"Czarny Orzeł": Stracona szansa rosyjskiego przemysłu

”Czarny Orzeł” czy Obiekt 640?

W latach 90., biuro konstrukcyjne KBTM (Конструкторское бюро транспортного машиностроения, pol. Biuro Konstrukcyjne Inżynierii Transportu), działające przy zakładach Omsktransmasz (Омский завод транспортного машиностроения, pol. Zakład Inżynierii Transportu w Omsku), rozpoczęło prace nad nowym perspektywicznym czołgiem podstawowym, który miał być ewolucyjnym rozwinięciem czołgów rodziny T-80.

Wóz otrzymał oznaczenie zakładowe Obiekt 640, znany jest również pod nazwą „Czarny Orzeł”, natomiast wydaje się że jedyną, poprawną nazwą jest Obiekt 640 i w dalszej części niniejszego artykułu, tylko ta nazwa będzie używana w odniesieniu do omawianej konstrukcji. Obiekt 640 miał rozwiązywać wiele problemów które trapiły dotychczas eksploatowane i produkowane czołgi wywodzące się jeszcze z ZSRR, jednocześnie był mniej ambitny i prostszy w opracowaniu i produkcji aniżeli konstrukcje takie jak Obiekt 195, Obiekt 477/477A czy Obiekt 490.

Po raz pierwszy, demonstrator technologii Obiekt 640, w postaci kadłuba czołgu T-80U z makietą wieży, zaprezentowano we wrześniu 1997 w czasie wystawy WTTW w Omsku, natomiast pojazd będący już bliższy właściwemu prototypowi, czyli nowa wieża na wydłużonym kadłubie czołgu T-80U, zaprezentowano w czerwcu 1999.

Układ Konstrukcyjny

Obiekt 640 poniekąd posiada klasyczny układ konstrukcyjny, ale został on rozwinięty tak, aby zwiększyć bezpieczeństwo oraz przeżywalność załogi, jednocześnie zachowując nadal stosunkowo niską masę pojazdu. Po pierwsze, kadłub został wydłużony o jedną parę kół nośnych, to pozwoliło na zmianę aranżacji wnętrza kadłuba.

Przeprojektowany miał zostać przód kadłuba, być może zmieniono by też kąt nachylenia przedniego pancerze na mniejszy, jednocześnie sam moduł pancerza kompozytowego miał mieć konstrukcję umożliwiającą szybką wymianę, a do tego jego grubość zwiększona miała zostać z około 215-220 mm nachylonych pod kątem 68 stopni, do wartości zbliżonych w czołgach zachodnich, a więc mowa o wartościach w okolicach 600-700 mm. Od przodu pancerz kadłuba, ekranowany miał być modułami wybuchowego pancerza reaktywnego o kryptonimie „Kaktus”.

Kierowca dalej miał mieć stanowisko w osi wzdłużnej kadłuba, natomiast po prawej i lewej stronie jego stanowiska, znajdować się miały dwie izolowane komory, w których znajdować się miały wewnętrzne zbiorniki paliwa, stanowiące dodatkowe opancerzenie, rozwiązanie to ewidentnie inspirowane było identycznym zastosowanym w czołgach rodziny M1 Abrams. Burty kadłuba na mniej więcej połowie długości kadłuba, miały być chronione modułami wybuchowego pancerza reaktywnego, zamontowanymi na fartuchach bocznych.

Przeprojektowanymiał byc też właz kierowcy, mianowicie peryskop lub peryskopy, miały zostać przesunięte bardziej ku tyłowi, bliżej pierścienia oporowego wieży, natomiast pokrywa włazu znajdowałaby się przed peryskopami, rozwiązanie to zbliżone jest do rozwiązań z niektórych prototypów czołgu Obiekt 187, i eliminuje osłabiony obszar w przednim pancerzu kadłuba, typowy dla czołgów rodziny T-64, T-72, T-80 i T-90. Takie rozwiązanie pozwoliłoby także na bardziej komfortową pozycję półleżącą kierowcy jak w wozach zachodnich.

Układ bieżny taki jak zawieszenie na drążkach skrętnych, koła nośne, napinające i napędowe, rolki podtrzymujące gąsienicę i sama gąsienice, zapożyczone zostałyby z wozów T-80U, napęd stanowić miała turbina gazowa, docelowo miała to być turbina gazowa GTD-1400/GTD-1500 generująca moc 1400-1500 KM, ale pierwotnie prawdopodobnie zastosowano by GTD-1250 generującą moc 1250 KM, silnik współpracowałby z planetarnymi skrzyniami biegów, po jednej skrzyni na koło napędowe.

Całkowicie nową konstrukcję miałaby wieża, po pierwsze, stanowiska załogi znajdowałyby się niżej w koszu wieży, tak aby głowy załogi, znajdowały się mniej więcej na poziomie lub nieco ponad poziomem pierścienia oporowego wieży. Miało to zwiększać bezpieczeństwo załogi, a co więcej pozwalało na obniżenie wysokości wieży. Sama wieża miała mieć dość specyficzną konstrukcję, albowiem podzielono ją trzy przedziały, centralny, w którym znajdować się miała armata i sprzężony z nią karabin maszynowy, niejako odizolowane od załogi, oraz prawy i lewy przedział, gdzie znajdować się mieli dowódca i działonowy.

Wieża miałaby konstrukcję spawaną z płyt walcowanych, o specyficznej geometrii tak że przedział załogi chroniony byłby pancerzem kompozytowym od przodu, częściowo od boków oraz od góry. Oczywiście przód, burty i strop chronione by były modułami wybuchowego pancerza reaktywnego Kaktus, a same moduły pancerza kompozytowego, byłyby szybko wymienne, umożliwiając naprawę także w warunkach polowych.

Uzbrojenie główne stanowić miała armata gładkolufowa 2A46M kalibru 125 mm, sprzężony z nią karabin maszynowy, prawdopodobnie PKT kalibru 7,62 mm, oraz zdalnie sterowany moduł uzbrojenia z prawdopodobnie wielkokalibrowym karabinem maszynowym NSWT kalibru 12,7 mm. Cała amunicja dla armaty (prawdopodobnie około 22 naboi), miała znajdować się w pełni izolowanym magazynie amunicji w tylnej niszy wieży. Sama nisza miała mieć konstrukcję szybkowymiennego modułu, który można byłoby wymienić w warunkach polowych.

Wóz miał być wyposażony w nowoczesny system kierowania ogniem, działonowy miał posiadać celownik główny z kanałem dziennym, termowizyjnym i dalmierzem laserowym, dowódca natomiast miał posiadać panoramiczny przyrząd obserwacyjno celowniczy, prawdopodobnie również posiadający kanał dzienny, termowizyjny i dalmierz laserowy.

Dodatkowo Obiekt 640 miał być docelowo wyposażony w aktywny system ochrony pojazdów, najprawdopodobniej miał to być system Drozd-2, wykorzystujący rozmieszczone na wieży wyrzutnie z przeciwpociskami wyposażonymi w głowice odłamkowe. Wyrzutnie miały być tak rozmieszczone aby zapewniać ochronę w zakresie 360 stopni.

Ogólnie rzecz biorąc, Obiekt 640 miał mieć masę około 48-50 ton, maksymalną prędkość osiągana na drodze utwardzonej około 80 km/h, zasięg operacyjny miał wynosić około 500 km.

Podsumowanie

Obiekt 640 został skasowany formalnie w roku 2001, co wynikało z faktu że w tamtym czasie, Rosja nadal borykała się z problemami finansowymi, dodatkowo doszła kwestia niechęci armii rosyjskiej aby finansować rozwój czołgu napędzanego turbiną gazową, co wynikało także częściowo z lobbingu zakładów Uralwagonzawod i biura konstrukcyjnego UKBTM (Уральское конструкторское бюро транспортного машиностроения, pol. Uralskie Biuro Projektowe Inżynierii Transportu), które pracowały nad bardziej zaawansowanym projektem czyli czołgiem Obiekt 195, również skasowanym na rzecz Obiektu 148 czyli T-14.

Z drugiej strony, za wyjątkiem wyprodukowania partii wdrożeniowej czołgów T-14, Rosjanie nadal nie rozpoczęli ich produkcji seryjnej, borykając się z problemami technicznymi i finansowymi. Obiekt 640 był konstrukcją mniej ambitną i prostszą, być może o większych szansach na wdrożenie do produkcji seryjnej, jednocześnie rozwiązując w zasadzie wszystkie bolączki seryjnie produkowanych rosyjskich czołgów, od T-64 poczynając a na T-90 kończąc.

Jak to jednak zwykle bywa w historii, Obiekt 640 pozostał jedynie, niezrealizowaną ciekawostką, aczkolwiek nadal, może stanowić cenne źródło inspiracji, jeżeli chodzi o zastosowane rozwiązania techniczne i koncepcyjne, które mogą być użyteczne przy projektowaniu kolejnych generacji rosyjskich czołgów podstawowych.