Wojsko, bezpieczeństwo, geopolityka, wojna na Ukrainie
10 wydarzeń, które miały wpływ na nasze bezpieczeństwo w 2012 roku – według Biura Bezpieczeństwa Narodowego
Koniec roku jest czasem podsumowań tego co było i planowania tego co przed nami. Rok 2012 był istotny pod względem bezpieczeństwa dla Polski i Polaków. Analitycy Biura Bezpieczeństwa Narodowego wybrali dziesięć wydarzeń – ważnych z punktu widzenia naszego bezpieczeństwa.
Zapraszamy do zapoznania się z zestawieniem. Wkrótce przedstawimy dziesięć wyzwań z obszaru bezpieczeństwa, przed którymi staniemy w 2013 roku.
1. Cyberdemonstracje w sprawie ACTA
W styczniu doszło do masowych protestów związanych z planami wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa zapisów ACTA (Umowy handlowej dotyczącej zwalczania obrotu towarami podrabianymi). Zaskoczeniem była skala ulicznych demonstracji, ale jeszcze poważniejsze okazały się protesty w sieci - cyberdemonstracje. Z tym ostatnim zjawiskiem mieliśmy do czynienia w Polsce po raz pierwszy. W początkowej fazie wirtualny protest przyjął formę masowego blokowania stron internetowych administracji państwowej. Następnie doszło do włamań m.in. do serwerów rządowych. Ataki prowadzono nie tylko z terenu Polski, ale także innych państw. Wydarzenia te nadały zupełnie nową rangę kwestii zapewnienia bezpieczeństwa państwa i obywateli w cyberprzestrzeni. Pokazały, że Polska jest nieprzygotowana do neutralizacji zagrożeń o takim charakterze. Stały się też początkiem poważnej dyskusji na temat sposobów radzenia sobie z nimi.
2. Kryzys w Syrii
Wydarzenia w Syrii przyjęły obraz regularnej wojny domowej, trwającej przez cały 2012 rok. Utrzymuje się sytuacja patowa: reżim w Damaszku nie jest w stanie całkowicie stłumić antyrządowych wystąpień, zaś opozycja jest zbyt słaba i podzielona, aby obalić syryjskie władze. Niepokój wywołuje przede wszystkim groźba użycia przeciwko rebeliantom broni chemicznej lub biologicznej lub utraty nad nią kontroli po ewentualnym upadku Baszara Al-Assada. Z powodu sprzeciwu Rosji i Chin Rada Bezpieczeństwa ONZ nie była w stanie wypracować jednolitego stanowiska w sprawie Syrii, które dawałoby mandat do podjęcia działań międzynarodowych pozwalających na zakończenie konfliktu. Jednocześnie wewnętrzny kryzys w Syrii spowodował wzrost napięcia na granicy Syrii z Turcją. Doszło do kilku poważnych incydentów, związanych m.in. z ostrzałem tureckiej przygranicznej miejscowości Akcakale, w którym zginęli cywile, czy z zestrzeleniem samolotu tureckich Sił Powietrznych. W grudniu Sojusz Północnoatlantycki dał wyraźny sygnał gotowości do obrony Turcji (państwa członkowskiego) i podjął decyzję o rozmieszczeniu baterii rakiet Patriot wzdłuż granicy z Syrią. Polska, która tradycyjnie podkreśla obronną funkcję Sojuszu, opartą o art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego, udzieliła zdecydowanego poparcia dla działań NATO.
3. Operacja ratowania afgańskich zakładników uwięzionych przez terrorystów-samobójców
W styczniu doszło do bezprecedensowej w historii misji ISAF w Afganistanie operacji ratowania zakładników uwięzionych przez terrorystów-samobójców. Żołnierze Wojsk Specjalnych wspólnie z wyszkolonymi przez siebie afgańskimi antyterrorystami policyjnymi uratowali pojmanych i zneutralizowali zagrożenie. Kilka dni po tej operacji prezydent Bronisław Komorowski odwiedził Jednostkę Wojskową Komandosów w Lublińcu, której żołnierze wykonali to skomplikowane zadanie. Akcja potwierdziła światowy poziom profesjonalizmu polskich Wojsk Specjalnych, które są zdolne do realizowania najtrudniejszych operacji bojowych. To wpływa na poczucie bezpieczeństwa Polaków i sprawia, że Wojska Specjalne mogą być naszym „towarem eksportowym” w ramach Unii Europejskiej i NATO. Fakt, że operację wykonano wspólnie z pododdziałem afgańskim dowodzi, że Polacy dobrze realizują jeden z priorytetów misji ISAF, jakim jest szkolenie sił miejscowych. Antyterroryści policyjni wyszkoleni przez polskich żołnierzy mogą odpowiadać za bezpieczeństwo w swoich prowincjach. To niezwykle istotne, ponieważ misja polskich żołnierzy w Afganistanie zbliża się do końca.
4. Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami
Zderzenie pociągów, do jakiego doszło w marcu pod Szczekocinami, było największą katastrofą w Polsce w mijającym roku. Zginęło w niej 16 osób, a ponad 50 zostało rannych. Było to jedyne wydarzenie w mijającym roku, w efekcie którego Prezydent RP ogłosił żałobę narodową. Pomimo rozmiaru tragedii, zarówno procedury zarządzania kryzysowego jak i koordynacja akcji ratowniczej zostały przeprowadzone na bardzo wysokim poziomie, a służby ratownicze wykazały się profesjonalizmem. Na uznanie zasługuje również postawa mieszkańców okolicznych miejscowości oraz pasażerów pociągu, którzy włączyli się do akcji ratowniczej, zanim na miejsce przybyły specjalistyczne ekipy. Katastrofa sprowokowała dyskusję na temat fatalnego stanu infrastruktury kolejowej oraz procedur stosowanych w kolejnictwie. Działania ratownicze wykazały jak istotne dla bezpieczeństwa narodowego są elementy niemilitarne systemu bezpieczeństwa oraz jak ważna jest edukacja obywateli w kwestiach związanych z ratownictwem i szeroko rozumianym bezpieczeństwem. Wnioski i rekomendacje dotyczące tej problematyki znalazły się w raporcie komisji Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego.
5. Szczyt NATO w Chicago
Podczas majowego szczytu udało się osiągnąć wszystkie strategiczne cele, o które zabiegała Polska. Potwierdzono podstawową funkcję NATO, jaką jest gwarantowanie bezpieczeństwa państw należących do Sojuszu. Uzgodniono również strategię wobec Afganistanu – zakłada ona zakończenie misji bojowej i przekazanie Afgańczykom pełnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo kraju do końca 2014 roku. Podczas szczytu ogłoszono również wolę dalszego rozwijania sojuszniczego systemu obrony przeciwrakietowej. Jego częścią mają być polskie zdolności przeciwrakietowe, których budowę zainicjował prezydent Bronisław Komorowski. W Chicago podtrzymany został również harmonogram budowy amerykańskiej części „tarczy”, zakładający powstanie w Polsce bazy antyrakietowej do 2018 roku.
6. Mistrzostwa EURO 2012
Patrząc przez pryzmat bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, rozpoczynający się w czerwcu turniej, był największym wyzwaniem organizacyjnym po 1989 roku. Na niespotykaną wcześniej skalę zmobilizowano środki oraz służby odpowiedzialne m.in. za zwalczanie zagrożeń terrorystycznych, eliminowanie przypadków zakłócania porządku publicznego na masową skalę, nielegalnych migracji czy zagrożeń epidemiologicznych. Przygotowano procedury reagowania na wszystkie potencjalne zagrożenia. Wprowadzono dodatkowe rozwiązania legislacyjne, np. nowelizację ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych. Dzięki organizacji mistrzostw udało się wyposażyć służby policyjne w nowoczesny sprzęt, stworzono system dozoru elektronicznego, a także powołano centrum dowodzenia w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, odpowiedzialne za koordynowanie działań policji na terenie całego kraju.
7. Ponadpartyjna zgoda dotycząca budowy systemu obrony przeciwrakietowej
Prezydencka inicjatywa budowy polskiego systemu obrony przeciwrakietowej rozpoczęła w sierpniu największą – od czasu zakupu samolotu wielozadaniowego F-16 dla polskich sił powietrznych – dyskusję związaną z modernizacją naszej armii. W ciągu kilku miesięcy Szef BBN przeprowadził rozmowy ze wszystkimi liczącymi się siłami politycznymi w kraju. Dzięki temu udało się wypracować ponadpartyjną zgodę dla tego projektu. Politycy zgodzili się, że obrona przeciwrakietowa jest najpilniejszym priorytetem rozwoju Sił Zbrojnych RP. W parlamencie trwają intensywne prace nad prezydencką ustawą, gwarantującą finansowanie budowy systemu. Inicjatywa prezydenta Bronisława Komorowskiego jest odpowiedzią na najpoważniejsze zagrożenie, jakie obecnie stanowią rakiety bojowe. Niespodziewany atak wykorzystujący te środki przenoszenia broni (w tym masowego rażenia) stanowi znacznie poważniejsze i bardziej prawdopodobne zagrożenie, niż wszelkie inne forma ataku. Sojusz Północnoatlantycki podjął decyzję o budowie sojuszniczej obrony przeciwrakietowej, a Polska – jako państwo graniczne NATO – jest szczególnie zainteresowana, aby w niej uczestniczyć. W założeniach nasz system zostanie zintegrowany z systemem NATO, ale będzie też mógł działać samodzielnie.
8. Zakończenie Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego
W listopadzie zakończyła prace Komisja zajmująca się Strategicznym Przeglądem Bezpieczeństwa Narodowego. Z inicjatywy prezydenta Bronisława Komorowskiego prawie 200 ekspertów oceniało analizowało stan bezpieczeństwa Polski. Specjaliści proponowali sposoby jego utrzymania i zwiększania – zarówno w wymiarze militarnym, pozamilitarnym, jak i wewnętrznym i międzynarodowym. Prace trwały dwa lata. Tak obszerny i kompleksowy audyt bezpieczeństwa przeprowadzono w Polsce po raz pierwszy. Przegląd jest punktem wyjścia do opracowania najważniejszych dokumentów z obszaru bezpieczeństwa w państwie: Strategii Bezpieczeństwa Narodowego oraz ściśle tajnej Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej. Jednym z głównych wniosków przeglądu jest konieczność integracji wszystkich elementów systemów odpowiedzialnych za nasze bezpieczeństwo. Z punktu widzenia obywatela, efektem prac ekspertów są wnioski i rekomendacje służące uporządkowaniu i usprawnieniu funkcjonowania struktur państwa odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa nie tylko w sferze militarnej, ale też np. w dziedzinie ochrony zdrowia czy finansów.
9. Amerykańscy żołnierze w Polsce
Pierwszy raz w historii w Polsce na stałe stacjonują amerykańscy żołnierze. W listopadzie w wojskowej bazie lotniczej w Łasku swoją obecność zainaugurował pododdział Sił Powietrznych USA. Wydarzenie to jest ważnym momentem w polsko-amerykańskiej współpracy, która stanowi jeden z głównych filarów bezpieczeństwa naszego państwa. To także decyzja wymowna w kontekście międzynarodowej dyskusji o skutkach przenoszenia amerykańskiego zainteresowania strategicznego w region Azji i Pacyfiku. Wydarzenie to ma również ważny wymiar wojskowy. Choć sojuszniczy pododdział jest niewielki, to codzienne współdziałanie realnie wpływa na rozwój naszych sił powietrznych poprzez wymianę doświadczeń. Zwiększa to także zdolność prowadzenia wspólnych wojskowych operacji i może stać się zalążkiem współpracy w całym regionie.
10. Nastroje społeczne związane z katastrofą smoleńską
Powszechna i niezwykle emocjonalna dyskusja tocząca się wokół śledztwa w sprawie wyjaśnienia przyczyn katastrofy smoleńskiej jest najpoważniejszym czynnikiem dzielącym opinię publiczną w Polsce. Priorytet argumentów emocjonalnych nad merytorycznymi prowadzi do radykalizacji nastrojów, dezorganizacji życia społecznego, utraty zaufania części społeczeństwa do instytucji państwowych, a także przekłada się na zaostrzenie podziałów politycznych, utrudniających osiąganie kompromisów w wielu istotnych dla funkcjonowania państwa obszarach. Odpowiedzialność za wyhamowanie dalszych podziałów społecznych spoczywa na instytucjach państwowych oraz środowiskach politycznych. Te ostatnie – niezależnie od opcji – w komentowaniu kwestii związanych z katastrofą nie mogą kierować się jedynie zyskami politycznymi. Wydaje się, że sytuację załagodzić może jedynie otwarta, rzeczowa i oparta na szacunku dyskusja stron zajmujących odrębne stanowiska.
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego
