Black Hawk: w Polsce i na świecie

Śmigłowiec Black Hawk został zaprojektowany przez firmę Sikorsky jako następca popularnych śmigłowców Bell UH-1 Iroquois. Stworzono go w ramach programu Utility Tactical Transport Aircraft System (UTTAS). W jego finale pokonał konstrukcję zaproponowaną wspólnie przez Boeinga i firmę Vertol (Franka Piaseckiego, producent CH-47 Chinook). Założenie programu UTTAS polegały na zwiększeniu w stosunku do poprzednika: przeżywalności na polu bitwy, obniżeniu awaryjności, obniżenie kosztu cyklu życia, dodanie drugiego silnika, umożliwienie operowania na dużych wysokościach i przy wysokiej temperaturze.

Nie ulega wątpliwości, że stworzona w ten sposób maszyna była udana. Jej oznaczenie producenckie to S-70, natomiast Armia Stanów Zjednoczonych nadała mu oznaczenie UH-60. Produkcja i masowe dostawy ruszyły w drugiej połowie lat 70. Przez lata dorabiała się kolejnych wersji rozwojowych. Po UH-60A w siłach zbrojnych USA pojawił się UH-60L, produkowany w latach 1989-2007, a następnie produkowany do dzisiaj UH-60M. Zmiany polegały na wzmacnianiu systemu napędowego, a także cyfryzacji maszyny.

W oparciu o udaną konstrukcję Black Hawka powstały też nowe rodziny śmigłowców w tym morskie SH-60 Seahawk, śmigłowce dla wojsk specjalnych MH-60 (w tym nawet wersja z cechami stealth użyta do misji zabicia Osamy ibn Ladina), walki elektronicznej, wyspecjalizowane maszyny ewakuacji medycznej, vipowskie i inne.

Udany projekt, wielkie zamówienia amerykańskich sił zbrojnych i kolejno wprowadzane udoskonalenia sprawiły, że śmigłowiec stał się z czasem także hitem eksportowym. W wyniku dużego zainteresowania powstawały jego kolejne wersje w tym bojowa ze skrzydłami na uzbrojenie z pociskami kierowanymi włącznie.

Dzisiaj wszystkich wersji Black Hawka w służbie wojskowej na świecie jest niemal 4 tysiące i jest to najlepszy wynik, przy czym drugie miejsce należy do rosyjskich maszyn rodziny Mi-8/17, których jest około 2800.

Równolegle z karierą wojskową sprzedawano cywilną wersję pod producenckim oznaczeniem S-70. W niektórych zastosowaniach cywilnych bowiem cechy typowo wojskowe, takie jak solidna konstrukcja, silny układ manewrowy czy mocne podwozie okazały się pożądane. Cywilne Black Hawki kupowały i kupują m.in. straże pożarne na świecie (Firehawk), policje, służby ratownicze czy firmy obsługujące instalacje na morzu (offshore).

Black Hawk w Polsce

Historia śmigłowców Black Hawk w Polsce rozpoczęła się od kupienia przez Sikorsky’ego (a dokładnie przez właściciela Sikorsky’ego, grupę United Techologies Holdings S.A., od 2015 właścicielem Sikorsky’ego i PZL Mielec jest Lockheed Martin, producent m.in. F-16 i F-35) fabryki PZL Mielec. Polskie zakłady, wcześniej specjalizujące się w produkcji samolotów zostały przeznaczone do produkcji Black Hawka, w cywilnej wersji S-70i (i jak International czyli międzynarodowa). Nie ma nad nią kontroli rząd amerykański i można dzięki temu szerzej ją eksportować niż np. UH-60.

15 marca 2010 roku pierwszy wyprodukowany w Polsce Black Hawk miał swoją premierę. Informowano wówczas o możliwości produkowania maksymalnie 20-24 takich maszyn rocznie. Oprócz tego w Mielcu w setkach egzemplarzy zaczęto produkować zestawy struktur: kabina plus belka ogonowa. Zestawy te trafiają do Stanów Zjednoczonych, gdzie na ich bazie produkowane są m.in. UH-60M.

Przez wiele lat śmigłowce z Mielca zdobywały klientów za granicą (m.in. na Filipinach, w Ameryce Południowej i USA), jednak nie było na nie popytu w kraju. Zmieniło się to w ostatnich latach, kiedy osiem maszyn zamówiono dla polskich Wojsk Specjalnych. Były to dwa kontrakty po cztery maszyny, w styczniu 2019 i grudniu 2021 roku.

Polskim specjalsom zamówiono śmigłowce bazowane na lokalnej odmianie S-70, choć dostała ona cały szereg wyposażenie dodatkowego w tym systemy samoobrony, radar pogodowy czy uzbrojenie. Zakup bywał krytykowany z uwagi na to, że polski śmigłowiec dla specjalsów odbiega standardem od Black Hawków wykorzystywanych przez np. amerykańskie siły specjalne.

Śmigłowce te bazują w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim i do niedawna podlegały pod JW. GROM. Obecnie jednak przynajmniej część ma zostać przeniesiona do Powidza, gdzie wejdzie w składPowietrznej Jednostki Operacji Specjalnych (PJOS), która eksploatuje także śmigłowce Mi-17.

Oprócz tego Black Hawki wersji „czystej S-70i” zakupiono dla polskiej Policji i Straży Pożarnej. 8 maja 2018 zakupiono pierwsze dwie maszyny dla Policji, zakupione z myślą o policyjnych operacjach antyterrorystycznych. Śmigłowce te zostały odebrane w listopadzie tego samego roku i w tym samym dokupiono jeszcze jedną maszynę. Policyjne S-70i przeznaczone dla Biura Operacji Antyterrorystycznych wyposażone są w kabinę dostosowaną do użycia gogli noktowizyjnych, policyjne systemy łączności, wycinarkę oraz system lin desantowych wysuwanych przez boczne drzwi ładowni.

Z kolei w grudniu 2022 dokonano jeszcze dwóch S-70i dla służb podnosząc ich liczbę do pięciu maszyn i 13 licząc śmigłowce wojskowe. Ostatnie dwie maszyny zostały zakupione z myślą o Policji i Straży Pożarnej.

W marcu 2025 pojawiła się wiadomość o złożeniu przez PZL Mielec oferty na kolejne 32 Black Hawki dla Sił Zbrojnych RP. Oferta ta została złożona zapewne w ramach zapowiadanego od 2022 roku postępowania, w ramach którego początkowo chciano zakupić ponad 20 maszyn. Od początku w postępowaniu tym wskazywano na Black Hawka, choć wydaje się że dopuszczano także inne konstrukcje. Możliwe, że Black Hawk był tutaj „pewnym wyborem” z uwagi na jego wyspecjalizowanie we wspieraniu bojowych śmigłowców AH-64E Apache, które Polska zakupiła w sierpniu 2024 roku w liczbie aż 96 sztuk.

Teraz jednak zakup ten został odsunięte w czasie ze względu na zmianę priorytetów.