"Z zasady jesteśmy przeciwni offsetowi". Litewski wiceminister obrony dla Defence24.pl o zakupach dla armii

Witold Janczys: Panie Ministrze, w jaki sposób przebiega proces zakupu sprzętu wojskowego realizacji dużych programów pozyskania uzbrojenia na Litwie? Jakie czynności należy wykonać - począwszy od określenia wymagań do zawarcia kontraktu?

Wiceminister Obrony Litwy Giedrimas Jeglinskas: Przede wszystkim mamy narodową strategię bezpieczeństwa, mamy wytyczne Rady Obrony Państwa, mamy analizy zagrożeń. Właśnie na podstawie tego są budowane przyszłe scenariusze modernizacji i zakupu broni dla naszych sił zbrojnych. Mamy plan na kilka lat, na jego podstawie są wytyczane priorytety. Odpowiedni departament w ministerstwie obrony zajmuje się realizacją planowania, a na następnym etapie inny zespół pracuje nad tym jaka broń jest potrzebna. Dopiero później, gdy są już ustalone wszystkie szczegóły, przechodzimy do etapu kupna uzbrojenia. Departament który odpowiada za przetargi bada rynek, następnie organizuje przetargi (do uczestnictwa w których są zapraszane litewskie oraz zagraniczne spółki), otrzymuje od uczestników niezbędną dokumentację, podejmuje decyzję. Następnie sprawę przekazuje się do Rady ds. Zasobów Obronnych, w skład której wchodzi szef MON, dowódca sił zbrojnych oraz kierownicy departamentów.

Istotnym elementem procesu zakupów sprzętu w każdym państwie są uzgodnienia pomiędzy decydentami politycznymi i poszczególnymi komórkami wojskowymi, jak i samo definiowanie wymagań na nowy sprzęt. W jaki sposób te procesy odbywają się na Litwie?

Wojskowi mówią nam politykom jakiej techniki czy uzbrojenia im brakuje, albo jakiej infrastruktury potrzebują. Na przykład: mówią że trzeba nowych helikopterów. Następnie na poziomie ministerstwa obrony Rady ds. Zasobów Obronnych (minister obrony, wiceministrowie - dowódca sił zbrojnych, etc.,) analizujemy wnioski ekspertów i podejmujemy decyzje. My realizujemy cele sił zbrojnych, dążymy do zapewnienia budżetu na potrzeby sił zbrojnych. Dokładamy także wszelkich starań, aby kupować tylko to, co potrzeba - unikamy zbędnych wydatków.

Generalnie na poziomie litewskich partii politycznych panuje zgoda, że zagrożenie jest poważne i wydatki na obronę trzeba zwiększać. Szczególne przyśpieszenie realizacji programu uzbrojenia i modernizacji sił zbrojnych nastąpiło po aneksji Krymu przez Rosję. Ministerstwo Finansów może jedynie doradzać, bezpośredniego wpływu na wydatki na cele wojskowe jednak nie ma.

A zabezpieczenie wsparcia eksploatacji sprzętu w cyklu życia? 

Dotychczas, gdy kupowaliśmy sprzęt nie mieliśmy możliwości obserwować jego pełnego cyklu życia. Obecnie powstaje agencja, która będzie czuwać nad procesem nabycia sprzętu - od pierwszej ekspertyzy rynku, sprzętu, do ogłoszenia przetargu i następnie jego zakończenia. Eksperci właśnie tej agencji będą zajmowali się wsparciem eksploatacji, w tym w kilkuletnim okresie i rezerwowali na ten cel niezbędne środki pieniężne. Agencja będzie czuwać nad procesem zakupu sprzętu i broni - teraz za tę działalność odpowiada kilka instytucji, u nas w ministerstwie i w siłach zbrojnych. Zakładamy, że agencja rozpocznie swoją działalność pierwszego stycznia następnego roku.

Innym ważnym elementem procesu wykorzystania uzbrojenia są remonty. Część państw decyduje się na zamawianie usług u producentów, a inne, w ramach komórek Ministerstwa Obrony i Sił Zbrojnych, decydują się na zbudowanie własnego potencjału w zakładach remontowych.

Kontrakt przewiduje, że w dwuletnim okresie gwarancji otrzymujemy wsparcie producenta sprzętu. Następnie odpowiedzialność za eksploatację i remont przejmują nasi logistycy. Zakładam, że będą przetargi na remont sprzętu, w przetargach będą mogły uczestniczyć nie tylko spółki z za granicy, ale również litewskie. Z kolei zachodnie prawdopodobnie założą swoje filie, ośrodki remontowe u nas na Litwie. Co prawda, zakładam że nasze litewskie firmy będą miały pewne kłopoty z know-how i dostępem do odpowiedniej technologii.

Jaką rolę w litewskich zamówieniach zbrojeniowych pełni offset czy pochodzenie firmy?

Z zasady jesteśmy przeciwni offsetowi. Jesteśmy skoncentrowani na koncepcji “value for money”, czyli wojsko ma otrzymać najlepszy sprzęt za najbardziej optymalne wydatki. Jeżeli przemysł nie nadąża z produkcją, to mając na uwadze strategiczne plany kupna sprzętu, będą mieli szansę dostosować się do wyposażenia, którego używają wojskowi. Inna sprawa, że nie będziemy kupować sprzętu czy broni w firmie, tylko dlatego, że należy do litewskiego kapitału.

Litwie szybko udało się zakończyć procedury postępowania na transportery opancerzone. W Polsce i Niemczech podobne postępowania, dotyczące wozów bojowych, trwają o wiele dużej.

Rozmowy o pozyskaniu transporterów opancerzonych Boxer trwały około dwa lata. Rozpoczęliśmy je w 2014 roku, a sfinalizowaliśmy w ubiegłym, 2016 roku. Obecnie czekamy na sprzęt. Dlaczego szybko? Po pierwsze z powodu odczuwania zagrożenia, które czai się u naszych bram. Po drugie, nie robiliśmy testów polowych Boxerów, zaufaliśmy opinii tych krajów Unii Europejskiej i NATO, które z nich korzystają. Poza tym jasno wytyczyliśmy wymagania co do sprzętu, więc nie było żadnych zgrzytów z dostawcami i producentami.

Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem jest to, że nie żądaliśmy offsetu i tego mechanizmu. Być może będziemy się o niego starać w przyszłości, ale podczas przetargu na Boxery nie stawialiśmy takich wymagań, dzięki czemu udało się uniknąć konfliktów z dostawcami.

W jakim stopniu programy modernizacji armii muszą być zatwierdzane przez władze cywilne? Mam tu na myśli nie tylko sam MON, ale również prezydenta czy parlament.

W skład Rady Ochrony Państwa Litwy wchodzą - prezydent, premier, przewodniczący Sejmu, minister Obrony, dowódca sił zbrojnych. Właśnie na tym poziomie są podejmowane najbardziej ważne, strategiczne decyzje - czyli np. rada spotyka się i podejmuje decyzję o zwiększeniu wydatków na obronę. Decyzję zazwyczaj są podejmowane w oparciu o konsensus, czasami większością głosów. W ten sposób podjęto np. decyzję o przywróceniu zasadniczej służby wojskowej. Z tego co wiem, ówczesny minister obrony nie chciał się zgodzić na przywrócenie poboru.

W najlepszym wypadku, jak już wspomniałem, mogą doradzać albo próbować dyskutować podczas posiedzeń rządu za zamkniętymi drzwiami. Następnie minister obrony w ramach Rady ds. Zasobów Obronnych podejmuje dalsze decyzje.

Litwa zdecydowała się w ubiegłym roku na zakup systemu przeciwlotniczego średniego zasięgu NASAMS. Kiedy rozpoczęto procedury w tym kierunku i jak one wyglądały?

Plan, który zakładał​ stworzenie systemu obrony powietrznej, został zaakceptowany w 2012 roku. Procedury były podobne do tych, o których opowiadałem powyżej. Obecnie trwają pertraktacje co do innych elementów systemu NASAMS, co oznacza, że jesteśmy jeszcze w toku rozmów. Mamy nadzieję, że w następnym, 2018 roku uda nam się wszystko sfinalizować.

Przepisy Unii Europejskiej pozwalają na wyłączenie regulacji dotyczących zamówień publicznych (otwartych przetargów) z zakupów obronnych (art. 346 Traktatu o Funkcjonowaniu UE). W jaki sposób to wyłączenie stosowane jest na Litwie?

Korzystamy z tego wyłączenia jeżeli ogłoszenie przetargu mogłoby spowodować przeciek informacji o planach, które są objęte tajemnicą państwową. W takim wypadku korzystamy z jednego dostawcy/sprzedawcy. Skorzystaliśmy z tej opcji w przypadku kupna "Gromu" w Polsce i niektórych części do transporterów Boxer.

Dokumenty resortu obrony Litwy wymieniają zakupy haubic samobieżnych PzH 2000, transporterów opancerzonych Boxer i systemu NASAMS jako trzy największe programy modernizacji. Czy litewski MON przewiduje inne duże projekty, w tym realizowane po 2020 roku?

Z większych projektów po 2020 roku można wymienić całkowitą wymianę parku helikopterów. Potrzeba nam nowych transportowych helikopterów. Będzie to duża inwestycja. Przyznam jednak, że rozważamy wszystkie opcje, w tym nie tylko (zakup - red.) helikopterów transportowych, ale również uzbrojonych.

Panie Ministrze, dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Witold Janczys.