79. rocznica utworzenia Armii Krajowej

Obchody związane również z 78. rocznicą utworzenia Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej rozpoczną się wczesnym popołudniem mszą świętą w intencji żyjących, zmarłych i poległych w walkach żołnierzy ZWZ-AK w Katedrze Polowej Wojska Polskiego. Następnie zaplanowano uroczystość przy pomniku Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego, podczas której głos zabierze m.in. szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.

Uroczystości zakończy ceremonia złożenia wieńców i wiązanek u stóp monumentu oraz przed pomnikiem gen. Stefana Roweckiego "Grota" – komendanta głównego Związku Walki Zbrojnej i pierwszego dowódcy Armii Krajowej, który 78 lat temu wydał rozkaz utworzenia Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej.

14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. AK jest uważana za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie.

Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej w nocy z 26 na 27 września 1939 r. przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Stała się ona zalążkiem rozbudowanego później Państwa Podziemnego. SZP została przekształcona najpierw w 1940 r. w Związek Walki Zbrojnej. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie.

Armia Krajowa była konspiracyjną organizacją wojskową stanowiącą integralną część Sił Zbrojnych RP. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. W zamierzeniach rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną, a jej dowódca jedynym, upełnomocnionym przez rząd dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony oraz przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.

Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot – do 30 czerwca 1943 r., Tadeusz Komorowski ps. Bór – do 2 października 1944 r., Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – do 19 stycznia 1945 r. Dowódca AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych.

22 stycznia 1943 r. komendant główny AK, gen. Stefan Rowecki "Grot" wydał rozkaz o powołaniu Kierownictwa Dywersji tzw. Kedywu. Rozkaz był następstwem podjęcia jesienią 1942 r. decyzji o wzmożeniu walki z wrogiem i rozpoczęcia wówczas prac organizacyjnych nad stworzeniem w tym celu nowej struktury. Miała ona powstać głównie na bazie Związku Odwetu i "Wachlarza". W skład Kedywu weszły także Grupy Szturmowe Szarych Szeregów i Tajna Organizacja Wojskowa.

Pierwszym szefem Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej był do lutego 1944 r. płk Emil August Fieldorf "Nil". Zastąpił go na tym stanowisku ppłk Jan Mazurkiewicz "Radosław".

Zadaniami Kedywu Komendy Głównej AK były m.in. planowanie akcji dywersyjnych i sabotażowych w skali kraju, kierowanie własnymi oddziałami dyspozycyjnymi, nadzór nad Kedywami obszarów i okręgów, szkolenie kadr oddziałów dywersyjnych oraz produkowanie środków walki.

Kedyw KG AK miał następujące oddziały dyspozycyjne: "Motor" (następnie "Sztuka"), "Agat" (następnie "Pegaz" i batalion "Parasol"), batalion "Zośka", "Anatol" (następnie "Miotła"). Oddziały dyspozycyjne Kedywu KG AK liczyły ok. 1,5 tys. żołnierzy. Z oddziałów dyspozycyjnych Kedywu KG AK powstało Zgrupowanie "Radosław" walczące podczas Powstania Warszawskiego na Woli, Starym Mieście i na Czerniakowie.