Senat za wypowiedzeniem Konwencji ottawskiej

Dzień wcześniej nad ustawą, uchwaloną przez Sejm pod koniec czerwca, dyskutowały komisje spraw zagranicznych i obrony, a później cała izba.

Przedstawiając stanowisko obu komisji, przewodniczący komisji obrony narodowej Mirosław Różański (TD) zwrócił uwagę, że agresja Rosji – uznanej przez NATO za zagrożenie dla sojuszników - wobec Ukrainy trwa od 2014, a pełnoskalowa wojna rozpętana w 2022 r. pokazała, że „kraj który chce ustanowić nowy ład w Europie, nie przestrzega konwencji, rezolucji, zasad prowadzenia konfliktu zbrojnego”, co zagraża nie tylko napadniętej Ukrainie, ale i bezpieczeństwu innych krajów Europy. Rosja używa środków bojowych, które niejednokrotnie były zakazane, wycofane z użycia, dlatego ta inicjatywa zwiększenia naszych możliwości obronnych – przekonywał były dowódca generalny.

Uspokajał, że decyzja o wypowiedzeniu Konwencji „nie spowoduje zagrożenia dla naszych obywatelek i obywateli”, ponieważ pola minowe będą stawiane zgodnie z procedurami, w strefach działań wojennych, skąd wycofuje się ludność cywilną, a gdy niebezpieczeństwo minie, usuwane przez saperów.

Także wiceszef MON Stanisław Wziątek zapewniał, że miny będą użyte w ostateczności na „precyzyjnie wyznaczonych obszarach”, a po okresie użycia usuwane. Przypomniał, że na Tarczę Wschód mają się składać zabagnienia i zalesienia, ale – dodał – muszą też zostać wyznaczone obszary pod ewentualne zaminowanie. Zapewnił, że zostaną one wypełnione minami tylko w razie realnego zagrożenia.

Wiceminister przekonywał, że wycofanie się z traktatu poprawi warunki ochrony wschodniej granicy Polski i UE. „Polska nie chce użyć min przeciwpiechotnych i nie użyje ich nigdy, jeśli nie będzie potrzeby. Ale jeśli będzie potrzeba, musimy być przygotowani, zdecydowani użyć wszelkich sił i środków, żeby obronić naszą ojczyznę. Chcielibyśmy doprowadzić do sytuacji, w której polityka odstraszania wystarczy. To jeden z najistotniejszych elementów polityki odstraszania. Jeśli nasi potencjalni wrogowie będą wiedzieli, że mamy zdolności, możemy ich użyć, jesteśmy gotowi i zdeterminowani, to jest duże prawdopodobieństwo, że nie będą chcieli przekroczyć naszych granic”. Za istotne uznał też, że wypowiedzenie Konwencji pozwoli Polsce na produkcję min klasycznych i takich, które będzie można zdalnie dezaktywować. „Będziemy też przygotowywać saperów, żeby szybko i sprawnie miny klasyczne wyeliminować” – zapowiedział.

Zwrócił uwagę, że od Konwencji odstępują także inne państwa regionu, w ty Ukraina, a minami przeciwpiechotnymi posługują się nie tylko potencjalni przeciwnicy Polski, ale i niektórzy sojusznicy.

Wiceszefowa MSZ Anna Radwan-Röhrenschef zapewniła, że wypowiedzenie Konwencji ottawskiej nie będzie oznaczać rezygnacji z kontroli użycia min przeciwpiechotnych.

Bogdan Borusewicz (KO) zwrócił uwagę, że Konwencję „podpisaliśmy w innej sytuacji politycznej - rozmowy z Rosją trwały, działała Rada NATO-Rosja”, „Miny przeciwpiechotne to nie jest humanitarny rodzaj broni, powodują poważne rany; na miny wchodzą nie tylko żołnierze strony przeciwnej, ale także cywile” – mówił, podkreślając, że rozumie sprzeciw Fundacji Helsińskiej wobec wycofanie się przez Polskę z Traktatu. „Ale musimy ważyć racje, musimy się także przygotowywać do obrony” – dodał, zaznaczając, że obecnie RP nie ma tego typu uzbrojenia i trzeba je będzie wyprodukować. „Nie chciałbym. by nastąpiła sytuacja, gdy będzie trzeba te miny rozłożyć” – powiedział Borusewicz, zaznaczając, że w tej chwili nie ma takiego ryzyka, a miny zostaną ułożone i uzbrojone w razie agresji lub tuż przed nią. Zwrócił uwagę, że wystąpienie z Konwencji poparły wszystkie ugrupowania w parlamencie, co świadczy o zgodzie w postrzeganiu zagrożenia ze strony Rosji.

Konwencja o zakazie użycia, składowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu, podpisana w Oslo w 1997 r., a oficjalnie parafowana w Ottawie, (stąd nazwa Traktat ottawski lub Konwencja ottawska) weszła w życie 1 marca 1999 r., kiedy podpisało ją 40 państw. Dotychczas ratyfikowało ją ponad 160 krajów. Polska podpisała ją w 1997 r., a ratyfikowała w grudniu 2012 r.; wypełniając zobowiązania wynikające z Konwencji zniszczyła ponad milion min przeciwpiechotnych. Do Konwencji nie przystąpiły m.in. Chiny, Rosja, USA, Izrael, Korea Północna ani Południowa. Ukraina, która przystąpiła do Konwencji, zachowała część min i użyła ich po pełnoskalowej rosyjskiej inwazji.

Ustawę upoważniającą prezydenta do wypowiedzenia Konwencji o zakazie użycia, składowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu Sejm uchwalił 25 czerwca.

Przedstawiciele MON i MSZ wielokrotnie podkreślali, że Polska nie jest jedynym krajem regionu dążącym do odstąpienia od Konwencji – analogiczne działania podjęły kraje bałtyckie i Finlandia; 30 czerwca prezydent Wołodymyr Zełenski podpisał dekret rozpoczynający proces wycofania Ukrainy z Traktatu.

O pozostanie stronami Konwencji apelowała Międzynarodowa Kampania na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych (ICBL-CMC). Według danych, którymi dysponuje ta organizacja, w latach 1999-2023 r. liczba ofiar związanych ze stosowaniem min przeciwpiechotnych oraz wybuchowych pozostałości konfliktu zbrojnego przekroczyła 114 tys., z czego 91  tys. to cywile, a personel wojskowy ponad 21 tys. osób. W 2023 r. miny przeciwpiechotne i inne wybuchowe pozostałości konfliktu zbrojnego raniły ponad 5,7 tys. osób w tym ponad 1900 śmiertelnie. 84 procent odnotowanych ofiar to cywile, 37 proc. z nich to dzieci. Przeciw wypowiedzeniu Konwencji opowiedziała się Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Zaniepokojenie działaniami Polski, Estonii, Finlandii, Lity i Łotwy wyraził na początku lipca wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych ds. praw człowieka Volker Türk.

$