Czy fajerwerki mogą być „bezpieczne”?

Pokaz pirotechniczny to popularny sposób na uświetnienie uroczystości. Spektakularne inscenizacje realizowane są przez firmy dysponujące personelem posiadającym specjalistyczną wiedzę i umiejętności w posługiwaniu się pirotechniką „profesjonalną”. Coraz częściej zdarza się, że pokazy organizowane są także z wykorzystaniem „komercyjnych” wyrobów pirotechnicznych, do obsługi których nie jest wymagana wiedza specjalistyczna. Są to wyroby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie mogą być sprzedawane jedynie dzieciom i młodzieży do lat 18. Jakość pirotechniki widowiskowej potwierdzają tzw. certyfikaty CE. Certyfikacją wyrobów pirotechnicznych zajmuje się Centrum Certyfikacji Jakości Wojskowej Akademii Technicznej. Podczas obsługiwania tego rodzaju wyrobów należy pamiętać o dobrych praktykach, które opisujemy poniżej. Pomogą one zapobiegać wypadkom, których konsekwencją mogą być uszkodzenie słuchu, oparzenia, stłuczenia, czy też bolesne rany.

Badania i ocena wyrobów pirotechnicznych

Wyroby pirotechniczne zanim trafią na rynek konsumencki poddawane są restrykcyjnym badaniom i ocenie przez jednostki notyfikowane jaką jest również Centrum Certyfikacji Jakości Wojskowej Akademii Technicznej. Badania i ocena odbywają się w oparciu o polskie i europejskie normy w ramach wytypowanego przez producenta modułu oceny zgodności. Grupa norm PN-EN 15947 dotyczy wyrobów pirotechnicznych klasy F1, F2 i F3, gdzie F1 to klasa stwarzająca najmniejsze, a F3 największe zagrożenie dla potencjalnego użytkownika. Normy z grupy PN-EN 16261 obejmują wyroby klasy 4 – dostępne tylko dla osób posiadających wiedzę specjalistyczną z zakresu materiałów wybuchowych do użytku cywilnego. Normy PN-EN 16256 odnoszą się do wyrobów pirotechnicznych teatralnych, czyli tzw. pirotechniki scenicznej widocznej podczas imprez, koncertów i inscenizacji teatralnych. Ostatnią grupą są normy PN-EN 16263, które traktują o tzw. innych wyrobach pirotechnicznych. Do tej klasy zaliczyć możemy np. granaty hukowe, flary czy różnego rodzaju gazogeneratory i wyzwalacze. Po pozytywnym zakończeniu procesu oceny zgodności producent otrzymuje odpowiedni dla wybranego modułu certyfikat, wystawia deklarację zgodności i może nanieść na wyrób znak CE.

Bezpieczne fajerwerki dzięki unijnej dyrektywie

Zaimplementowanie do polskiego prawa w 2010 roku zapisów Dyrektywy 2007/23/WE dotyczącej wprowadzania do obrotu wyrobów pirotechnicznych, było milowym krokiem na drodze poprawy jakości wyrobów pirotechnicznych potocznie nazywanych fajerwerkami, sprzedawanych w Polsce i pozostałych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Polscy importerzy już w 2008 roku rozpoczęli kosztowny proces dostosowywania sprzedawanych przez siebie wyrobów pirotechnicznych do rygorystycznych wymagań „norm pirotechnicznych”, które były swego rodzaju przepisami wykonawczymi Dyrektywy. W początkowym okresie, laboratoria realizujące akredytowane badania zgodności fajerwerków z nowo wprowadzonymi normami, odrzucały niemal połowę asortymentu poddanego badaniom. Jednakże z każdym rokiem jakość wyrobów pirotechnicznych ulegała stałej i wyraźnej poprawie. Działania instytucji takich jak Jednostki Notyfikowane, czy Państwowa Inspekcja Handlowa, wyznaczone przez ustawodawcę do kontroli jakości fajerwerków oraz dostosowanie się polskich importerów do nowych wymogów rynku, doprowadziły do niemal całkowitego wyeliminowania wyrobów niespełniających rygorystycznych wymagań bezpieczeństwa. Wyeliminowane zostały takie nieprawidłowości jak generowanie natężenia dźwięku ponad 120 dB, zbyt krótki lub zbyt długi czas palenia się lontu, nieprzewidziane działanie wyrobu, przypadkowe wybuchy i szereg innych. Ponadto, w mieszaninach pirotechnicznych wchodzących w skład fajerwerków, nie mogą występować związki zawierające metale ciężkie, takie jak rtęć czy ołów oraz związki organiczne o działaniu rakotwórczym lub wytwarzające podczas spalania substancje trujące i rakotwórcze. Warto zauważyć, że sami importerzy starają się dbać o bezpieczeństwo polskich użytkowników fajerwerków, prowadząc kampanie uświadamiające prawidłowe obchodzenie się z nimi oraz działania mające na celu eliminowanie z rynku nielegalnej i niebezpiecznej pirotechniki. Z asortymentu fajerwerków usunięto wiele wyrobów potencjalnie niebezpiecznych dla „nieprofesjonalnego” użytkownika. Wprowadzono szereg wyrobów wytwarzających niski poziom natężenia dźwięku, czy zaprojektowanych i wytwarzanych z takich materiałów konstrukcyjnych, aby szczątki z rozrywanych wybuchem wyrobów, nie były groźne dla ludzi i otoczenia.

Jak bezpiecznie kupować fajerwerki?

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów będący centralnym organem administracji rządowej odpowiedzialnym za kształtowanie oraz realizację polityki ochrony konkurencji i konsumentów w Polsce zwraca uwagę na szereg istotnych kwestii. Kupując wyroby pirotechniczne należy zwrócić uwagę na to aby obudowa wyrobu nie była uszkodzona, elementy składowe były dobrze połączone, lont był zabezpieczony pomarańczową osłoną, na wyrobie znajdowały się dane producenta, zawarta instrukcja była w języku polskim oraz aby informowała nas o sposobie odpalania wyrobu. Czy są to najistotniejsze wytyczne? Niekoniecznie i na pewno powinniśmy zwrócić uwagę również na inne aspekty. Pamiętajmy, że przepisy kodeksu wykroczeń oraz przepisy prawa miejscowego wprowadzają ograniczenia w używaniu fajerwerków. W miejscach publicznych można je odpalać tylko 31 grudnia i 1 stycznia. Wcześniejsze próby ich odpalania są nielegalne. Kupując fajerwerki zwróćmy uwagę, czy posiadają one oznakowanie CE. Nie kupujmy fajerwerków od przypadkowych osób. Nie bójmy się czytać instrukcji – na samym wyrobie znajdziemy już informację, czego robić nie wolno - często zaobserwować można użytkowników trzymających np. rzymskie ognie w ręku co może okazać się wyjątkowo niebezpieczne. Nie ingerujmy w budowę fajerwerków – prace przy wyrobach pirotechnicznych to prace z materiałem wybuchowym do użytku cywilnego i wymagają posiadania wiedzy specjalistycznej oraz zaświadczenia o jej posiadaniu – pamiętajmy o tym. Zachowajmy bezpieczną odległość od odpalanego wyrobu. Jaka odległość jest bezpieczna? Tu również warto sprawdzić wytyczne producenta – ta informacja zamieszczona jest na wyrobie. Mimo oddalenia się od wyrobu, obserwujmy jego zachowanie. Zachowanie rakiet, czy nawet wydawać by się mogło stabilnych baterii wyrzutni rurowych może być nie po naszej myśli – wyroby mogą w nas po prostu trafić i spowodować poważne uszkodzenia ciała. Odpalając fajerwerki przewidujmy tor lotu i miejsce upadku – gęsto zabudowane osiedle, czy posiadające bujną roślinność okolice nie są dobrym miejscem do zabawy z ogniem. Gdyby doszło do wypadku, należy niezwłocznie wezwać służby ratownicze: straż pożarną bądź pogotowie. Wyrobów pirotechnicznych używajmy tylko na dworze – z wyjątkiem tych, których instrukcja pozwala na użytkowanie wewnątrz. Po nieudanej próbie odpalenia nie zapalamy fajerwerków po raz drugi i nie wrzucamy ich do ognia. Wypuszczanie fajerwerków z okien i balkonów również nie jest dobrym pomysłem. Pamiętajmy, że zwierzęta mają zdecydowanie lepszy słuch – postarajmy się zadbać o ich komfort i nie wychodźmy na spacer kiedy dookoła słyszymy wystrzały. Oczywiście nie odpalajmy fajerwerków w pobliżu samochodów, stacji paliw i zbiorników z płynami lub gazami łatwopalnymi. Skutki niewłaściwego obchodzenia się z wyrobami pirotechnicznymi zagrożone mogą być karą aresztu, grzywny lub nawet pozbawienia wolności. Dane statystyczne mówią, że 80 proc. ofiar stanowią mężczyźni w wieku 19-50 lat, to jest ta grupa, która ma największe skłonności do ryzykownych zachowań.

Przepisy

W jakich aktach prawnych możemy szukać informacji na temat funkcjonowania wyrobów pirotechniki widowiskowej na rynku? Dokumentem podstawowym jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/29/UE z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku wyrobów pirotechnicznych. Dyrektywa ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa ludzi i środowiska oraz zagwarantowanie skutecznego funkcjonowania unijnego jednolitego rynku wyrobów pirotechnicznych. Oznacza to, że producenci muszą spełniać określone standardy, aby móc umieścić na swoich produktach oznaczenie CE, co potwierdza ich zgodność z dyrektywą. Z regulacji krajowych mamy Ustawę z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, bo takimi są właśnie wyroby pirotechniki widowiskowej. Ponadto opublikowane zostało Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 3 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań bezpieczeństwa dla wyrobów pirotechnicznych, które doprecyzowuje kwestie poruszane również w dyrektywie unijnej.

Podsumowując, legalnie występujące na rynku polskim wyroby pirotechniczne charakteryzują się wysoką jakością wykonania i spełniają rygorystyczne wymogi bezpiecznego użytkowania, szczególnie poziomu generowanego natężenia dźwięku, odległości rozrzucanych fragmentów obudowy, czy palących się ładunków pirotechnicznych. Istotne jest jednak stosowanie się do opisanych powyżej zasad bezpiecznego obchodzenia się z wyrobami pirotechnicznymi.

Artykuł sponsorowany