Wpływ przemian demograficznych na Siły Zbrojne RP [ANALIZA]

Tak olbrzymie zmiany społeczne musiały wpłynąć na Wojsko Polskie, stąd w poniższym tekście, podejmuje się próby oceny obecnej sytuacji demograficznej polskich Sił zbrojnych, wyzwań stojących przed nimi oraz szans pozwalających na skuteczne pozyskiwanie żołnierza.

Należy również zaznaczyć, że tekst ten, dotyczy jedynie okresu pokoju oraz kwestii demograficznych, pozostałe aspekty takie jak logistyka, wyszkolenie, pozostawiając do omówienia ekspertom w tych dziedzinach.

Istotnym jest również fakt, że wszystkie dane dotyczące obecnego stanu demograficznego polskiego wojska, są danymi oficjalnymi, otrzymanymi od Sztabu Generalnego.

Stan obecny Sił Zbrojnych RP

Służba w wojsku, przez dekady była zdominowana przez mężczyzn. Jednak w ciągu ostatnich lat stan ten uległ zmianie. I choć nadal w wojsku dominują Panowie, to odsetek kobiet stale rośnie i w kwietniu 2024 roku wyniósł już 16% ogółu żołnierzy, istotnym jest fakt, że Panie preferują służbę ochotnicza: w WOT (21% stanu osobowego) czy DZSW (27% stanu osobowego), natomiast wśród żołnierzy zawodowych stanowią jedynie 13%.

Jednak ten stan rzeczy ulegnie zmianie w najbliższych latach, gdyż 21% żołnierzy zawodowych na uczelniach oraz kandydatów na owe uczelnie, stanowią kobiety.

Dobrą informacją jest też struktura wiekowa polskiego żołnierza. 67% Panów i 78% Pań służących w Wojsku Polskim ma nie więcej niż 40 lat, oznacza to, że średni wiek polskiego żołnierza jest niższy od średniego wieku pracownika w Polsce, wynoszącego w 2022 roku 42,4 lata. Co ciekawe w DZSW najliczniej reprezentowani są osoby młode, w wieku 19-21 lat. Może to sugerować, że kampania informacyjna wojska, nakierowana na pozyskanie młodych ludzi oferując im w zamian za służbę wysokie wynagrodzenia, jest skuteczna.

Wyzwania demograficzne stojące przed Wojskiem Polskim

Dużym wyzwaniem dla SZ RP jest zarówno starzenie się społeczeństwa, w latach 2024-2035, liczba ludności Polski w wieku 20-54 lat, spadnie o 2,2 miliona.

Dodatkowo, znaczna część polskiego społeczeństwa cierpi na długotrwałe problemy zdrowotne, w 2019 roku:

• 26,1% ludności w wieku 15-29 lat, miała długotrwałe problemy zdrowotne;
• 40,8% ludności w wieku 30-49 lat, miała długotrwałe problemy zdrowotne;
• 75,9% ludności w wieku 50-69 lat, miała długotrwałe problemy zdrowotne.

Oznacza to, że:

• z 4,2 miliona Polaków w wieku 20-29 lat, 1,1 miliona może nie być zdolne do służby wojskowej;
• z 11,7 miliona Polaków w wieku 30-49 lat, 4,7 miliona może nie być zdolne do służby wojskowej;
• z 2,3 miliona Polaków w wieku 50-54 lata, 1,7 miliona może nie być zdolne do służby wojskowej.

Jednocześnie 72% osób oceniających swoje zdrowie jako dobre lub bardzo dobre, jest aktywnych zawodowo.

Wartym uwagi jest fakt, że w latach 2025-2040, średnio, rok do roku, liczba osób w wieku produkcyjnym, będzie spadać o ponad 90 000, natomiast po 2040 roku, proces ten przyspieszy i spadek przekroczy 200 000 osób.

Dużym wyzwaniem dla wojska, jest liczba osób biernych zawodowo w Polsce, które nie są w stanie wstąpić w szeregi SZ RP, ponieważ opiekują się osobą bliską, jest to bagatela ponad 800 000 osób, co stanowi ponad 5% osób aktywnych zawodowo w 2023 roku.

Niezwykle istotnym wyzwaniem, stojącym przed Zarządem 1 Sztabu Generalnego jest prozaiczny brak danych dotyczących demografii w Polsce. W 2023 roku, według danych GUS Polska liczyła 37,6 miliona mieszkańców a według danych PKW jedynie 35,8 miliona!

Tak rażące różnice nie mogą pozostać bez wpływu na planowanie liczebności SZ RP czy rozwoju osobowego konkretnych jednostek wojskowych. Szczególnie że owe 1,8 miliona ludzi, którzy są wliczani przez GUS do liczby mieszkańców Polski, tak naprawdę przebywa na emigracji. w tym 1,6 miliona to osoby w wieku 20-54 lata.

Szanse stojące przed SZ RP

Sytuacja demograficzna Polski nie ulegnie poprawie, nie tylko w najbliższych latach, ale także w najbliższych dekadach. Dlatego niezwykle istotne jest wykorzystanie obecnego potencjału ludzkiego który posiadamy w Rzeczypospolitej.

Na wiele rozwiązań mogących pomóc SZ RP w zwiększeniu liczebności, wojsko nie ma wpływu, takie jak:

1. Powrót ludzi z emigracji;
2. Rozwój opieki domowej, pozwalającej na aktywizację zawodową osób, które zajmują chorymi bliskimi;
3. Zmiany prawne pozwalające na służbę w wojsku obcokrajowcom.

Natomiast wojsko może wykorzystać specyficzną sytuację na polskim rynku pracy:

W 2023 roku w Polsce 440 000 osób aktywnych zawodowo szukało pracy a ponad milion osób było zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej. Co istotniejsze:

• 41% aktywnych zawodowo Polaków planuje zmienić pracę w najbliższym czasie, wśród roczników 1995-2009 odsetek ten wynosi aż 59%;
• odsetek osób młodszych niż trzydzieści lat, które zmieniły pracę w ciągu ostatnich 12 miesięcy, według badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego w latach 2004-2022 wahał się pomiędzy 7,8% a 11%.

Ta wysoka mobilność zawodowa Polaków może być wykorzystana przez wojsko, poprzez odpowiednio skonstruowaną kampanie (ważne jest dobranie odpowiedniej grupy docelowej) podkreślającą stabilność służby w SZ RP oraz możliwość rozwoju osobistego (oczywiście kampania ta musi odzwierciedlać stan faktyczny występujący w wojsku).

Dodatkowym atutem jest niski wiek emerytalny dotyczący żołnierzy zawodowych, atut ten nie jest obecnie w pełni wykorzystywany. Jednak biorąc pod uwagę fakt, że efektywny wiek emerytalny w Polsce jest najniższy w UE, jednocześnie starzenie się społeczeństwa jest jednym z najszybszych w UE, nieuniknione jest podniesienie wieku emerytalnego, do czego zobowiązał się poprzedni rząd, podpisując Krajowy Plan Odbudowy. Im dłużej zwlekamy z podniesieniem wieku emerytalnego, tym wyżej go podniesiemy. Stąd niższy wiek emerytalny będzie wyjątkowym na rynku pracy „benefitem” który może skłonić do służby w wojsku wielu chętnych.

Autor: Ariel Drabiński