Obowiązkowe ćwiczenia rezerwy – nowelizacja rozporządzenia

8 lipca w biuletynie informacji publicznych Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wprowadzenia obowiązkowych ćwiczeń wojskowych. Wnioskodawcą jest Minister Obrony Narodowej, a wniosek przedstawiony został jako wykonanie upoważnienia zawartego w artykule 101 ustęp 10 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 poz. 372).

Uzasadnienie zmian

Niewątpliwie system szkolenia rezerw wymaga wprowadzenia wielu zmian. W siłach zbrojnych zachodzi stopniowy proces modernizacji technicznej determinujący konieczność przekwalifikowania i przeszkolenia rezerwistów do nowych specjalności wojskowych. Brak takich możliwości powoduje natomiast problemy z realizacją mobilizacyjnego uzupełniania sił zbrojnych. Profesjonalne szkolenie i zapewnienie wysokiej jakości rezerw osobowych oraz przygotowanie do mobilizacji sił zbrojnych to priorytety, na które zwraca uwagę generał Rajmund Andrzejczak, Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Zmiany w tym niezwykle istotnym obszarze wymagają także dostosowania szeregu aktów prawnych, uregulowania w nich zawarte często nie przystają bowiem do realiów XXI wieku.

Zmiany są zatem niezbędne, co podkreślono w uzasadnieniu projektu rozporządzenia.

W sytuacji braku takiej możliwości pojawiają się problemy z właściwym mobilizacyjnym uzupełnieniem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Najważniejszą potrzebą jest stworzenie prawnych warunków do przeszkalania i sprawdzania zdolności jednostek wojskowych lub pododdziałów do wykonywania zadań, do których są one przeznaczone. Obecnie jednostki wojskowe korzystają z możliwości uzupełniania stanów osobowych wyszkolonymi żołnierzami rezerwy pozyskiwanymi po odejściu z zawodowej służby wojskowej, po odbyciu służby przygotowawczej, szkoleniu w ramach programu Legii Akademickiej, Terytorialnej Służby Wojskowej oraz Narodowych Sił Rezerwowych.

Autorzy uzasadnienia podkreślają, że najskuteczniejszą formą pozyskiwania wyszkolonych do obsługi wdrażanego do sił zbrojnych nowoczesnego uzbrojenia i sprzętu wojskowego zasobów osobowych są „ćwiczenia wojskowe żołnierzy rezerwy” i utrzymywanie przez nich poziomu nabytych umiejętności i kwalifikacji, co w konsekwencji przełoży się na poprawę mobilizacyjnego uzupełnienia sił zbrojnych. Jednocześnie resort Obrony Narodowej i Sztab Generalny WP bazując na postanowieniach nowego „Programu rozwoju Sił Zbrojnych na lata 2021 – 2035” określiły potrzeby w zakresie szkolenia oraz utrzymania wysokiej jakości uzupełnień mobilizacyjnych wskazując roczne limity powołań rezerwistów. Minister Obrony Narodowej w przedstawionym projekcie postuluje wprowadzenie literalnego okresu, na który wprowadza się obowiązek ćwiczeń wojskowych – od dnia wejścia w życie rozporządzenia do 31 grudnia 2035 roku. W obowiązującym aktualnie rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2015 r. w sprawie wprowadzenia obowiązkowych ćwiczeń wojskowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 321) założono bezterminowe wprowadzenie obowiązkowych ćwiczeń wojskowych.

Sądy a terminy obowiązkowych ćwiczeń

Dotychczasowe regulacje nie budziły wątpliwości organów administracji wojskowej ani sądów administracyjnych orzekających w sprawach odwołań obywateli od powołań na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe. Sytuacja zmieniła się jednak w styczniu.

21 stycznia 2021 r. zapadł wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie (Sygn. Akt II SA/Rz 1317/20), na mocy którego uchylono kartę powołania na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe. Uzasadniając wyrok sąd wskazał, że ze względu na wymóg określenia okresu, na jaki wprowadzono obowiązek ćwiczeń wojskowych, o którym mowa w art. 101 ust. 10 ustawy z dnia 26 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 372), nie można wprowadzić przedmiotowych ćwiczeń w sposób bezterminowy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie, wychodząc przez pryzmat przepisów Konstytucji RP uznał normę prawną zawartą w § 1 rozporządzenia za niezgodną z delegacją ustawową, a tym samym stwierdził wadliwość podstawy prawnej karty powołania. Niezależnie od złożenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego na przedmiotowe orzeczenie, jego długofalowe skutki mogą powodować uchylanie przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne kolejnych kart powołania na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe ze względu na brak określenia okresu, na jaki wprowadzone są obowiązkowe ćwiczenia wojskowe. Może się to przełożyć negatywnie na działania prowadzone przez terenowe organy administracji Wojskowej. Zapadły już bowiem kolejne wyroki sądów administracyjnych powołujące się na stanowisku WSA w Rzeszowie. Resort obrony narodowej podjął jednak działania legislacyjne, które mają ograniczyć negatywne skutki poprzez dostosowanie obowiązujących zapisów do wyroków wydawanych przez sądy administracyjne.

W celu zapobieżenia sytuacjom kontestowania przez sądy możliwości powoływania żołnierzy rezerwy na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe opracowano projekt nowego rozporządzenia, na mocy którego określony zostanie termin wprowadzenia obowiązkowych ćwiczeń wojskowych od dnia wejścia w życie rozporządzenia do dnia 31 grudnia 2035 r.

Wskazany termin został skorelowany z potrzebami szkoleniowymi i uzupełnieniowymi wskazanymi w nowym „Programie rozwoju Sił Zbrojnych na lata 2021 – 2035”.