Armie Świata: Siły Zbrojne Kazachstanu

Kazachstan, państwo o powierzchni ponad 2 mln 700 tysięcy kilometrów kwadratowych, największa na świecie ekonomia nie mająca dostępu do światowych oceanów, a także państwo o wyjątkowo małym zagęszczeniu ludności wynoszącym zaledwie 7 osób na kilometr kwadratowy. Sprawia to, że pomimo pokaźnych gabarytów zajmowanych na mapie, ludność Kazachstanu liczy zaledwie 19 milionów ludzi z czego niecałe 70% to Kazachowie, a niemal 20% Rosjanie. Produkt krajowy brutto Kazachstanu w 2020 roku wyniósł niecałe 180 mld dolarów. Państwo przeznacza na obronność jedynie 1 %, co przekładało się do niedawna na budżet wynoszący niecałe 2 miliardy USD, ale w 2021 roku wydatki te zmalały do zaledwie 1,5 miliarda. Jest to zatem ponad dwukrotnie mniej niż np. w przypadku Ukrainy, ale 2-3 razy więcej niż w przypadku Białorusi czy poszczególnych państw bałtyckich.

Pomimo tych stosunkowo skromnych środków na obronność siły zbrojne Kazachstanu liczyły w 2019 roku około 40 tysięcy żołnierzy plus około 30 tysięcy członków formacji paramilitarnych. W razie wojny żołnierze ci mogą liczyć na bazę co najmniej 127 tysięcy przeszkolonej rezerwy. Liczby te udało się osiągnąć dzięki prowadzonemu w tym kraju poborowi mężczyzn w wieku od 18 do 27 lat.

Siły Zbrojne Kazachstanu dzielą się na wojska lądowe, wojska obrony powietrznej i siły morskie. Najwięcej ludzi służy  w wojskach lądowych, które liczą 20 tysięcy żołnierzy. Podlegają oni pod cztery regionalne dowództwa: Astana, Wschód, Zachód i Południe.

Pod dowództwo regionalne Astana, które obejmuje swoim zasięgiem region centralny, graniczący wyłącznie z sojuszniczą Rosją, a co za tym idzie uważany za bezpieczny, podlega jedna brygada piechoty.

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku dowództwa regionalnego Zachód, które obejmuje obszary graniczące z Rosją, a także zaprzyjaźnionym Uzbekistanem i Turkmenistanem oraz graniczy z wodami Morza Kaspijskiego. Podlega mu brygada artylerii, a także jedna z brygad powietrzno-desantowych.

Główne siły skoncentrowane w dowództwach regionalnych Wschód i Południe. Stacjonują tam łącznie jedna brygada pancerna, brygada piechoty (zmotoryzowanej i zmechanizowanej), trzy brygady inżynieryjne, brygada z pociskami taktycznymi i dwie brygady artylerii.

Oczkiem w głowie kazachskiego dowództwa są cztery brygady aeromobilne -- najbardziej doinwestowane i najlepiej ukompletowane. Jedna z nich rozlokowana jest w regionie zachodnim u wybrzeży Morza Kaspijskiego a dwie kolejne w regionie południowym. Ostatnia brygada, jako jedyna przeszkolona do wykonywania zrzutów spadochronowych a nie wyłącznie do operowania przy wykorzystaniu śmigłowców znajduje się z kolei w regionie wschodnim.

Uzbrojenie wojsk lądowych Kazachstanu to w dużej mierze spadek po Związku Sowieckim chociaż część sprzętu podlegała w ostatnich dwóch dekadach daleko idącej modernizacji, pojawiły się też zakupy rozwiązań zupełnie  nowych.

Wojska pancerne tworzy 300 zmodernizowanych do wariantu KZ czołgów T-72B, wspartych przez 10 nowoczesnych niszczycieli czołgów BMPT-72 Terminator, na które Astana była pierwszym klientem eksportowym. Kazachska piechota używa około 200 bojowych wozów piechoty BMP-1 i 300 BMP-2, a także 500 transporterów BTR-80 różnych wersji i 150 gąsienicowych MTLB. Do rozpoznania wykorzystywane są wozu BRDM-2 i BRM-1, których łącznie jest około setki.

Kazachowie mają też niewielkie ilości wozów stworzonych po zakończeniu zimnej wojny. Są to np. produkowane na licencji tureckiej samochody opancerzone Otokar Cobra, koprodukowane z RPA MRAP-y Arlan czy rosyjskie MRAP-y BPM-97. Pojazdy te służą jednak w śladowych ilościach oscylujących  w przypadku każdego z typów wokół 20 egzemplarzy.

W artylerii lufowej wykorzystywane są samobieżne 2S1 Goździk i 2S3 Akacja, których Kazachowie mają po 120 egzemplarzy, a oprócz tego na stanie znajdują się moździerze samobieżne 2S4 Tulipan i 150 122 i 152 mm dział ciągnionych. Ponadto wojska powietrzno-desantowe wykorzystują 25 moździerzy samobieżnych Nona-S, a artylerii rakietowej wykorzystywanych jest 100 wyrzutni BM-21 Grad, trzy 220 mm systemy zdolne do strzelania amunicją termobaryczną TOS-1, 6 wyrzutni BM-30 Smiercz i - tu ciekawostka - 18 izraelskiej produkcji wyrzutni systemu Lynx zdolnej do odpalania pocisków o kalibrach od 122 do 330 mm. Ponadto w magazynach znajduje się niemal 300 systemów Grad i 9P130 Uragan. W wojskach rakietowych wykorzystywanych jest 12 wyrzutni pocisków taktycznych 9K79 Toczka.

Do zwalczania celów opancerzonych poza Terminatorami wykorzystywane są niszczyciele czołgów stworzone z dość niecodziennego połączenia - amerykańskich Humvee uzbrojonych w wyrzutnie rosysjkich kierowanych pocisków przeciwpancernych Konkurs. Inne powstały z MTLB, na których zamontowano Szturm. Piechota wykorzystuje 68 100 mm armat przeciwpancernych T-12, oraz pociski rakietowe Fagot, Konkurs i Metis.

Wojska lądowe mogą liczyć na wsparcie Gwardii Narodowej liczącej 20 tys. ludzi a  także Służby Granicznej liczącej 9 tys. funkcjonariuszy. Jedna i druga formacja podlega ministerstwu spraw wewnętrznych. Z wartego wymienienia sprzętu dysponują one łącznie siedmioma lekkimi samolotami transportowymi

Wojska lądowe, za wyjątkiem systemów ręcznych Strieła i armat ZU-23-2 nie dysponują własnymi systemami OPL ani lotnictwem. Zabezpieczają je wojska obrony powietrznej, w których służy aż 12 tysięcy żołnierzy. Eksploatuje ono 13 różnej wielkości bazami lotniczymi w tym czterema przystosowanymi do stacjonowania i operowania bojowych odrzutowców. Na południu kraju w Czimkent znajduje się baza przystosowana do obsługi MiGów-29, podobnie jak baza koło największego miasta Almaty, na południowym-wschodzie kraju. Z kolei koło Taldykogranu stacjonują kazachskie Su-27 i Su-30 a koło Karagandy najoryginalniejsze statki powietrzne w arsenale czyli myśliwce przechwytujące MiGi-31.

Obecnie Kazachstan dysponuje prawdopodobnie jedną eskadrą MiGów-29 z kilkunastoma samolotami, dwiema z MiGami-31 z łącznie ponad 20 maszynami, oraz jedną z samolotami pola walki Su-25 z 14 maszynami. Te ostatnie bazują na co dzień w bazie Aktał na zachodzie kraju niedaleko Morza Kaspijskiego. Z kolei rodzina Flankerów reprezentowana jest przez jedną eskadrę starzejących się Su-27, ale obok niej budowana jest druga z wielozadaniowymi Su-30. Łącznie samolotów tych jest w służbie ponad 30 z czego Su-30 stanowią mniej niż połowę. Z czasem Kazachstan planuje zakupić drugą eskadrę Su-30. Docelowo jedna z nich zastąpi prawdopodobnie Su-27 a druga ostatnie funkcjonujące jeszcze MiGi-29.

Ciekawa jest sytuacja w lotnictwie transportowym gdzie istnieją jedna eskadra skupiająca liczne maszyny różnych typów. Znajduje się tam osiem lekkich transportowych Airbus C-295M, do których dołącza właśnie 8 ich chińskich odpowiedników, samolotów Shanxi Y-8, dwa stare An-74 i pojedynczy An-12. Do zadań VIP służy pojedynczy Boeing 757, a w planach jest pozyskanie dwóch ciężkich samolotów transportowych Airbus A400 Atlas. Ten ostatni zakup stanął jednak ostatnio pod znakiem zapytania z uwagi na krwawe tłumienie protestów przez władze Kazachstanu.

Lotnictwo śmigłowcowe posiada 22 śmigłowce szturmowe rodziny Mi-24 i oczekuje na dostawę kolejnych czterech. Z kolei w eskadrach transportowych służy 49 maszyn rodziny Mi-8 i dwa ciężkie Mi-26 uzupełnianych przez kilka amerykańskich UH-1205 im 8 europejskich lekkich śmigłowców H145. Zamówionych jest także 20 śmigłowców transportowych H25M Caracal. Liczne śmigłowce i samoloty transportowe umożliwiają sprawne przerzucania sił po wielkich obszarach kraju, w szczególności zaś elitarnych brygad aeromobilnych.

Lotnictwo szkolne skupia się w pojedynczej eskadrze eksploatującej kolejny zabytek z czasów zimnej wojny czyli L-39 Albatros, których jest kilkanaście sztuk.

Element bezzałogowy stanowią dwa zestawy taktycznych BSP średniego zasięgu chińskiej produkcji typu Wing Loong, których posiadanie ujawniono w 2021 roku. Warto przy tym dodać, że w wojskach lądowych Kazachstanu bezzałogowce klasy mini i lekkie taktyczne także są wykorzystywane. Są to między innymi izraelskie Skylarki I-LEX, rosyjskie Orlan-10 w wersji eksportowej a także rodzimej produkcji drony Shagala.

Obrona powietrzna dysponuje systemami S-200 i S-300 oraz nowymi S-300PS, których nieznaną liczbę przekazali w ramach współpracy wojskowej w ostatnich latach Rosjanie. W obronie krótkiego zasięgu wykorzystywane są stare systemy 2K12 Krug i i S-125 Newa, a bardzo krótkiego w tym samoobrony wojsk -- przestarzałe samobieżne systemy Strieła-10.

Tzw. Siły Morskie Kazachstanu są niewielkie i służy w nich 3 tysiące ludzi. Ich główną siłę stanowi 5 okrętów rakietowych lokalnej produkcji. Są to cztery jednostki typu Kazachstan o wyporności 240 toni i podobnych gabarytów okręt typuMangistau. Wszystkie te jednostki zostały uzbrojone w ukraińskie systemy samoobrony bardzo krótkiego zasięgu Arbaliet-K i pociski przeciwpancerne Barie nie licząc lekkich systemów artyleryjskich. Inaczej uzbrojono jedynie jeden z okrętów typu Kazachstan, który zamiast ppk ma wyrzutnię 122 mm pocisków BM-21 Ogon.

Resztę sił morskich stanowią jednostki pomocnicze.: 4 patrolowce -- 2 produkcji izraelskiej i dwa tureckiej, sześć szybkich izraelskich łodzi patrolowych typu Shaldag, dwa małe trałowce i okręt hydrograficzny. Siły Morskie Kazachstanu posiadają też własną brygadę piechoty wyposażoną w 70 względnie nowoczesnych wozów BTR-82A.

Jak widać siły zbrojne Kazachstanu nie są liczne i jeśli chodzi o potencjał można je postawić niewiele wyżej niż siły zbrojne Białorusi. Klasyczne, odziedziczone po ZSRR formacje pancerne uległy redukcji do minimum i obecnie liczą sobie zaledwie cztery brygady -pancerną i trzy zmotoryzowane plus jednostki artylerii. Poza nielicznymi wyjątkami większość ich sprzętu pamięta czasy Związku Sowieckiego. Inwestycje dotyczą formacji i jednostek wybranych czyli takich, które mogą szybko być przerzucane po wielkich obszarach tego olbrzymiego państwa i zapewniać ochronę przy kryzysach o stosunkowo małym natężeniu bądź przy rozruchach wewnętrznych. Są to właściwie wyłącznie wspomniane cztery brygady aeromobilne i brygada piechoty morskiej oraz środki do ich wspierania i przenoszenia. Dzięki Rosji, na względnie dobrym poziomie stoją naziemne systemy obrony powietrznej, ale już lotnictwo bojowe to ewidentnie wykruszający się spadek po ZSRR, który z trudem jest obecnie zasilany jedną eskadrą Su-30, a w przyszłości drugą. Czas pokaże czy za 10 lat nie będą to jedyne samoloty bojowe Kazachstanu.

Siły Zbrojne Kazachstanu są skoncentrowane w większości na wschodzie i częściowo na południu kraju, co oznacza gotowość do odparcia ewentualnego zagrożenia idącego z Chin albo hybrydowe zagrożenia ze strony Azji Centralnej. Państwo to nie jest za to zupełnie przygotowane do jakiejkolwiek obrony przed Rosją, którą ewidentnie uważa za pewnego sojusznika.