisk kładzie się na utrzymanie licznej marynarki wojennej (ze zdolnością użycia myśliwców F-35B z pokładu okrętów oraz dużą flotą fregat i niszczycieli oraz nowoczesnymi okrętami podwodnymi) i lotnictwa, a na komponent lądowy, choć modernizowany, kładzie się mniejszy nacisk, to w Polsce wysiłki koncentrowane są w największym stopniu na domenie lądowej (włącznie z naziemną obroną powietrzną), w mniejszym stopniu na lotnictwie a w najmniejszym na marynarce wojennej. Wynika to ze specyfiki zagrożeń dla obu państw.

Dodatkowo, polski plan rozbudowy sił zbrojnych dotyczy zarówno faktycznego przezbrojenia armii w nowy sprzęt, jak też zwiększenia liczby żołnierzy do maksymalnie 300 000 w ciągu najbliższych pięciu lat. Tymczasem, Włochy planują pozostać na poziomie "zaledwie" 170 000 aktywnego personelu wojskowego. Tym samym Polska dąży do stworzenia w bliskiej przyszłości największej armii w Unii Europejskiej, przewyższającej liczebnością armie takich krajów jak Niemcy, Francja czy Włochy.

Jak już wspomniano, rozbudowa polskich sił zbrojnych jest szansą dla włoskiego przemysłu obronnego, z której skorzystał m.in. wiodący koncern zbrojeniowy Italii firma Leonardo. Wśród sprzętu zamawianego przez polskie Ministerstwo Obrony Narodowej znalazły się 32 śmigłowce wielozadaniowe AW149, a wartość zamówienia ocenia się na 1.8 mld euro (wg Agencji Uzbrojenia jej wartość to 8,25 mld złotych). Śmigłowce te mają zostać zmontowane w Polsce, w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. Już wcześniej w PZL Świdnik zamówiono 4 śmigłowce AW101 dla Marynarki Wojennej, Włochy są też, wraz z Wielką Brytanią, uczestnikiem programu pocisku CAMM-ER, który ma być wykorzystany w przyszłym polskim systemie obrony przeciwlotniczej Narew.

Reasumując, wojna na Ukrainie oraz ambitny program rozbudowy Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej znajdują odbicie we włoskiej polityce, jak też jej przemyśle zbrojeniowym. Konflikt na Ukrainie i jego konsekwencje (w tym polskie zbrojenia) zmieniają optykę włoskiej polityki poszerzając uwagę Italii poza region MENA - w kierunku Europy Wschodniej. Włochy odkryły istnienie wschodniej flaki NATO, które nagle stała się istotna dla bezpieczeństwa państwa.

Ponadto, Włochy - wraz z Stanami Zjednoczonym i Republiką Korei - stały się dostawcą nowoczesnego uzbrojenia dla Polski, co przekłada się na korzyści dla przemysłu obronnego Italii. W tym samym czasie Włochy pielęgnują wizerunek państwa pacyfistycznego, które (jak zapisano w art. 11 konstytucji z 1948 r.), odrzuca wojnę jako środek rozstrzygania sporów międzynarodowych. Ten pacyfistyczny sentyment jest mocno zakorzeniony wśród włoskiej opinii publicznej, często kontrastując z rządowymi programami wydatków obronnych i postrzeganymi priorytetami strategicznymi.

Kolejne państwo regionu Morza Śródziemnego – czyli Hiszpania – prezentuje nieco inne podejście niż Włochy względem konfliktu na Ukrainie, jak też programu modernizacji polskich sił zbrojnych. Faktem jest, że do tego kraju również dociera tendencja zwiększania wydatków na zbrojenia, ale jest to skala nieporównanie mniejsza niż w przypadku Polski, czy nawet Włoch. Odnotowano pewien wzrost środków przeznaczonych na cele obronne w hiszpańskim budżecie na 2023 r., w porównaniu z ubiegłorocznym. Docelowo Hiszpania planuje przeznaczać 2% PKB na wydatki wojskowe, zgodnie ze wymogami NATO, do czego zarówno premier, jak i minister obrony wielokrotnie i otwarcie się zobowiązywali. Król Hiszpanii również zatwierdził plan zwiększenia budżetu obronnego państwa w celu poprawy jego bezpieczeństwa.

Ponadto, polityka wzrostu wydatków zbrojeniowych cieszy się poparciem hiszpańskiej opinii publicznej, aż 73% Hiszpanów opowiada się za zwiększonymi wydatkami na tym polu, a zaledwie 18% respondentów jest temu przeciwnych. Jednakże, w przeciwieństwie do Polski, Hiszpania jest w gronie krajów należących do NATO, które najmniej wydają na obronę, biorąc pod uwagę relacje PKB - wydatki zbrojeniowe. W 2022 roku na siły zbrojne cele przeznaczono zaledwie 1,09% PKB, tym samym Hiszpania zajęła przedostatnie miejsce w Pakcie Północnoatlantyckim, wyprzedzając jedynie Luksemburg z jego 0,62% PKB na obronność. Stoi to w kontraście z działaniami Polski, która podejmuje bezprecedensowy wysiłek, aby przeznaczyć 4% PKB na zbrojenia.

Należy odnotować, że rząd Hiszpanii podjął pewne, konkretne działania na rzecz modernizacji sił zbrojnych. Wprowadzono korekty w budżecie, które zwiększyły wydatki zbrojeniowe państwa. 581 mln € przeznaczono na koszta związane z udziałem sił zbrojnych Hiszpanii w operacjach pokojowych i wsparcia wschodniej flanki NATO. Kolejne 1397 mln € ma sfinansować program Halcón, który zakłada zakup 16 jednomiejscowych i 4 dwumiejscowych myśliwców Eurofighter, wyposażonych w elektroniczne radary skanujące (E-Scan). Ma to na celu wzmocnienie floty Eurofighter-ów hiszpańskich sił powietrznych, co umożliwi stopniowe zastępowanie maszyn F-18. Ponadto 1750 mln € przeznaczono na modernizację i wsparcie logistyczne używanych już samolotów bojowych EF-2000 (III).

Z pozostałych wydatków warto odnotować, że prawie 835 mln € przeznaczono na program Santiago Electronic Warfare, symulator wsparcia powietrznego SIMFAC, jak też system szkolenia taktycznego dla samolotu T.21 (symulator lotu). Dodatkowo, planowane jest pozyskanie okrętu dla Szkoły Nurkowania Marynarki Wojennej, mobilnego centrum koordynacji operacji powietrznych, ewentualnie systemu MISTRAL nowej generacji (lekkie rakiety przeciwlotnicze krótkiego zasięgu). Wspomniane pieniądze zostaną również wykorzystane na zakup dronów (w ramach planu dla zdalnie sterowanych systemów powietrznych), jak też na rozbudowę i modernizację infrastruktury.

Ponadto, 476 mln € przeznaczy się na następujące programy: Pizzaro (bojowe wozy piechoty); modernizację śmigłowców NH-90 (II); VCR 8x8 (produkcja 348 kołowych wozów bojowych). Kolejne 1970 mln € zostanie przeznaczone na program nowego pojazdu wsparcia na podwoziu gąsienicowym program nowego pojazdu wsparcia (New Chain Support Vehicle Program - VAC), który ma zastąpić używane do tej pory, powoli starzejące się pojazdy na bazie amerykańskich M113. Część środków zostanie przeznaczona na zakup dwóch przybrzeżnych statków badawczych (BHC) i zdalnie sterowanych systemów powietrznych (SIRTAP). Ponadto, dodatkowe pieniądze planuje się wydać na zakup 8 morskich śmigłowców wielozadaniowych MH-60R. Docelowo, mają one zastąpić używane obecnie śmigłowce oparte na modelu SH-60B, co pozwolił na zaspokojenie potrzeb hiszpańskiej marynarki wojennej w tym zakresie.

Generalnie, wojna na Ukrainie stała się czynnikiem motywującym władze Hiszpanii do przeznaczenia większych kwot na obronność, pomimo geograficznego oddalenia Madrytu od linii frontu. Działania władz Hiszpanii wpisują się wde facto globalny trend zwiększania wydatków obronnych, którym podążają także kraje europejskie. Do tej pory Hiszpania przeznaczała niewielki odsetek własnego PKB na zbrojenia, jednakże polityka ta ulega rewizji, aczkolwiek nie w tak zdecydowanej formie, jak w Polsce.

Badania wykonano przy wsparciu finansowym Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.