MON w ubiegłym tygodniu skierowało do uzgodnień projekt rozporządzenia w sprawie przeprowadzania sprawdzianu sprawności fizycznej żołnierzy zawodowych, który – po podpisaniu przez ministra – miałby wejść w życie 1 stycznia 2019 r. W projekcie określono m.in. warunki i tryb przeprowadzenia sprawdzianu, zakres ćwiczeń, grupy wiekowe i wymogi konieczne do uzyskania konkretnej oceny z danego sprawdzianu. Propozycję przygotował powołany w sierpniu 2016 r. Zespół Autorski, który pracował w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego.

Czytaj więcej: MON zmienia wymagania wobec żołnierzy. "Właściwa ocena sprawności fizycznej"

Sprawdziany sprawności fizycznej nadal będą przeprowadzane w maju i czerwcu, nowością jest wpisanie do projektu terminu dodatkowego – we wrześniu. Tak jak do tej pory żołnierze będą podzieleni na osiem grup wiekowych, począwszy od kategorii do 25 lat, a skończywszy na grupie powyżej 55 lat. Nadal rezultaty, które trzeba będzie osiągnąć, by dostać określoną ocenę, będą podzielone na pięć kolumn ułożonych w zależności od miejsca służby, zajmowanego stanowiska i kategorii zdrowia. Ministerstwo planuje jednak zmodyfikować przyporządkowanie żołnierzy do konkretnych kolumn.

Zmiany w Wojskach Specjalnych

Projekt zakłada zmianę definicji w pierwszych dwóch kolumnach. Obecnie do pierwszej kolumny, gdzie wymogi są najbardziej wyśrubowane, zaliczeni są żołnierze zawodowi zajmujący stanowiska służbowe w pododdziałach powietrznodesantowych JW GROM, Jednostce Wojskowej Komandosów, JW Formoza i w Oddziale Specjalnym Żandarmerii Wojskowej w Warszawie oraz – co należy podkreślić – wszyscy żołnierze wykonujący skoki ze spadochronem. Kolumna druga obejmuje dowódców pododdziałów (batalionów, kompanii, plutonów, drużyn, sekcji i równorzędnych), pozostałych żołnierzy Wojsk Specjalnych oraz wojskowych sportowców.

W projekcie zaproponowano, by do pierwszej kolumny zaliczyć żołnierzy zawodowych zajmujących stanowiska służbowe w zespołach bojowych, zespołach szturmowych jednostek Wojsk Specjalnych i w Oddziale Specjalnym ŻW w Warszawie. Do drugiej kolumny mieliby nadal należeć dowódcy pododdziałów, pozostali żołnierze Wojsk Specjalnych, wojskowi sportowcy i – tu zmiana – żołnierze wykonujący skoki ze spadochronem.

Taka propozycja niepokoi byłego dowódcę Wojsk Lądowych i byłego wiceszefa MON emerytowanego gen. broni Waldemara Skrzypczaka. "Proszę zwrócić uwagę, że obniża się niektóre wymogi, bo w jednostkach specjalnych żołnierze zespołów bojowych mają najwyższe wymagania, ale żołnierze, którzy służą np. w logistyce lub sztabach w jednostkach Wojsk Specjalnych już takich wymagań nie mają" – powiedział generał w rozmowie z Defence24.pl.

Projekt rozszerza grupę ludzi, którzy nie będą mieli najwyższych wymagań w jednostkach Wojsk Specjalnych, gdzie dzieli się żołnierzy na różne kategorie – tych, którzy walczą, i tych, którzy są np. w logistyce. Oni już nie muszą mieć takich wymagań, jeżeli chodzi o sprawność fizyczną, jak żołnierze walczący. Do tej pory w jednostkach specjalnych wszyscy mieli takie same wymogi w ramach danej grupy wiekowej.

Czy rzeczywiście wszyscy żołnierze Wojsk Specjalnych mają takie same wymagania na egzaminach ze sprawności fizycznej? Jak już wspomniano, formalnie nie. W praktyce jednak zdecydowana większość wykonuje skoki ze spadochronem, a więc należy do kolumny pierwszej, gdzie wymogi są najwyższe. Pytany przez Defence24.pl o tę sprawę Sztab Generalny WP nie udzielił szczegółowej odpowiedzi, bowiem dane są zastrzeżone "ze względu na rodzaj jednostek i ich przeznaczenie". Uzasadnienie zmiany zaszeregowania żołnierzy do poszczególnych kolumn również było krótkie:

Zespół Autorski zmiany kolumn uzasadnia przede wszystkim zadaniami wykonywanymi przez podmioty zaszeregowane do poszczególnych kolumn.

Trzeba też zauważyć, że – w odniesieniu do mężczyzn – różnice między kryteriami dla tych samych ocen ze sprawdzianu w pierwszej i drugiej kolumnie są nieznaczne. Przykładowo dla trwającego kilkanaście minut marszobiegu na 3000 metrów rezultaty wymagane do osiągnięcia tej samej oceny dla każdej grupy wiekowej w pierwszej i drugiej kolumnie dzieli tylko 10 sekund.

Kobiety będą wykonywać te same ćwiczenia, co mężczyźni

Zgodnie z projektem kobiety i mężczyźni służący w wojsku będą na egzaminie ze sprawności fizycznej wykonywać te same ćwiczenia. Do tej pory np. mężczyźni zaliczali marszobieg na 3000 metrów, kobiety – na 1000 metrów. Teraz i kobiety, i mężczyźni będą przechodzić egzamin na dystansie 3000 metrów (nadal będzie to opcja do wyboru obok pływania). W kolumnach od drugiej do piątej wymagania dla kobiet będą o ok. 12 proc. łagodniejsze niż dla mężczyzn, co wynika z przyjętego punktu odniesienia – różnic procentowych najlepszych wyników uzyskiwanych w sporcie wyczynowym w dyscyplinach biegowych przez mężczyzn i kobiety. Wyjątkiem jest kolumna pierwsza – tu normy dla kobiet i mężczyzn są takie same.

W pracach Zespołu Autorskiego uczestniczyły przedstawicielki Rady ds. Kobiet w Siłach Zbrojnych RP oraz pełnomocniczka MON ds. wojskowej służby kobiet mjr Anna Pęzioł-Wójtowicz, na co dzień rzeczniczka prasowa ministra obrony.

Stanowisko Zespołu Autorskiego było opracowane w oparciu o stanowisko Rady ds. Kobiet i moje jako pełnomocnika. Celem było takie skonstruowanie norm, żeby rzeczywiście wskazywały na umiejętności wszystkich żołnierzy bez względu na płeć. Oczywiście nigdy nie należy rozpatrywać kwestii różnicy płci w oderwaniu od wykonywanych obowiązków, ale też trzeba brać pod uwagę możliwości fizjonomiczne kobiet. Dlatego staraliśmy się, żeby wszystkie konkurencje były podobne, co jest zresztą novum w armiach NATO i Unii Europejskiej.

"Zrównanie konkurencji, do których kobiety i mężczyźni przystępują na egzaminie, jest naturalnym etapem realizowania przez wszystkich żołnierzy takich samych zadań" – podkreśliła Pęzioł-Wójtowicz.

Zmiana systemu oceniania, marszobieg lub pływanie ważniejsze

Nowością w projekcie rozporządzenia jest przepis, który mówi, że w przypadku uzyskania oceny niedostatecznej z marszobiegu na 3000 metrów lub pływania przez 12 minut żołnierz otrzyma ze sprawdzianu indywidualną ocenę nie wyższą niż dostateczna. Powód? Zdaniem autorów projektu obecny system oceniania nie mobilizuje żołnierzy do zaliczenia marszobiegu lub pływania na ocenę pozytywną.

W uzasadnieniu projektu można także przeczytać, że "zwiększono obowiązujące normy sprawdzianu sprawności fizycznej dla żołnierzy mężczyzn w ćwiczeniach oceniających zdolności motoryczne tj. wytrzymałość oraz siłę mięśni brzucha". Analiza załącznika do projektu to potwierdza, ale z pewnymi wyjątkami.

• Po pierwsze, rzeczywiście w kolumnie czwartej, która obejmuje największą grupę żołnierzy, kryteria sprawdzianu wytrzymałości mają ulec zaostrzeniu – w przypadku marszobiegu na 3000 metrów o 30 sekund dla każdej grupy wiekowej (z drobnymi wahaniami), a w przypadku pływania przez 12 minut o 25 metrów, czyli jedną długość basenu, również dla każdej grupy wiekowej.
• Po drugie, faktycznie u mężczyzn sprawdzian siły mięśni brzucha (skłony tułowia, tzw. brzuszki, w czasie 2 minut) będzie bardziej wymagający niemal w każdej kolumnie i grupie wiekowej. W liczbach bezwzględnych oznacza to konieczność zrobienia – przyjmując pewne uproszczenie – ok. 10 brzuszków więcej niż do tej pory, żeby uzyskać tę samą ocenę. W najbardziej skrajnym przypadku norma w pojedynczej grupie wiekowej zostanie podniesiona aż o trzy czwarte. W kolumnie czwartej, do której należy największa grupa żołnierzy, do samego zaliczenia sprawdzianu (ocena 3) trzeba będzie zrobić tyle samo skłonów tułowia, co do tej pory, lub ewentualnie o 2-5 więcej. Zgodnie z projektem niezależnie od płci żołnierze w kolumnach od pierwszej do trzeciej sprawdzian z "brzuszków" będą zdawali dopiero po trzydziestce. Dla tych młodszych przewidziano inne ćwiczenia.
• Po trzecie, egzamin ze sprawności fizycznej będzie większym wyzwaniem dla żołnierzy z korpusów osobowych: medycznego, sprawiedliwości i obsługi prawnej, duszpasterstwa, a także dla służących w orkiestrach i zespołach estradowych i zajmujących stanowiska w instytucjach cywilnych. Jeśli projekt wejdzie w życie, nie będą oni już egzaminowani według kryteriów z kolumny piątej, gdzie wymogi są najłagodniejsze, lecz czwartej. W kolumnie piątej zostaną tylko żołnierze z kategorią Z/O (zdolny z ograniczeniami), czyli weterani poszkodowani na misjach zagranicznych.
• Po czwarte, wzrosną wymagania wytrzymałościowe dla mężczyzn w kolumnie trzeciej, która obejmuje pilotów i załogi statków powietrznych. W razie wyboru pływania wszyscy będą mieli do przebycia dystans dłuższy o 25 metrów niż do tej pory na tę samą ocenę. Jednak w razie wyboru marszobiegu do uzyskania tej samej oceny trzeba będzie mieć czas nieco lepszy niż do tej pory (rzędu 10 sekund przy kilkunastominutowym biegu), ale dotyczy to tylko żołnierzy w wieku do 40 lat. Ciekawostką jest zmiana dotycząca najstarszych lotników (powyżej 55 lat) – do zaliczenia sprawdzianu na ocenę dostateczną wystarczy im marszobieg w czasie o 15 sekund dłuższym niż do tej pory.
• Po piąte, w kolumnach pierwszej i drugiej w przypadku sprawdzianu wytrzymałości u mężczyzn zmian nie ma w ogóle (pływanie) lub są one sporadyczne i kosmetyczne (wymogi łagodniejsze o 5 lub 10 sekund przy marszobiegu na 3000 metrów w kilku grupach wiekowych).
• Po szóste, duże zmiany czekają żołnierzy z kategorią Z/O. Tym młodszym, do 30 lat, łatwiej niż do tej pory będzie zaliczyć marszobieg na 3000 metrów. Tym starszym nowe rozporządzenie przyniesie większe wymagania. W efekcie w grupie wiekowej 31-35 kryteria uzyskania tych samych ocen ze sprawdzianu mają być ostrzejsze niż w grupie wiekowej do 25 lat.

Terytorialsi bez sprawdzianu, na razie

Przygotowywane przez MON rozporządzenie odnosi się do żołnierzy zawodowych, a więc nie do tych, którzy pełnią terytorialną służbę wojskową w Wojskach Obrony Terytorialnej. Jak wyjaśnia rzecznik prasowy Dowództwa WOT ppłk Marek Pietrzak, na początku żołnierze TSW mają test wejściowy, który odbywa się w pierwszych dniach po wcieleniu. Obejmuje on badanie i analizę masy i składu ciała oraz test wydolności, który nie jest jednak egzaminem, ale podstawą do ułożenia planu treningowego.

W 10. miesiącu służby żołnierze TSW przejdą sprawdzian z tych samych ćwiczeń, co żołnierze zawodowi, ale normy będą łagodniejsze. Test ma dać odpowiedź na pytanie, czy żołnierz robi postępy. Ci, którzy nie zdadzą tego egzaminu, będą mogli spróbować ponownie w 12. miesiącu służby. Gdyby i tym razem by się im nie udało, muszą liczyć się z tym, że WOT im podziękuje.

Kolejny egzamin odbędzie się po drugim roku służby. Po trzecim roku sprawdzian sprawności fizycznej będzie się odbywał na takich samych zasadach jak u żołnierzy zawodowych zajmujących pozostałe stanowiska służbowe (kolumna czwarta). "Sprawdzian zostanie przeprowadzony na podstawie opracowanych w Dowództwie WOT i zatwierdzonych przez dowódcę tymczasowych norm sprawności fizycznej żołnierzy TSW" – zapowiedział ppłk Pietrzak.

Przy okazji tworzenia WOT MON zapowiadało, że na niektórych stanowiskach w nowym rodzaju sił zbrojnych będą mogli służyć także żołnierze z kategorią zdrowia D. Jeszcze nie wiadomo, na jakich zasadach będą oni zaliczali egzaminy ze sprawności fizycznej. "W Dowództwie WOT trwają obecnie prace nad przygotowaniem wariantów rozwiązań w tym zakresie. Obecnie wszyscy żołnierze WOT posiadają kategorię zdrowia A" – poinformował ppłk Pietrzak.

Zobacz też: SKANER Defence24. Gen. Kukuła: „WOT przyczyni się do zwiększenia liczby rezerw osobowych”