Armie Świata: Armia Bułgarii

Bułgaria to państwo o powierzchni 111 tys. kilometrów kwadratowych i zróżnicowanym krajobrazie. Zamieszkuje ją 6,5 miliona ludzi, którzy w 2022 roku wypracowali Produkt Narodowy Brutto w wysokości 86 miliardów dolarów.

Na obronność przeznaczono w 2021 roku 1,25 miliarda dolarów co stanowiło 1,56 proc. bułgarskiego PKB. Za te środki udaje się utrzymywać zawodowe siły zbrojne liczące 32,5 tysiąca żołnierzy i mogące liczyć na rezerwy liczące kolejne 36 tysięcy. Bułgaria posiada wszystkie klasyczne rodzaje sił zbrojnych: wojska lądowe, siły powietrzne i marynarkę wojenną, ale całość nosi zwyczajową nazwę Armia Bułgarii. Jej naczelnym dowódcą jest szef obrony, któremu podlega połączone dowództwo rodzajów sił zbrojnych, a im z kolei - dowódcy poszczególnych rodzajów sił zbrojnych.

Wojska lądowe są formacją największą i służy w nich na co dzień 17 tysięcy ludzi. Ich trzon stanowią dwie brygady zmechanizowane rozmieszczone w centralnej części kraju - 2. w Starej Zagorze i 61 w Karlowie. Obydwie te jednostki mają taką samą strukturę i posiadają po 3 bataliony zmechanizowane i po jednym batalionie: artylerii samobieżnej, saperów, obrony powietrznej, logistycznym i kompanii żandarmerii wojskowej. Bułgarskie brygady zmechanizowane są w pełni samowystarczalne pod względem artylerii i mogą samodzielnie wykonywać zróżnicowany wachlarz zadań.

Oprócz tego Bułgaria posiada dwie niepełnowartościowe brygady, z których każda posiada dwa bataliony zmechanizowane bez artylerii i większości służb. Pierwszą z nich jest Brygada Dowodzenia stacjonująca w Białojewgradzie nieopodal granicy z Macedonią Północną. Druga to jednostka szkolna, stacjonująca w Plewen blisko Dunaju i granicy z Rumunią. Poza swoimi batalionami posiada ona także pododdziały szkolne.

Jednostki manewrowe wspiera 4. pułk artylerii rozmieszczony w Asenogradzie wraz z 11. pułkiem logistycznym. Posiada on 4 bataliony: pocisków ziemia-ziemia, lufowej artylerii ciągnionej, artylerii rakietowej i przeciwpancerny. Ważnymi jednostkami są także 101. pułk piechoty górskiej rozmieszczony w Smolian blisko granicy południowej z Grecją oraz 55. pułk saperów znajdujący się w pobliżu Dunaju nieopodal brygady szkolnej. Posiada on dwa bataliony saperów w tym jeden batalion specjalizujący się w przeprawach.

Poza tym bułgarskie wojska lądowe posiadają szereg samodzielnych batalionów specjalistycznych – 1szy rozpoznawczy w Swobodzie, 38 ochrony przed skutkami użycia broni masowego rażenia oraz batalion zajmujący się PsyOps i współpracą z ludnością cywilną w stołecznej Sofii. Do tego dochodzi szkolnictwo wojskowe, a także jednostki nie podległe dowództwu wojsk lądowych. Pierwszą z nich jest reprezentacyjna jednostka Gwardii Narodowej, odpowiadająca wielkością pułkowi i podległa bezpośrednio prezydentowi Bułgarii. Składa się ona z batalionu piechoty i batalionu mieszanego, jednak jednostka ta jest niewielki i liczy niewiele ponad 300 ludzi.

Z kolei w Plowdiw znajduje się podległa bezpośrednio dowództwu połączonemu 68. Brygada Sił Specjalnych z trzema batalionami i specjalną grupą zadaniową będącą prawdopodobniej odpowiednikiem czwartego batalionu – plus jednostki szkolne i pomocnicze. W Sofii znajduje się też pod połączone dowództwo brygada logistyczna.

Łącznie daje to dwie pełne i dwie szczątkowe brygady zmechanizowane, brygadę wojsk specjalnych, pułk piechoty górskiej, pułk saperów i pułk artylerii plus jednostki pomniejsze i pomocnicze.

Wyposażenie bułgarskich wojsk lądowych to w ogromnej większości skansen pod czasach Układu Warszawskiego, dla którego Bułgaria była państwem frontowym, jako wierny sojusznik doinwestowanym w liczne i nowoczesne uzbrojenie. Teraz spadek po tamtych czasach nie budzi już takiego zachwytu. W batalionach zmechanizowanych wykorzystywanych jest łącznie 90 czołgów T-72, około setki BMP-1 i drugie tyle lokalnej produkcji bojowego wozu piechoty BMP-23. Ten ostatni to dość ciekawa konstrukcja wizualnie przypominająca BMP-1 ale z dzięki 23 mm armacie automatycznej i pociskom przeciwpancernym 9K111 Fagot będący bardziej odpowiednikiem nowocześniejszych BMP-2. Bułgarska piechota używa tez transporterów opancerzonych – około stu MT-LB i podobna liczbę sędziwych BTR-60, które niegdyś zostały tu wyprodukowane na licencji. Nieliczna w bułgarskich wojskach lądowych nowoczesność to 25 samochodów opancerzonych Sand Cat służących w żandarmerii wojskowych i 17 opancerzonych pojazdów patrolowych M1117. Trwają też dostawy 98 opancerzonych dwuosiowych pojazdów dla bułgarskich wojsk specjalnych. Jak na razie Bułgaria zrezygnowała za to jak na razie z pozyskania kołowych bojowych wozów piechoty.

W artylerii samobieżnej wykorzystywanych jest 48 122 mm haubic 2S1 Goździk, w ciągnionej wykorzystywanych jest 24 ciężkie 152 mm D-20, a w rakietowej 24 systemów BM-21 Grad. Liczby te uzupełnia 80 120 moździerzy Tundza i Tundza Sani, z czego te drugie to bułgarski projekt posadowienia moździerza na podwoziu MT-LB.

W batalionie pocisków ziemia-ziemia wykorzystywane są rakiety 9K79 Toczka.

Bułgarska piechota nie posiada nowoczesnego uzbrojenia przeciwpancernego. W użyciu pozostają tam systemy Fagot i Konkurs, a także 126 100 mm armat przeciwpancernych MT-12. Niewiele lepiej jest z systemami obrony powietrznej. Obronę krótkiego zasięgu zapewniają 24 systemy 9K33 Osa, zaś do samoobrony bardzo krótkiego zasięgu wykorzystuje się MANPADS-y rodziny Strieła i Osa i liczne armaty przeciwlotnicze, w tym co najmniej 128 ZU-23-2, samobieżne ZSU-23-4 Szyłka i starsze 57 mm armaty S-60.

Siły Powietrzne Bułgarii, 30 lat temu należące do najpotężniejszych w Układzie Warszawskim, znajdują się dzisiaj na rozdrożu. Najważniejszą bazą lotnictwa bojowego jest 3 Baza Lotnicza w Ignatiewie gdzie stacjonuje eskadra MiGów-29, których na papierze jest kilkanaście ale do służby zdolnych jest nie więcej niż kilka, a maszyny te nigdy nie przeszły poważniejszej mobilizacji. Lotnictwo bojowe w postaci eskadry 12 samolotów pola walki Su-25 znajdowało się także w 22 bazie w Bezmer. Obecnie samoloty te są już jednak prawdopodobnie w Ukrainie i walczą z Rosjanami. O przestrzeń powietrzną Bułgarii dbają tymczasowo sojusznicy, a Sofia czeka na zamówione niedawno nowoczesne samoloty wielozadaniowe F-16 najnowszego standardu Block 70. Kilka lat temu Bułgaria z uwagi na skromne możliwości finansowe zamówiła tylko osiem takich maszyn, ale obecnie domówiła kolejną ósemkę, co oznacza że będzie dysponowała jedną pełną eskadrą. W przeciwieństwie do MiGów, Su-25 tymczasem nie doczekają się raczej następstwa, a baza Bezmer jest obecnie przebudowywana na szkolną – bułgarsko-amerykańską. Bułgarzy mają ponadto bazę szkolną w Dolnej Milopoliji w której eksploatowane jest sześć turbośmigłowych Pilatusów PC-9M i sześć odrzutowych L-39 Albatros. Z kolei lotnictwo transportowe rozmieszczone jest w sąsiedztwie międzynarodowego portu lotniczego w Sofii i wchodzi w skład 16 Grupy Transportowej. Jej trzon stanowią trzy lekkie samoloty transportowe zdolne do przerzutu ładunków wielkogabarytowych C-27J Spartan, pojedynczy An-26 i twa L-410 Turbolet. W jej skład wchodzi także pojedynczy VIP-owski Airbus A319, lekki Pilatus PC-12 oraz jeden An-2 służący do szkolenia wojsk spadochronowych.

Lotnictwo śmigłowcowe zgromadzone jest w bazie w Krumowie i obecnie kończy się jego desowietyzacja. W służbie pozostają w Bułgarii tylko dwa Mi-24 i 3 Mi-17. Zakończona została za to właśnie dostawa 14 śmigłowców wsparcia pola walki Airbus H215M Cougar. Flotę śmigłowcową uzupełnia 6 lekkich Belli 206, wykorzystywanych głównie do szkolenia. 

Bułgarskie Siły powietrzne posiadają ponadto 5 batalionów rakietowej obrony powietrznej – 3 krótkiego zasięgu z czego 2 na S-125 Newa, 1 na K12 Kub i 2 średniego zasięgu – 1 na S-200 i 1 na S-300P.

Marynarka Wojenna Bułgarii dysponuje dwiema bazami morskimi w Warnie i Atii i jest formacją stosunkowo silną jak na całość sił zbrojnych tego państwa. Służy w niej 4 tys. marynarzy, a jej bojowy trzon stanowią 4 stare fregaty. Jedna należy do sowieckiego typu Koni i powstała pod koniec lat 80. A trzy kolejne to jednostki wybudowane w Belgii pod koniec lat 70 i należące do typu Wielingen. Bułgaria posiada ponadto trzy stare korwety 1 typu Tarantul i dwie typu Pauk, 3 niszczyciele min pozyskane z demobilu z państw Beneluksu i 17 trałowców różnych typów. Plus jednostki pomocnicze. Stare okręty częściowo będzie można zastąpić po wprowadzeniu do użycia zamówionych w Niemczech dwóch jednostek patrolowych bazowanych na projekcie korwety typu Braunschweig.

Chwalebny wyjątek w bułgarskiej marynarce wojennej stanowi jej nowoczesne lotnictwo morskie. Posiada ono trzy zachodnie śmigłowce pokładowe. Dwa AS565 Panther i pojedynczego AS365 Dauphin.

Od 1990 roku siły zbrojne Bułgarii przebyły długą drogę, od regionalnej potęgi wspieranej przez ZSRR do stosunkowo skromnie uzbrojonej formacji, której zdolności są proporcjonalne do kondycji finansowej państwa. Pomimo skromnego budżetu warto zwrócić uwagę z jaką konsekwencją Bułgarzy inwestowali w wybrane elementy swoich przestarzałych sił zbrojnych. W dobie wojny z terrorem potrafili kupić trzy nowe nowoczesne samoloty transportowe, później inwestowali w śmigłowce, a w ostatnim czasie – w samoloty bojowe. Dzięki temu przynajmniej w niektórych sektorach osiągają realne zdolności i interoperacyjność z Sojuszem Północnoatlantyckim.