Polski zmech u progu rewolucji. Gdzie jest Borsuk?

Czołgi Podstawowe

Jeśli chodzi o czołgi podstawowe, to można powiedzieć że kończy się w Wojsku Polskim pewna era - era czołgów rodziny T-72 i ich polskiej modernizacji - PT-91 Twardy. Oczywiście ich wycofywanie to proces rozłożony na pewien okres czasu i nie znikną one wraz z końcem 2024, ale ich wycofywanie stało się faktem. Następcami tych konstrukcji stają się zachodnie wozy, w tym Abramsy i K2.

Przegląd nowoczesnych maszyn rozpoczniemy od najstarszych w arsenale Wojsk Lądowych czołgów Leopard 2. Obecnie posiadamy ich łącznie 233 egzemplarzy, w tym 128 w wersji Leopard 2A4/Leopard 2PL i 105 Leopard 2A5. Wcześniej Polska posiadała 247 wozów, ale 14 Leopardów 2A4, przekazano w ramach pomocy wojskowej Ukrainie.

Oznacza to że obecnie możliwe jest sformowanie czterech batalionów czołgów Leopard 2, każdy liczący po 58 maszyn czyli łącznie 232 wozy + 1 wóz w rezerwie i do szkolenia. Nie jest to niestety optymalne rozwiązanie , ale nic z tym nie można zrobić ze względu na brak większej liczby tych wozów.

Choć czołgi Leopard 2A4 są modernizowane do wersji 2PL, to modernizacja te jest opóźniona (76 Leopardów 2A4 zostało zmodernizowanych do wersji 2PL, a 52 wozy czekają na modernizację), a do tego nie rozwiązuje ona w pełni wielu bolączek Leopardów 2A4. Mimo to działania te należy kontynuować, a w przyszłości podobnej modernizacji powinny doczekać się także czołgi Leopard 2A5.

Warto tutaj wskazać, że najprawdopodobniej wszystkie czołgi Leopard 2 będą służyć w najbliższych latach w 11. Dywizji Kawalerii Pancernej. W pełni przezbrojone w te czołgi są: 1. batalion czołgów i 24. batalion ułanów (czołgów). Natomiast pozostałe wozy Leopard 2 znajdujące się obecnie na wyposażeniu 1. Brygady Pancernej, najprawdopodobniej wrócą na wyposażenie 1. i 2. batalionu czołgów 34. Brygady Kawalerii Pancernej.

Od wielu miesięcy w Polsce są już wszystkie ze 116 zamówionych czołgów M1A1FEP Abrams. W pełni przezbrojony w te czołgi jest już 1. batalion czołgów z 1. Brygady Pancernej w Wesołej. Z kolei w trakcie przezbrajania jest 1. batalion czołgów 19. Brygady Zmechanizowanej. Od 2025 rozpocznie się proces przezbrajania kolejnych batalionów czołgów w 18. Dywizji Zmechanizowanej, ale już w nowocześniejsze czołgi M1A2SEPv3 Abrams, których zamówiono 250.

Pierwszy transport wozów M1A2SEPv3 jest już w drodze do Polski, ale nie wiadomo kiedy dokładnie statek zawinie do jednego z polskich portów i rozpocznie się rozładunek sprzętu. Pozyskanie 366 Abramsów (M1A1FEP i M1A2SEPv3) wraz z 38 wozami zabezpieczenia technicznego M88A2 HERCULES i 25 mostami szturmowymi M1110, jest jak dotąd największym i najbardziej kompleksowym zakupem nowoczesnych czołgów dla Wojsk Lądowych.

Również 16. Dywizja Zmechanizowana jest obecnie przezbrajana w nowe czołgi. Dzięki zakupowi 180 czołgów K2, możliwe jest przezbrojenie trzech z czterech istniejących w dywizji na dzień dzisiejszy batalionów czołgów. Jest to mimo wszystko zakup niewystarczający, albowiem brakuje jeszcze co najmniej 116 czołgów tego typu, aby przezbroić ostatni z czterech obecnie istniejących batalionów w 16. Dywizji Zmechanizowanej oraz jeden batalion czołgów w 12. Dywizji Zmechanizowanej. Warto podkreślić zakup kolejnych 180 czołgów K2 pozwolił by przezbroić zarówno batalion w 12DZ oraz sformować jeszcze jeden. Przypomnijmy, że planowane jest sformowanie więcej niż jednego batalionu czołgów K2 w 16. Dywizji, jak również kolejnych w 1. Dywizji Piechoty Legionów. Umowa na kolejne 180 czołgów K2/K2PL jest negocjowana.

Reasumując sytuacja w wypadku zakupu czołgów nie jest zła i do końca 2026, a więc w przeciągu dwóch kolejnych lat poprawi się znacząco, do Wojska Polskiego trafi 547 nowoczesnych czołgów. Umożliwi to nie tylko na wycofanie wszystkich wozów T-72 i PT-91 z aktywnej służby, ale co więcej pozwoli na ujednolicenie typów czołgów w każdej z dywizji oraz na ujednolicenie amunicji do jednego NATOwskiego standardu.

Chodzi tutaj zarówno o ujednolicenie amunicji armatniej do kalibru 120 x 570 mm, jak również amunicji karabinowej do kalibrów 7,62 x 51 mm oraz 12,7 x 99 mm. Zakończy się natomiast eksploatacja radzieckich kalibrów amunicji, jak dzielona amunicja armatnia kalibru 125 mm, a także amunicja karabinowa 7,62 x 54R mm i 12,7 x 108 mm.

Uproszczona zostanie także w jednostkach pancernych logistyka dla wyrzutni granatów dymnych, odejdzie bowiem radziecki standard kalibru 81 mm. W zamian w wypadku czołgów stosowane będą już tylko wyrzutnie granatów dymnych kalibru 66 mm (w wozach M1A1FEP, M1A2SEPv3 i K2) oraz 76 mm (Leopard 2).

W kwestii czołgów podstawowych do dopięcia całego programu pozyskiwania nowych maszyn pozostały tak naprawdę tylko dwie kwestie do rozwiązania. Pierwszą jest dokończenie programu czołgu K2PL. Drugą natomiast jest pozyskanie dla wszystkich czołgów w Wojsku Polskim, a w szczególności tych najnowszych kupionych typów, aktywnych systemów obrony, które znacząco podniosą ich przeżywalność na polu walki. W dalszej perspektywie aktywne systemy ochrony powinny trafić także na inne pojazdy.

Bojowe Wozy Piechoty

Niestety w kwestii bojowych wozów piechoty w Wojsku Polskim jest nie tyle źle, jest tragicznie! Bojowe wozy piechoty BWP-1 są absolutnie przestarzałe, a wręcz archaiczne jeśli chodzi o zastosowane w nich rozwiązania techniczne, opancerzenie i uzbrojenie, stąd wymagają natychmiastowego zastąpienia nowoczesną konstrukcją. Co więcej, część z nich została przekazana Ukrainie w ramach pomocy wojskowej, jednostki nie są więc w pełni ukompletowane.

Niestety nadal czekamy na podpisanie pierwszej umowy wykonawczej, która pozwoli na rozpoczęcie produkcji seryjnej i dostarczanie do pododdziałów piechoty zmechanizowanej, nowoczesnego i co nie mniej istotne, krajowego bojowego wozu piechoty Borsuk. Choć umowa ramowa zakłada zakup, wyprodukowanie i dostarczenie 1014 BWP Borsuk i ponad 300 wariantów specjalistycznych, to obecnie nie wiadomo na ile wozów będzie opiewała pierwsza umowa wykonawcza (prawdopodobnie ponad 100). Powinna ona zostać podpisana na początku przyszłego roku.

Kolejnym ważnym programem dla piechoty zmechanizowanej jest projekt ciężkiego bojowego wozu piechoty. Pojazdów takich planowano, przynajmniej do niedawna, pozyskać około 700 egzemplarzy.

Obecnie dla Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych, a nawet dla całości Wojsk Lądowych, program nowego bojowego wozu piechoty Borsuk jest jednym z najważniejszych jeśli nie najważniejszym priorytetem. Stąd konieczne jest podpisanie jak najszybciej pierwszej umowy wykonawczej i to na możliwie jak największą liczbę wozów, co będzie z korzyścią zarówno dla Wojsk Lądowych jak i dla polskiego przemysłu obronnego.

Niestety przez jeszcze wiele miesięcy żołnierze piechoty zmechanizowanej,będą musieli polegać na wysłużonych, coraz bardziej zużytych i przestarzałych BWP-1, których wymiana powinna się była rozpocząć jakieś 10-15 lat temu, jeśli nie wcześniej. Warto także nadmienić, że jak podał w swoim artykule red. Jarosław Ciślak obecnie można tylko szacować, iż Polska posiada poniżej tysiąca lub nawet poniżej 850 szt. BWP-1.

Wdrożenie Borsuka również uprości logistykę, albowiem wycofanie BWP-1 oznacza wycofanie jego uzbrojenia głównego, czyli armato-wyrzutni 2A28 Grom kalibru 73 mm, która strzela granatami z napędem rakietowym, a także karabinów maszynowych PKT kalibru 7,62 mm na amunicję 7,62 x 54R mm i archaicznych przeciwpancernych pocisków kierowanych 9M14 Malutka.

W ich miejsce wejdzie Borsuk z armatą automatyczną Mk44S kalibru 30 mm, na amunicję 30 x 173 mm, sprzężonym z nią karabinem maszynowym UKM-2000C kalibru 7,62 mm na amunicję 7,62 x 51 mm i z przeciwpancernymi pociskami kierowanymi Spike. Oznacza to unifikację uzbrojenia i amunicji z wozami Rosomak, a na poziomie karabinów maszynowych, także z nowoczesnymi czołgami.

Kołowe Transportery Opancerzone

Lepiej sytuacja ma się w wypadku kołowych transporterów opancerzonych. KTO Rosomak jest nadal względnie bardzo nowoczesnym pojazdem, niestety w wersji de facto kołowego bojowego wozu piechoty jest ich wciąż za mało, aby móc zabezpieczyć potrzeby Wojsk Lądowych.

Rosomaków w wersji z wieżą Hitfist-30P jest prawdopodobnie około 300 egzemplarzy, co pozwala na wyposażenie pięciu, może sześciu batalionów. Jest to z oczywistych względów niewystarczająca liczba, ponieważ bataliony piechoty zmotoryzowanej posiadają: 12. Brygada Zmechanizowana, 17. Brygada Zmechanizowana i 21. Brygada Strzelców Podhalańskich i na przykład w 12BZ występuje mieszane wyposażenie składające się z Rosomaków i BWP-1 (według ogólnodostępnych źródeł).

Sytuację ratują zamówienia na nowe kołowe bojowe wozy piechoty Rosomak i Rosomak-L z wieżami ZSSW-30. Tych pierwszych zamówiono 128 egzemplarzy, drugich 174 egzemplarze. Choć dostawy potrwają co najmniej kilka lat to pozwolą one na wdrożenie do Wojsk Lądowych kolejnych 302 egzemplarzy, a więc przezbrojenie lub sformowanie kolejne 5 - 6 batalionów.

Jak więc widać sytuacja piechoty zmotoryzowanej jest lepsza niż piechoty zmechanizowanej, ale nadal daleka od stanu pożądanego. Niestety trzeba to powiedzieć wprost, że w momencie kiedy Rosomaki były produkowane na dużą skalę, trzeba było zamawiać więcej wozów w wariancie kołowego bojowego wozu piechoty, nawet z wieżą Hitfist-30P, która choć obarczona pewnymi wadami to była i działała.

Podsumowanie

Podsumowując dotychczasowe działania to dzięki zabezpieczeniu zakup 546 nowych czołgów, na koniec 2026 Wojska Lądowe Sił Zbrojnych RP będą łącznie posiadały 779 nowoczesnych wozów (M1A1/M1A2 Abrams, K2 Black Panther i Leopard 2PL/A5). Stąd w tym obszarze zdecydowanie dotychczas podjęte działania należy ocenić na plus. Pewnym minusem jest z kolei brak podpisanej umowy na wozy K2PL i/lub kolejnych M1A2SEPv3.

Krytycznie trzeba ocenić dotychczasowe działania związane z pozyskaniem następcy archaicznych BWP-1. Na moment pisania niniejszego artykułu nadal nie podpisano umowy na pierwszą partię BWP Borsuk i to pomimo zapowiedzi podpisania tej umowy w grudniu 2024 roku. Borsuk powinien być obecnie priorytetem zarówno dla rządu, MON jak i PGZ. Piechota zmechanizowana traci wiele na swej efektywności w boju bez nowoczesnych bojowych wozów piechoty.

Nieco lepiej sytuacja ma się w wypadku piechoty zmotoryzowanej, acz jak już ustaliliśmy jest on daleka od pożądanej. Docelowo planuje się uzbrojenie nawet 27 batalionów zmotoryzowanych, dziś sprzętu wystarcza dla kilku. Ważne jest by nowe Rosomaki, w tym w wersji L i przyszłe nowe KTO możliwie najszybciej trafiły do Wojsk Lądowych, bo częściowo wypełniają lukę powstałą poprzez brak nowoczesnych bojowych wozów piechoty o trakcji gąsienicowej.

Stąd w przyszłym roku absolutnym priorytetem dla Wojsk Lądowych w domenie sprzętu ciężkiego powinny być zakupy nowych bojowych wozów piechoty Borsuk. Do szczęśliwego końca MON powinien także doprowadzić temat czołgu K2PL, a także podjąć już konkretne decyzje w programie ciężkiego bojowego wozu piechoty oraz nowego kołowego transportera opancerzone.

Poza zakupami samych wozów bojowych kolejne priorytety do zrealizowania, to wybór i zakup aktywnych systemów obrony pojazdów dla czołgów podstawowych i bojowych wozów piechoty, a docelowo dużo szerzej gamy pojazdów. Ponadto konieczne są zakupy większej liczby specjalistycznych pojazdów wsparcia jak wozy zabezpieczenia technicznego, mosty szturmowe, czołgi saperskie i maszyny inżynieryjno-drogowe. Warto zauważyć, że w umowie na pojazdy towarzyszące dla haubic K9 zawarto prace badawczo-rozwojowe dla wozu zabezpieczenia technicznego (WZT) na bazie podwozia AHS Krab. Konieczne jest także otwarcie linii produkcyjnych nowych typów amunicji dla czołgów i bojowych wozów piechoty.