Wagnerowcy masowo zdezerterują spod Bachmutu? Prigożyn wyzywa i straszy Szojgu [ANALIZA]

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Prigożyn zasłynął już z kontrowersyjnych nagrań, ale z każdym kolejnym jego narracja jest coraz ostrzejsza. Na jednym z ostatnich materiałów wideo najpierw pokazuje zakrwawione ciała ubrane w mundury twierdząc, że to polegli wagnerowcy. Następnie wykrzykuje do kamery bluzgi i zarzuty, że jego oddział zużył już 70 proc. amunicji. Wyzywa Szojgu i Gierasimowa oraz twierdzi, że w czasie gdy jego ludzi giną na froncie osieracając swoje dzieci - potomkowie rosyjskich elit przesiadują w bogatych klubach nocnych i „na Youtubie" (co wobec aktywności Prigożyna na Telegramie brzmi ciekawie). Głównym zarzutem Prigożyna wobec „gensztabu" jest brak zaopatrzenia w amunicję. To wszelako nie jedyne nagranie utrzymane w tym tonie. Na ostatnim wystąpieniu, ubrany w hełm i kamizelkę kuloodporną, z oddziałem wagnerowców w tle, powtarza swoje zarzuty wobec Szojgu i Gierasimowa, obwinia za klęski na Ukrainie rosyjskie Ministerstwo Obrony Narodowej i wylicza zwycięskie bitwy swojej formacji. W nagraniu pada także ultimatum wobec Kremla, że wagnerowcy są gotowi zdezerterować spod Bachmutu do 10 maja 2023 roku. W kraju tak zamordystycznym i zinfiltrowanym przez służby specjalne jak Rosja podobne wystąpienia wydają się politycznym samobójstwem. Za mniejsze przewinienia politycy i działacze nad Wołgą znikali lub trafiali do kolonii karnych.

Podobnych „wiecowań" rosyjskich formacji na froncie, które się skarżą Kremlowi na swój los było już wiele. To jednak pierwsze wystąpienie, w którym występuje powszechnie znany przywódca formacji i tak otwarcie pada ultimatum o ryzyku porzucenia pozycji bojowych. Co ciekawe, z analiz nagrań podobnych „wieców" wynika, że często stali za nimi właśnie wagnerowcy (vide słynne nagranie z bocznicy kolejowej). Nasuwa się zasadnicze pytanie – w co gra Jewgienij Prigożyn? Przeanalizujmy możliwe scenariusze.

Nie możemy wykluczyć, iż konflikt personalny pomiędzy Prigożynem, a Szojgu jest autentyczny. Żadna władza nie jest monolitem, a w państwach totalitarnego autoramentu wpływowi działacze zazwyczaj są silnie skonfliktowani, gdy główny dyktator odgrywa rolę rozjemcy, co w jego mniemaniu wzmacnia go u władzy. Tak funkcjonowała kancelaria III Rzeszy i bolszewickie politbiuro. W czasie trwania wojny personalne konflikty potrafią eskalować, co być może obserwujemy na przykładzie Prigożyna. W czasie walk resorty siłowe jeszcze bardziej zamieniają się w oddzielne księstwa – państwo w państwie, a ich przywódcy obrastają we wpływy. Z wystąpień Prigożyna wynika, że czuje on swoją mocną pozycję na Kremlu, w najbliższym otoczeniu Putina. Rosja w ostatnich latach zaczęła się intensywnie militaryzować w strefie prywatnej, co zaowocowało tym, że różne grupy wpływu dysponują własnymi zbrojnymi oddziałami. Każdy bojar ma własną chorągiew – można to tak określić. Dzieje się to za przyzwoleniem Władimira Putina, ale z pewnością umacnia właścicieli tych „prywatnych armii" w przeświadczeniu o własnej sile. Choć to wagnerowcy są najliczniejszą rosyjską najemną formacją – na fali wojny przeciwko Ukrainie rozrośli się z 2 tys. najemników do korpusu nawet 50 tys. (aczkolwiek redukowanego stratami po drodze na froncie) – to nie są jedyni. Swoje zbrojne oddziały powołał np. Gazprom. Batalion „Potok" być może ma wesprzeć rosyjską ofensywę przeciwko Ukrainie, ale nie można wykluczyć, że jest „polisą ubezpieczeniową" rosyjskich elit związanych z sektorem petrochemicznym i pokazaniem, że dysponują prywatną armią.

Co ciekawe, Sergiej Szojgu także powołał „własną" prywatną kompanię wojskową – „Patriota".  Władza absolutna deprawuje absolutnie, a że wspomnianym wodzom wydaje się, iż posiadają władzę nad cudzym życiem i śmiercią w skali masowej nie możemy wykluczyć żadnego scenariusza, nawet takiego, że Prigożyn prowadzi własną politykę bo poczuł się mocny dzięki posiadaniu najemnej grupy, albo że Gazprom tworzy własne wojskowe oddziały, by się zabezpieczyć na wypadek wewnętrznych tąpnięć w rosyjskim państwie. W tym wszystkim mieszać mogą rosyjskie służby specjalne, do tego stopnia, że to one finalnie pociągają za przysłowiowe sznurki.

Jewgienij Prigożyn, choć obecnie kojarzony z Grupą Wagnera, wcześniej odcinał się w mediach od najemnej formacji i funkcjonował jako „kucharz Putina" z uwagi na to, że zdobywał kontrakty na usługi cateringowe dla moskiewskich elit. Prigożyn ma kryminalną przeszłość i związki z półświatkiem Petersburga – mieście, gdzie polityczne szlify zdobywał Władimir Putin. Już na wczesnym etapie kariery Putina ich drogi się przecięły. Konflikt Prigożyna z rosyjskim resortem obrony narastał latami. Jego firma zdobywała kontrakty na dostawę żywności dla armii, a Putin zezwolił mu na formowanie prywatnej kompanii wojskowej. Grupa Wagnera zdobyła intratne zlecenia w Syrii, gdzie doszło wręcz do otwartego konfliktu pomiędzy częścią rosyjskich dowódców, a najemnikami. Poszło dokładnie o to samo co pod Bachmutem, czyli pozostawienie najemników bez logistycznego wsparcia i przywłaszczanie sobie zasług wagnerowców (choćby po serii bitew o Palmyrę). W między czasie wagnerowcy stali się zbrojnym ramieniem Putina do geopolitycznej gry i dosłownie zaczęli kolonizować Afrykę rosyjskimi wpływami m.in. w Libii, Mali i Republice Środkowoafrykańskiej. Prigożyn, który chronił swoje związki z Grupą Wagnera, w roku 2022 nie tylko przyznał się, że to on za nią stoi, ale zaczął zbijać na tym polityczny kapitał. Wraz z serią rosyjskich klęsk w pierwszej fazie wojny (niezdobycie Kijowa, Odessy i Charkowa) przeprowadził w rosyjskich media społecznościowych kampanię krytyki przeciwko kierownictwu rosyjskiego resortu obrony z Sergiejem Szojgu na czele. Do skonfliktowanej z Szojgu frakcji dołączył Ramzan Kadyrow, prorosyjski namiestnik Czeczenii. Wydawało się, że frakcja Prigożyn-Kadyrow rośnie w siłę. Wagnerowcom zezwolono na masową rekrutację w więzieniach i koloniach karnych Rosji. Z dwóch tysięcy wagnerowców Grupa Wagnera rozrosła się do nawet 50 tysięcy najemników, gdzie większość stanowili „zekowie" – czyli wcieleni kryminaliści. Używani jako tzw. jednorazowa piechota do zwiadu bojem zagwarantowali tym samym Grupie Wagnera ogromne pomnożenie majątku, ponieważ z obiecanych więźniom pieniędzy nie trzeba się już rozliczać. Kulminacyjnym momentem wpływów Prigożyna była nominacja generała Sergieja Surowikina na głównodowodzącego siłami inwazyjnymi.

Ten rosyjski wojskowy o pseudonimach „Generał Armagedon" lub „Rzeźnik Syrii" słynie nie tylko ze stosowania ludobójczych nalotów na obiekty cywilne ale także z dobrych relacji z wagnerowcami. Miał być jednym z nielicznych rosyjskich wojskowych, który w Syrii wszedł z Grupą Wagnera w komitywę i na Kremlu jest uznawany za człowieka Prigożyna. Małżeństwo Surowikinów można zaliczyć do grona rosyjskich oligarchów, żona generała - Anna dorobiła się fortuny posądzana o oszustwa finansowe. Surowikin był wszelako głównodowodzącym sił inwazyjnych tylko od października 2022 roku do stycznia 2023. Jego głównym zadaniem była ewakuacja rosyjskiego zgrupowania z zachodniego brzegu Dniepru, co skończyło się porzuceniem pozycji w Chersoniu, który Ukraińcy wyzwolili 11 listopada. „Generał Armagedon" nie odmienił losów wojny, a w styczniu z łatką wojskowego, który porzucił Chersoń został zastąpiony przez generała Walerija Gierasimowa. Oznaczało to pewną zmianę układu sił na Kremlu, ponieważ Gierasimow zabezpiecza interesy rosyjskiej armii skłóconej z wagnerowcami. Wojsko chce Grupę Wagnera pozbawić autonomii, a „głód amunicyjny" jest pewnie jedną z metod podporządkowania najemników „gensztabowi". Choć Sergiej Szojgu nie jest zawodowym wojskowym – to mimo wszystko nominacja Gierasimowa zabezpiecza także jego interesy w konflikcie z Prigożynem. Wiecowanie najemników jest prawdopodobnie niczym więcej jak inspirowaną przez Prigożyna próbą uniknięcia wchłonięcia przez armię. Od tygodni pod Bachmutem coraz więcej do powiedzenia mają regularne jednostki rosyjskiego wojska, a wagnerowcy przetrzebieni miesiącami walk tracą na znaczeniu.

To, że Bachmut wciąż się broni jest także ciosem dla estymy Grupy Wagnera, jako bezwzględnej ale zarazem skutecznej formacji. Od sierpnia 2022 Rosjanie biją głowami o mury Bachmutu, bez większego skutku. Z miasta pozostały gruzy, a wagnerowcy osiągnęli straty w wysokości 70 proc. stanu osobowego. Na przestrzeni miesięcy to właśnie Grupa Wagnera „trzyma" bachmucki odcinek frontu i odpowiada za efekty walk. Sukcesu propagandowego dla Putina nie było. W lutym 2023 roku ukraińska agencja UNIAN opublikowała tekst z którego wynika, że notowania polityczne Prigożyna spadły, a Gierasimow zaproponował mu aby sam się ukorzył i zaproponował włączenie w działania Sztabu Generalnego. Jeżeli to nie jest medialne „ustawka" i kolejna z rosyjskich „maskirowek" to wygląda na to, że odpowiedź brzmiała: nie.

To Sergiej Szojgu jest opisywany jako autor rosyjskiej klęski na froncie. Krytyka inspirowana przez Prigożyna spadła na podatny grunt, bo w sposób łatwy wskazano kto odpowiada za przegraną. Szojgu przejął resort obrony w 2012 roku, więc przez wiele lat zdążył zbudować w Ministerstwie Obrony swoje osobne „księstwo". Co ciekawe, trafił tam gdy resort ten trapiły korupcyjne afery. Szojgu to komunistyczny działacz z Tuwy (podmongolskiej republiki), w połowie krwi etniczny Rosjanin (jego ojciec był Tuwimcem), ponadto bez przeszłości wojskowej, więc przez wielu mil-blogerów sympatyzujących z Prigożynem jest traktowany jako „obcy element" w resorcie obrony.

Co wydarzy się 10 maja 2023 roku zobaczymy. Samowolna dezercja i wycofanie całego – nawet okrojonego stratami – wagnerowskiego korpusu frontowego jest bardzo trudna, chociaż historia rosyjskiej wojskowości i nie takie rejterady widziała. Być może Prigożyn dostał wcześniej nakaz reorganizacji korpusu, a teraz buduje narrację polityczną usprawiedliwiając swoje zachowania. Być może odwołuje się do Rosjan, by zachować autonomię Grupy Wagnera. Z pewnością atutem wagnerowców w bilansie wojny, którą robią na Kremlu jest fakt, że są to oddziały, które relatywnie mało kosztują zarówno politycznie, jak i finansowo. Gro sił pochodzi z zakładów karnych, a ich śmierć nie wywoła niepokojów społecznych (tych np. na wzór sprzeciwu wobec afgańskiej czy czeczeńskiej wojny). Wskazuje to więc na fakt, że najemny zwiad bojem nadal będzie przeprowadzany.