Listy z Ameryki i "świnka skarbonka". Prezydent USA podnosi napięcie przed szczytem NATO

"To, co prezydent Donald Trump zamierza uczynić podczas rozmów z przywódcami NATO - wciąż mając na uwadze ochronę narodu amerykańskiego i trwanie przy boku naszych partnerów i sojuszników - to ostrzec, że Ameryka, którą niekiedy postrzega się jak świnkę skarbonkę, dzięki której finansowane jest bezpieczeństwo świata, nie ma zamiaru tego dalej czynić" - zaznaczył. Przeświadczenie, że Stany Zjednoczone sponsorują NATO towarzyszy Donaldowi Trumpowi od dawna. Niejednokrotnie dawał on wyraz swemu niezadowoleniu z obecnego stanu rzeczy.

Na kolejną falę amerykańskiej krytyki dotyczącej finansowania obrony odpowiadają kraje członkowskie NATO. Prezydent USA Donald Trump nie ograniczył się bowiem do ogłoszenia, że zamierza poruszyć ten temat podczas zbliżającego się wielkimi krokami szczytu w Brukseli. (zaplanowany jest na 11-12 lipca br.). Amerykańska głowa państwa zdecydowała się na przesłanie wybranym sojusznikom... listów. "Apel" o zwiększenie wydatków na obronę otrzymały m.in. Norwegia, Kanada, Belgia czy Niemcy. 

W listach, do których dotarł dziennik "NYT", Donald Trump zaznaczył, że sojusznicy nie zrobili w ciągu minionego roku wystarczająco wiele, by równomiernie rozłożyć obciążenia związane z wydatkami na obronność.

W komunikacie przesłanym agencji Associated Press, norweski minister obrony Frank Bakke-Jensen podkreślił po prostu, w odpowiedzi na ponaglający list od Donalda Trumpa, że jego kraj zamierza spełnić cel 2. proc. PKB na obronność, który zadeklarował podczas szczytu w 2014 roku. Przypomniał również, że Norwegia wydała na zakup nowego sprzętu "o wiele więcej" niż wymagał tego Sojusz. 

Norweska wersja listu od prezydenta USA z 19 czerwca br., skierowana do premier Erny Solberg, zawiera - jak podaje Time - pouczenie, że choć kraj ten pełni bardzo ważną rolę w Sojuszu, to pozostaje on "jedynym sojusznikiem NATO, dzielącym granicę z Rosją, który nie ma wiarygodnego planu na przeznaczenie 2 proc. PKB na obronę". 

Co pomyślą Amerykanie...?

W liście do Belgów Trump napisać miał natomiast, że trudno mu będzie wytłumaczyć Amerykanom dlaczego "niektóre kraje nie są w stanie osiągnąć wspólnych kolektywnych zobowiązań dotyczących bezpieczeństwa". Premier Belgii Charles Michel bagatelizował jednak znaczenie wiadomości z USA. Jak podkreślił, podaje Time, jest on "typowy" dla dni przed tak dużymi wydarzeniami, jakim jest sam szczyt NATO w Brukseli. Tak jak inni przywódcy europejskich państw potwierdził, że Belgia wypełnia swoje zobowiązania względem Sojuszu, mając tu na myśli m.in. operacje wojskowe oraz zatrzymanie cięć w wydatkach na obronę. 

Sprawę skomentowała również niemiecka szefowa resoru obrony, czyli Ursula von der Leyen. Jak zaznaczyła, jej kraj także zamierza zrealizować wyznaczony przez wspólną deklarację cel 2 proc. PKB. "Jesteśmy na drodze (do osiągnięcia tego celu - przyp. red.). I jesteśmy przygotowani by... wziąć znaczną odpowiedzialność w ramach sojuszu" - oświadczyła niemiecka polityk. Jak pisze Time, minister, w odpowiedzi na sugestię, że jej deklaracja nie zrobi wrażenia na Trumpie, podkreśliła, że nie jest to jej zamiarem, a "Niemcy inwestują tak dużo, jak jest to potrzebne, stosowne oraz sprawiedliwe wobec wspólnych sojuszników i partnerów" w NATO. 

Przypomnijmy, że podczas pierwszej wizyty niemieckiej kanclerz Angeli Merkel w Białym Domu Donald Trump wręczył jej "amatorsko przygotowaną fakturę na 300 miliardów USD, czyli kwotę, której jego zdaniem Niemcy nie wpłacili (na obronność) w ostatnich latach".

Kanadyjczycy podkreślili natomiast, że władze kraju zadeklarowały zwiększenie budżetu obronnego o 70 proc. w ciagu kolejnych 10 lat. Ma to w zupełności wystarczyć na spełnienie potrzeb kraju oraz realizację zobowiązań dotyczących zapewnienia "światowego pokoju i bezpieczeństwa".

Zgodnie z danymi NATO, USA przeznaczają na obronę więcej środków niż reszta sojuszników razem. W 2016 roku było to 3,61 proc. PKB, czyli ok. 664 mld USD. Suma ta stanowi niecałe 2/3 budżetów obronnych wszystkich sojuszników. Na początku czerwca br. kwatera główna NATO poinformowała jednak, że wydatki obronne europejskich sojuszników oraz Kanady będą wyższe czwarty rok z rzędu. W 2018 r. wzrost wyniesie 3,82 proc. w porównaniu z ubiegłym rokiem. Łączny przerost w latach 2015-18 to ok. 87,3 mld dolarów w porównaniu z poziomem z 2014 r.

Sfrustrowany i nieprzewidywalny Trump

Jak przekazała przedstawicielka Białego Domu we wtorek, prezydent USA chce zobaczyć jak inne kraje "robią więcej", szczególnie jeżeli mają takie możliwości oraz zobowiązały się do osiągnięcia poziomu 2 proc. PKB na obronę. Jak dodała, Donald Trump jest "sfrustrowany".

W odpowiedzi na krytykę płynącą z USA, pojawiają się głosy sugerujące, że 2 proc. PKB to tylko wskazówka, wytyczna. Głos w tej sprawie zabrał również Sekretarz Generalny NATO Jens Stoltenberg, podkreślając, że dokument z 2014 roku to deklaracja polityczna, nie prawne zobowiązanie. "Możecie poprosić 10 prawników o dokonanie prawnej interpretacji tego dokumentu i zapewne otrzymacie 10 różnych interpretacji" - cytuje Norwega Time. 

W obliczu nieprzewidywalnej polityki prezydenta Donalda Trumpa, Sojusz mierzy się z wyjątkowym wyzwaniem przed przyszłotygodniowym szczytem NATO w Brukseli. Polskie władze mają jednak nadzieję, że szczyt "potwierdzi polityczną ważność postanowień ze szczytu w Warszawie, tzn. umocnienie obrony, potencjału odstraszania NATO na wschodniej flance, jasny sygnał wobec Rosji, też spotkanie w formule z Gruzją i z Ukrainą" - podkreślał to minister Jacek Czaputowicz. Polityk zaznaczył, ze Polska jest zainteresowana "utrzymaniem dialogu" z Gruzją i Ukrainą i chciałaby, żeby państwa te przygotowywały się do członkostwa w NATO i umacniały swoje bezpieczeństwo. "I w tym kierunku będziemy działali" - dodał w rozmowie z PAP.

Szef polskiego resortu spraw zagranicznych dopytywany, czy w grę wchodzi podjęcie przez Sojusz - idących w ślad za postanowieniami szczytu w Warszawie - decyzji dot. lokalizacji nowych dowództw NATO oraz aktualizacji planów na wypadek ataku na członka Paktu, ocenił, że decyzje ws. dowództw czy zmiany procedur na wypadek ataku są "jeszcze przed nami" i nie zapadną na najbliższym szczycie. Nadzieję na podjęcie przez Sojusz takich decyzji wyrażał w zeszłym tygodniu na Łotwie prezydent Andrzej Duda.

Niepokój budzi nie tylko postawa Donalda Trumpa przed szczytem NATO w Brukseli, ale także zaplanowane na przyszły tydzień spotkanie z prezydentem Rosji Władimirem Putinem, do którego dojdzie w Helsinkach. Jak podkreślał Dr Jacek Raubo w analizie dla Defence24.pl, "z tak wielkim napięciem przed spotkaniem bilateralnym na najwyższym szczeblu, do jakiego ma dojść między prezydentami Stanów Zjednoczonych oraz Federacji Rosyjskiej, nie mieliśmy najprawdopodobniej do czynienia od czasu zakończenia zimnej wojny. I zapewne, także po raz pierwszy, największą niewiadomą przed szczytem nie jest, tak jak miało to miejsce w przeszłości, postawa głowy państwa urzędującej na Kremlu, ale właśnie tej w Białym Domu."

PAP/MR