Polska konfiguracja systemu Patriot z IBCS [ANALIZA]

Klasyczny Patriot

Zanim przedstawimy szczegóły polskiej konfiguracji Patriot należy się wpierw zapoznać z architekturą klasycznego Patriota w najnowszej konfiguracji.

„Mózgiem” baterii klasycznego Patriota jest stanowisko ECS (Engagement Control Station), jest ono ściśle połączone z „oczami” Patriota czyli radarem AN/MPQ-65. Do ECS spływają informacje z radaru, gdzie są obrabiane i tam podejmowana jest decyzja o tym czy i jak razić wykryte cele. W przypadku podjęcia takiej decyzji zostaje wysłana informacja do wyrzutni o odpaleniu pocisku. ECS obsługuje do 8 wyrzutni, obecnie etatowo w jednostkach amerykańskich jest ich 6, zwykle 4 z pociskami PAC-2 GEM (do 4 pocisków na wyrzutni) oraz 2 z pociskami PAC-3 (do 16 pocisków) lub PAC-3 MSE (do 12 pocisków). Starsze pociski PAC-2 są używane przeciw celom aerodynamicznym, gdy nowe PAC-3 zarezerwowane są do użycia głownie przeciw trudniejszym celom balistycznym (choć są to pociski w pełni skuteczne również przeciw celom aerodynamicznym).  

Wyrzutnie mogą być połączone z ECS bezpośrednio kablowo lub radiowo (po przez łączność VHF). Amerykańskie baterie wyposażone są również w jednostkę przekazywania łączności  CRG (Communications Relay Group) która za pomocą zestawów masztów i radiostacji HF pozwala na zwiększenie odległości części wyrzutni od radaru i ECS (zwykle są one wysuwane bliżej przeciwnika). CRG również może być połączona z wyrzutniami fizycznie lub radiowo (łączność VHF).

Przedstawiona konfiguracja jest obecnie standardową w US Army, jednak należy mieć na uwadze, że była ona zmieniana z czasem, również odbiorcy eksportowi starają się konfigurować system pod własne wymagania. Konfiguracja ta pozwala na rozproszenie baraterii, w szczególności wysunięcie części wyrzutni wraz z przekaźnikiem łączności CRG, jednak jest ona całkowicie zależna od swojego mózgu (stanowiska ECS) i oczu (radaru). Wyłączenie każdego z nich czy to w wypadku zniszczenia, uszkodzenia, awarii lub zwyczajnie konieczności okresowej zmiany pozycji czyni całą baterię bezużyteczną.

Polski Patriot z IBCS

Najbardziej podstawową różnicą między polską baterią Patriot z IBCS a amerykańską klasyczną baterią Patriot jest fakt iż polska bateria jest większa i można ją traktować w przybliżeniu jako odpowiednik dwóch amerykańskich baterii.

Polska bateria dysponuje dwoma radarami AN/MPQ-65, amerykańska jednym. Polska bateria dysponuje 8 wyrzutniami z do 96 pocisków na nich, amerykańska bateria 6 wyrzutniami z 40 do 48 pocisków na nich.

Często polska bateria jest przedstawiana jako składająca się z dwóch „jednostek ogniowych” FU (Fire Unit) czy bliżej polskiej nomenklatury z dwóch plutonów ogniowych, każdy składający się z radaru oraz 4 wyrzutni. Jest to prawda ale nie do końca. Obecność dwóch radarów w baterii umożliwia nie tylko stworzenie dwóch niezależnych elementów ogniowych wewnątrz baterii (choć oczywiście bateria może działać w ten sposób), ale również zapewnienie ciągłości działania baterii i co za tym idzie ciągłości w zabezpieczaniu ochranianego obiektu.

Przy takiej filozofii działania oczekiwać można raczej sytuacji, że jeden radar podczas pracy współpracował by ze wszystkimi 8 wyrzutniami w baterii. Drugi zaś będzie pozostawał w gotowości by przejąć jego zdania w przypadku jego zniszczenia, awarii lub innej potrzeby przerwania pracy (np. podczas okresowej zmiany pozycji). Taki sposób działania nie jest możliwy w klasycznym systemie Patriot, jednak jest to zdolność jaką zapewnia użycie systemu IBCS działającego na fundamencie sieci IFCN.

Patrząc z punktu widzenia architektury baterii mamy do czynienia z dwoma niezależnymi i pracującymi na przemiennie sensorami (radary AN/MPQ-65 wraz ze stanowiskami ECS), do trzech na baterię (kupiono ich 6 dla dwóch baterii) niezależnych centrów sterowania ogniem EOC (Engagement Operation Center) przekazujących informacje do 8 wyrzutni M903 z pociskami. Architektura ta sprawia że system nie ma centralnego mózgu którego wyłączenie spowoduje unieszkodliwienie systemu. Pojęcie sieciocentryczności zadomowiło się już w słownikach jednak do tej pory w zakresie obrony powietrznej sieciocentryczność tyczyła się zwykle ogólnej informacji o wykrytych celach, IBCS wprowadza tu nową jakoś w tym zakresie, że informacja „z sieci” jest wystarczająca by naprowadzić pocisk na wrogi cel.

Możliwości Patriota z IBCS są jednak o wiele szersze,  system spina nie tylko elementy w ramach baterii ale wszystkie sojusznicze sensory i efektory. W praktyce oznacza to stworzenie rozporoszonej sieci w której obecne będą nie tylko polskie radary AN/MPQ-65, stanowiska dowodzenia i wyrzutnie M903 z pociskami PAC-3 MSE ale również (w przyszłości) systemy fazy drugiej (radar 360 st, wyrzutnie z nowym pociskiem np. SkyCeptor) i systemy sojuszników (np. elementy amerykańskich baterii Patriot rozmieszczonych w Europie środkowo-wschodniej).

Dodatkową zaletą kupowanego przez Polskę systemu jest fakt że stanowiska ECS (przypomnijmy że są one „mózgiem” klasycznego Patriota) mają być w pełni funkcjonalne. ECS są konieczne do przetwarzania informacji z radaru na formę odpowiednia do transmisji w sieci IFCN. Fakt że stanowiska te są w pełni funkcjonalne sprawia że możliwe jest zestawienie obecnie kupowanych elementów systemu Patriot (4 radarów AN/MPQ-65, 4 stanowisk ECS i 16 wyrzutni M903) z całkowitym pominięciem systemu IBCS w odpowiedniki 4 klasycznych (choć nieco ubogich) baterii systemu. Możliwy jest również wariant mieszany gdzie część wyrzutni jest spięta z modułami ECS, a część działa w ramach sieci IFCN/systemu IBCS.

System IBCS najgorsze problemy ma już za sobą, jednak fakt posiadania  zdolności do cofnięcia się i działania w ramach klasycznego Patriota powinien rozwiać wątpliwości wszystkich którzy obawiają się problemów z tym systemem. Elementy zakupione w ramach I Fazy systemu Wisła mogą działać i prowadzić operacje bojowe z pominięciem tego systemu.

Wisła faza II

W ramach fazy drugiej MON planuje zwiększenie liczby baterii średniego zasięgu z obecnie kupowanych dwóch do ośmiu. Jednak docelowa konfiguracja tych baterii będzie bardzo się różnić od obecnej. Myśląc o docelowej konfiguracji należy zakup z fazy pierwszej traktować jako zakup wybranych elementów dla 8 baterii które tymczasowo będą działać jako 2 baterie. Przede wszystkim MON nie planuje zakupu kolejnych wyrzutni pocisków PAC-3 MSE, a zakupy samych pocisków będą ograniczać się do uzupełniania, bądź rozszerzania zapasów. Innymi słowy obecnie każda bateria ma 8 wyrzutni PAC-3 MSE, łącznie jest ich 16. Docelowo 16 wyrzutni PAC-3 MSE będzie rozproszonych po 8 bateriach, uzupełnić je mają wyrzutnie tańszego, ale nowoczesnego pocisku innego typu. Może to być np. pocisk SkyCeptor, odrzucono m.in. opcję zakupu wywodzących się z lat 80tych pocisków PAC-2 GEM, które zawiodły podczas działań przeciwrakietowych w Arabii Saudyjskiej.

Zmienią się również sensory, w II fazie planowany jest zakup radarów z pokryciem pełnych 360 st., zakłada się wybór radaru tożsamego z rozwiązaniem wybranym przez US Army. Radary sektorowe AN/MPQ-65 po wyborze radaru 360 st. Będą dalej eksploatowane obok nich. Można spekulować że przy wyborze (przez US Army) radaru Raytheona możliwa będzie ich modernizacja do wersji 360 z antenami bocznymi. W przypadku wyboru innej oferty (np. obracanego radaru Lockheed Martin), nie będzie takiej opcji. Każdy FU ma dysponować własnym radarem.

Opłaty za system IBCS zawarte są w kontrakcie I fazy programu Wisła, podobnie jak opłaty za uczestnictwo w programie na kolejne 6 lat. Zakupy kolejnych elementów systemu IBCS (do obsługi kolejnych baterii) nie będą obejmować opłat licencyjnych.

W drugiej fazie planowane jest odejście od amerykańskich sieci IFCN i zastąpienie ich krajowymi rozwiązaniami MCC. Docelowo system IBCS będzie działał w oparciu o polskie środki łączności.

Ważnymi elementami docelowej konfiguracji Wisły będą dodatkowe systemy wykrywania celów takie jak radar długofalowy P-18PL (mogący wykrywać cele używające technologii Stealth) oraz pasywny system wykrywania PET/PCL.

Polskie podwozia Jelcz w I fazie Wisły

Elementy takie jak radar, moduł zasilania radaru oraz wyrzutnie zostaną dostarczone z USA w konfiguracji na naczepach. Zakłady Jelcz mają opracować odpowiednie do ich holowania ciągniki siodłowe, dostosowanie ciągników obejmować ma m.in. pasujące siodło oraz kompatybilne instalacje elektryczną i pneumatyczną. Spekulować można że będzie to pojazd zewnętrznie podobny do ciągnika mostu MS-20 Daglezja. By zminimalizować koszty i ryzyko nie podjęto się osadzenia tych elementów bezpośrednio na podwoziach ciężarówek wieloosiowych (jak ma to miejsce np. w niemieckiej konfiguracji Patriot). Do transportu zapasowych pocisków ma służyć opracowany w Polsce samochód transportowo-załadowczy osadzony na ciężarówce Jelcz.

Maszty do komunikacji z siecią IFCN zostaną dostarczone na przyczepach jednoosiowych, za ich holowniki będą służyć samochody Jelcz 4x4.

Elementy stanowisk dowodzenia EOC, COC i FOC (centra operacyjne bojowe, operacji obecnych i planowania operacji) składają się z serwerowni S280 oraz stanowisk roboczych które w wersji amerykańskiej rozkładane są w namiocie. Serwerownia zostanie dostarczona przez stronę amerykańską osadzona na standardowej platformie (do jej transportu zostanie użyta ciężarówka Jelcz z hakowym systemem załadowczym), stanowiska robocze w polskiej wersji systemu zostaną osadzone w kontenerze (rozwiązanie podobne do Mobilnego Modułu Stanowiska Dowodzenia) przewożonym przez ciężarówkę Jelcz. Za łączność odpowiadać będą Ruchome Węzły Łączności Cyfrowej (w nowej, dostosowanej konfiguracji wyposażenia), osadzone na ciężarówce Jelcz 4x4.