Niemieckie połączone dowództwo dla sił NATO [ANALIZA]

Dowództwo Operacyjne Zarządzania Siłami Odpowiedzi utworzono w 2005 r. na bazie 2 Korpusu Niemiecko-Amerykańskiego w Ulm (kraj związkowy Badenia-Wirtembergia). Zasadniczym jego przeznaczeniem było rozmieszczenie na obszarze operacji wojskowej (realizowanej misji) w odległym teatrze działań, wysuniętego wspólnego dowództwa ugrupowania sił reagowania o łącznej wielkości do 60 tys. ludzi.

W 2013 roku zostało ono przeformowane w wielonarodowe połączone dowództwo operacyjne MN KdoOpFü/MN JHQ (Multinationales Kommando Operative Führung/Multinational Joint Headquarters), w którym Niemcy mocno zaangażowali się na rzecz podejmowania działań zmierzających do poprawy systemu bezpieczeństwa zbiorowego w Europie oraz budowania zdolności Unii Europejskiej do reagowania na sytuacje kryzysowe na całym świecie. Nowemu dowództwu powierzono również funkcje kierowania zgrupowaniem wojsk (wydzielonych sił) NATO na poziomie operacyjnym podczas prowadzenia operacji (misji) w odległym teatrze działań na obszarze odpowiedzialności sojuszu. Pod koniec 2021 roku struktura organizacyjna tego dowództwa obejmowała Multinationales Kommando Operative Führung i Multinational Joint Headquarters.

Dowództwo na nowe czasy

W 2018 roku MN JHQ przeszło procedurę certyfikacji, jako organ dowodzenia i kontroli uprawniony do wykonywania zadań wspólnego dowództwa zgrupowania wydzielonych sił NATO i zostało uwzględnione w wieloletnim planie rotacji (NATO Long Term Rotation Plan) organów dowodzenia Sił Sojuszniczych Paktu Północnoatlantyckiego.

Dowództwu przypisano zadania planowania misji i ich modelowania, określania niezbędnych sił i środków, a także opracowywania zagadnień organizacji interakcji, zarządzania operacyjnego i kompleksowego wsparcia niemieckiego lub wielonarodowego kontyngentu wojskowego. Ponadto może ono brać udział w zarządzaniu szkoleniem operacyjnym i bojowym Sił Sojuszniczych NATO. Do zasadniczych zadań dowództwa zaliczono:

• udział w procesie planowania operacji (misji);
• rozmieszczenie w rejonie prowadzonych operacji (misji) w oparciu o mobilne wysunięte stanowisko dowodzenia zgrupowania wojsk NATO lub zgrupowania bojowego UE oraz organizowanie dyżuru funkcjonalnych grup operacyjnych;
• organizacja transportu wojsk do miejsca ich przeznaczenia i kompleksowe wsparcie ich działań.

Pod względem administracyjnym MN JHQ jest częścią międzynarodowego komponentu Sił Zbrojnych Niemiec. W sprawach związanych z zarządzaniem niemieckim kontyngentem wojskowym w ramach wielonarodowego (koalicyjnego) zgrupowania wojsk dowództwo to podlega operacyjnie wspólnemu dowództwu operacyjnemu Bundeswehry. Z kolei całym zgrupowaniem Sił Odpowiedzi dowodzi jedno z sojuszniczych dowództw sił połączonych (JFC, Joint Force Command). Dowództwa są zlokalizowane we Włoszech (Neapol) i Holandii (Brunssum), pełnią służbę rotacyjnie.

Stały personelu MN JHQ (stan na styczeń 2021 roku) to około 640 osób personelu wojskowego i specjalistów cywilnych. Dowództwo to jest jedyną formacją w strukturze Bundeswehry w której może nastąpić obsadzenie stanowisk przeznaczonych dla żołnierzy przez wykwalifikowanych cywilnych specjalistów z państw sojuszniczych (oprócz dowódcy, mianowanego spośród generałów z Sił Zbrojnych Niemiec). Dowodzenie sprawuje oficer w randze generała porucznika (broni), jego zastępca i szef sztabu to generałowie majorzy (dywizji).

Podczas, gdy dowództwo realizuje zadania w ramach wysuniętego wspólnego dowództwa zgrupowania wojsk NATO lub zgrupowania bojowego EU może zostać przeniesione na obszar prowadzonych operacji w krótkim czasie. Oczywiście związane jest to również z przemieszczeniem grup operacyjnych, a także wymaganego zestawu zautomatyzowanych systemów dowodzenia, łączności i innych środków technicznych.

Grupy operacyjne oceniają sytuację na miejscu, określają kolejność i harmonogram rozmieszczenia grup wielonarodowych (koalicyjnych), nadzorują system wsparcia transportu wojskowego i inne działania wsparcia logistycznego, a także przygotowują oddziały i wyjściowy obszar do wykonywania przydzielonych im zadań oraz dowodzą kontyngentem wojskowym podczas operacji bezpośredniej (realizowanej misji).

Dowództwo Stałej Połączonej Grupy Wsparcia Logistycznego (Standing Joint Logistic Support Group - SJLSG), które jest częścią struktury Dowodzenia NATO, na czas realizacji misji może być wzmocnione niezbędną liczbą żołnierzy z jego struktur, a także innych oddziałów sojuszniczych oraz narodowych sił zbrojnych państw uczestniczących w takich misjach. Zadaniem JLSG jest prowadzenie planowania i zapewniania wykonania wszelkiego rodzaju obsług technicznych na obszarach koncentracji wojsk. Ponadto do zadań tej grupy należy planowanie i ocena potrzeb w zakresie zaopatrzenia, wykorzystania portów morskich, lotnisk i transportu kolejowego oraz lokalnej infrastruktury komunikacyjnej.

Na podstawie wspólnej decyzji ministrów obrony państw NATO od października 2018 roku rozpoczęto formowanie i rozmieszczanie na bazie MN JHQ nowego stacjonarnego dowództwa logistycznego - Joint Support and Enabling Command (JSEC), które w 2019 roku osiągnęło wstępną gotowość operacyjną (pełną w 2021 roku). Bezpośrednie nim kierowanie powierzono Dowódcy Międzynarodowego Dowództwa, opierając się na personelu jego kwatery głównej, a dowództwo ogólne powierzono Naczelnemu Dowództwu Sił Sojuszniczych w Europie/Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE).

Do głównych zadań nowego dowództwa należy tworzenie zaplecza podczas operacji lub innych zadań realizowanych przez siły sojuszu na europejskim teatrze działań. Ponadto dowództwo to jest odpowiedzialne za transport (przewóz) ładunków osobowych i wojskowych wszystkimi rodzajami transportu w obrębie teatru działań na danym obszarze (w tym i prowadzonych ćwiczeń), wsparcia materiałowego i innych rodzajów wsparcia logistycznego dla grup wielonarodowych (koalicyjnych) oraz przyjmowania i organizowania rozmieszczenia sił sojuszu w ich obszarach odpowiedzialności.

Po certyfikacji JSEC stało się niezależnym organem dowodzenia i kontroli NATO, posiadającym własny personel i realizującym powierzone zadania niezależnie od MN JHQ. W skład JSEC wchodzi personel liczącym około 400 osób (w czasie pokoju) by w warunkach kryzysu wzrosnąć w zależności od zaistniałych potrzeb. W czerwcu zeszłego roku Polak, gen. dyw. Dariusz Ryczkowski został zastępcą dowódcy JSEC. Ponadto współpracuje ono z utworzonym w lipcu 2019 Sojuszniczym Dowództwem Sił Połączonych NATO (Joint Force Command - JFC) z Norfolk w amerykańskim stanie Wirginia. Te z kolei odpowiada za zabezpieczanie szlaków żeglugowych pomiędzy Ameryką Północną a Europą.

Obecna struktura dowodzenia NATO funkcjonuje w oparciu o dwa dowództwa szczebla strategicznego i dwa szczebla operacyjnego. W tym pierwszym przypadku mamy więc zlokalizowane w belgijskim Mons Sojusznicze Dowództwo ds. Operacji (w Naczelnym Dowództwie Sił Sojuszniczych w Europie/Supreme Headquarters Allied Powers Europe, SHAPE) oraz znajdujące się Norfolk w Stanach Zjednoczonych Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (Allied Command Transformation, ACT).

Z kolei na poziomie operacyjnym działają wspomniane już dwa Sojusznicze Dowództwa Sił Połączonych, JFC (Joint Force Command) we Włoszech (Neapol) i w Holandii (Brunssum). Oba pełnią na zmianę roczne dyżury jako dowództwa sił odpowiedzi NATO NRF (NATO Response Force). Niższe szczebla dowodzenia składają się z dziewięciu dowództw korpusów (jedno z nich jest w Szczecinie). Każdy z nich ma pod sobą maksymalnie pięć dywizji oraz pewną ilość jednostek wsparcia i zabezpieczenia.

Nowa rola MN JHQ

Niemieckie Ministerstwo Obrony w 2021 roku przeprowadziło w MN JHQ szereg zmian organizacyjnych, które wpłynęły na niektóre obszary jego dotychczasowej odpowiedzialności, wyznaczyły nowe cele i funkcje, strukturę organizacyjną i obsadę kadrową. W wyniku tej reorganizacji nowe zadania w zakresie odpowiedzialności dowództwa będą ukierunkowane głównie na kierowanie działaniami grupy bojowej UE w prowadzonych przez nią operacjach (misjach). Jednocześnie będzie ono wykonywać zadania płynące z Central Strategicznego Szczebla Zarządzania, wraz z podobnymi organami z innych krajów UE (mających siedziby w Paryżu (Francja), Larie (Grecja), Rzymie (Włochy), Rota (Hiszpania) i Krakowie (Polska). Ponadto ma ściśle współpracować z Siłami Odpowiedzi NATO, Połączoną Grupą Zadaniową Bardzo Wysokiej Gotowości ( VJTF) oraz JSEC. Obecnie w MN JHQ służą żołnierze z ośmiu krajów.

Charakterystyczną cechą MN JHQ jest to, że pozostaje jedynym organem dowodzenia i kontroli w Siłach Zbrojnych Niemiec, który spełnia unijne wymogi dowodzenia i kierowania wojskami (siłami) oraz tymczasowe standardy rozmieszczenia dla dowództwa ugrupowania bojowego UE. Gdy w sytuacji kryzysowej lub w przypadku wykonywania operacji (misji) kierownictwo polityczne UE (Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa) zdecyduje się wykorzystać MN JHQ, jako dowództwo ugrupowania bojowego UE to po zatwierdzeniu przez Bundestag odpowiedniego wniosku rządu federalnego, dowództwo to podlegać będzie dowództwu wojskowemu UE. Ponadto, w interesie realizacji operacji (misji) NATO i UE, dowództwo to jest również podstawą do stworzenia systemu dowodzenia wspólnej (międzynarodowej) grupy wykonywającej operacje militarne.

W ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO) UE może korzystać z Sił Zbrojnych swoich państw członkowskich, liczących do 60 000 żołnierzy w celu realizacji zadań związanych z globalną interwencją kryzysową. Niemcy zobowiązały się wystawić do 18 tys. żołnierzy i dowodzić/współdowodzić całym komponentem zadaniowym UE. MN JHQ odpowiada też za kompleksowe wsparcie działań garnizonu Ulm oraz rozmieszczonych na jego bazie wyżej już wspomnianych organów dowodzenia i kontroli, w tym dowództw tyłowych Sił Sojuszniczych NATO.

Większość zadań będących w gestii MN JHQ jest rozdzielona między:

• Dowództwo Operacji (OHQ) działające na poziomie strategicznym. Jego zadaniem jest przekształcenie wytycznych politycznych w dyrektywy i rozkazy wojskowe. OHQ przekłada żądania polityczne na ogólną koncepcję wojskową i identyfikuje siły potrzebne do wykonania misji. W realizacji powierzonych zadań wykorzystuje stacjonarną infrastrukturę rozmieszczoną w koszarach Henning-von-Tresckow w Poczdamie, czyli przede wszystkim centrum operacyjne z łączami satelitarnymi do prowadzenia komunikacji na całym świecie;
• Dowództwo Sił (FHQ) działające na poziomie operacyjnym, realizuje konkretne rozkazy i plany dla wykonujących je Sił Zbrojnych. W skrajnych przypadkach dowodzi jednostkami o łącznej sile 60 000 ludzi. Są one zestawiane w moduły w zależności od rodzaju operacji i mogą obejmować siły lądowe, powietrzne i morskie, a także siły specjalne. Dowództwo to przenosi się do kraju rozmieszczenia lub w jego pobliżu oraz wykorzystuje mobilne stanowiska dowodzenia.

Należy zauważyć, że w warunkach czasu pokoju MN JHQ zapewnia funkcjonowanie „rdzenia" obu organów dowództwa (siedziba ugrupowania bojowego UE oraz podstawa dowództwa elementu wspólnego/koalicyjnego) poprzez planowe rozwiązanie takich zadań jak analiza sytuacji operacyjnej (bojowej), planowanie operacji w początkowym etapie jej istnienia, organizowanie wywiadu itp. Podczas przeprowadzania operacji lub szkolenia operacyjnego i bojowego, wybrane organy dowództwa zostają wzmocnione niezbędną liczbą personelu z dowództwa z Ulm.