Militarnym szlakiem. Oslo – Muzeum Sił Zbrojnych

Muzeum Sił Zbrojnych Królestwa Norwegii (Forsvarsmuseet) od 1860 roku funkcjonuje na terenie fortecy Akershus w Oslo. Mieszczą się tu i działają także inne ważne muzea, w tym Muzeum Norweskiego Ruchu Oporu (Norges Hjemmefrontmuseum) oraz Muzeum Zamku Akershus (Akershus slott).  

Zamek i forteca Akershus zbudowano w XIII wieku, przez ponad 700 lat skutecznie opierały się oblężeniom i nigdy nie zostały zdobyte w walce przez wrogów i najeźdźców. Dziś należą do turystycznych atrakcji stolicy Norwegii, są często odwiedzane przez turystów i mieszkańców Oslo. Jednocześnie nadal stacjonuje tu wojsko i mieści się tu dowództwo garnizonu Fortecy Akershus. Średniowieczny zamek na przestrzeni wieków był przebudowywany – od warowni do siedemnastowiecznej nowoczesnej fortecy i więzienia.

Muzeum Forsvarsmuseet w sezonie letnim (maj – sierpień) otwarte jest w godzinach 10:00 – 17:00 (poniedziałek – środa i piątek – niedziela) oraz 10:00 – 20:00 (czwartek), a w pozostałych miesiącach w godzinach 10:00 – 16:00. Wstęp dla osoby dorosłej to wydatek 150 norweskich koron (NOK). Bilety dla seniorów i studentów kosztują 100 koron, a weterani, żołnierze w służbie czynnej i rezerwiści, także ci z Polski, oraz dzieci i młodzież do lat osiemnastu mogą skorzystać z bezpłatnych biletów. Istnieje także możliwość zakupu biletów łączonych umożliwiających zwiedzanie muzeów położonych na terenie kompleksu twierdzy. Koszt takiego biletu to dla osoby dorosłej 300 koron, a dla seniorów i studentów 200 koron. Twierdza Akershus położona jest zaledwie 800 m od ratusza i przystani, około 1,3 km od dworca kolejowego, pałacu królewskiego i opery. Na miejsce można dojechać metrem, tramwajem lub autobusem, alternatywnie dopłynąć do przystani promem, jeśli wcześniej odwiedzaliśmy wyspy położone w stołecznym fiordzie.

Bogate zbiory i polskie ślady

Czas na przybliżenie zbiorów zgromadzonych w Forsvarsmuseet. Wystawy dostępne dla turystów odwiedzających muzeum zawierają eksponaty przybliżające historię norweskiej wojskowości - od XV wieku do czasów współczesnych. Znajdziemy tu także mapy przedstawiające wyprawy wikingów oraz informacje na temat ich podbojów i czasów średniowiecznych. W muzeum zgromadzono bogate zbiory broni strzeleckiej, artylerii, broni białej oraz wyposażenia żołnierzy.

Znajdziemy tu eksponaty z czasów unii personalnej z Danią i unii personalnej ze Szwecją, czasów wojny północnej, okresu napoleońskiego, I i II wojny światowej, okupacji niemieckiej oraz bitwy o Atlantyk. Odnajdziemy tu także eksponaty związane z bitwą o Narwik, w której obok sił francuskich i brytyjskich walczyli polscy żołnierze z Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Na uwagę zasługuje także wystawa prezentująca udział sił zbrojnych Norwegii w misjach pod auspicjami ONZ, NATO, OBWE i Unii Europejskiej. Uważni zwiedzający zauważą także eksponaty i pamiątki z okresu, gdy Norwegowie stanowili część sił okupacyjnych stacjonujących na terenie zachodnich Niemiec po upadku III Rzeszy. W muzeum prezentowane są także pamiątki i eksponaty związane z okresem zimnej wojny, wyścigu zbrojeń i rywalizacji USA z ZSRR oraz NATO z Układem Warszawskim.

Warto także zwrócić uwagę na wystawę poświęconą norweskim odznaczeniom wojskowym i państwowym. Najwyższym z nich jest Krzyż Wojenny (norweski odpowiednik m.in. naszego Virtuti Militari). Wystawa dzięki multimedialnej ekspozycji przybliża nam sylwetki osób odznaczonych za męstwo na polu walki. Wśród odznaczonych jest 13 polskich żołnierzy, w tym walczący w bitwie o Narwik oraz piloci 138. dywizjonu wykonujący zadania nad Norwegią. Krzyż ustanowił na uchodźstwie król Haakon VII, a miało to miejsce w Londynie 23 maja 1941 roku. Zgodnie z pierwotnym statutem Krzyż Wojenny mógł zostać nadany osobie wojskowej lub cywilnej, zarówno Norwegowi, jak i cudzoziemcowi za wyjątkowe zasługi w czasie wojny, osobiste męstwo, skuteczne dowodzenie jednostkami wszystkich rodzajów broni, a w szczególności za wybitną działalność dla sprawy i niepodległości Norwegii w czasie wojny.

Tuż przed powrotem króla i norweskiego rządu z uchodźstwa, 18 maja 1945 roku zmieniono statuty, ustanawiając Krzyż Wolności Haakona VII, przeznaczony przede wszystkim dla osób cywilnych, i ograniczając nadania Krzyża Wojennego wyłącznie do zasług wojennych (odtąd zawsze z okuciem w kształcie miecza na wstążce).

Krzyż Wojenny jest najwyższym odznaczeniem w hierarchii orderów i odznaczeń Królestwa Norwegii i może zostać nadany tej samej osobie wielokrotnie.  

Od 1941 do września 2020 roku Krzyż Wojenny nadano ogółem 290 razy (w tym dla 7 sztandarów pułków francuskich walczących pod Narwikiem oraz 26 nadań pośmiertnych). Od 2011 roku odznaczenie nadawane jest za czyny męstwa i waleczności podczas pełnienia misji pokojowych i stabilizacyjnych z udziałem Norweskich Sił Zbrojnych. Do 2020 roku nadano 8 krzyży (w tym 1 pośmiertnie) za misję w Afganistanie oraz 1 za misję na Bałkanach (Bośnia i Hercegowina).

Rekomendacja

Muzeum Sił Zbrojnych w Oslo koniecznie warto wpisać na listę obiektów, które należy odwiedzić, planując wyjazd do stolicy Norwegii, obok takich klasyków jak muzeum Munka, opera, park Vigelanda czy muzeum łodzi wikingów. Planując wizytę w Oslo, warto zarezerwować na zwiedzanie minimum kilka dni, odwiedzić pałac królewski, wziąć udział w ceremonii zmiany warty honorowej oraz odwiedzić Norweskie Muzeum Oporu, zamek i twierdzę Akershus. Jeśli będziecie odwiedzali pałac królewski podczas upałów (temperatury w Oslo w połowie lipca sięgały 34°C), z pewnością zauważycie, że wartownikom na posterunki donoszona jest woda, co pozwala na zachowanie rytmu zmian, a jej podawanie i spożywanie odbywa się bez opuszczania posterunków i zgodnie z obowiązującym ceremoniałem wojskowym.