66 miliardów z nowego funduszu na modernizację Sił Zbrojnych. W dwa lata

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Wydatki obronne w 2021 zaplanowano ostatecznie na 58,793 mld zł, a łącznie wydatkowano 58,301 mld zł. Na tą kwotę składają się środki budżetowe w części 29 – Obrona narodowa w wysokości 57,06 mld zł, środki z pięciu innych części budżetu państwa w łącznej kwocie 436 mln zł oraz 176 mln zł z Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych i 16 mln zł z Agencji Mienia Wojskowego.

Wydatki majątkowe wynosiły 21,974 mld zł (łącznie z wydatkami niewygasającymi) co stanowi 38,3 % całości, a wydatki na badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie obronności wyniosły 209 mln zł czyli 0,4 proc. całości. Wydatki w części 29 – Obrona narodowa zrealizowano w wysokości 58,126 mld zł, w tym 1,065 mld zł wydatków niewygasających, które przeszły na rok 2022 (stanowi to 1,8 % środków). W 2021 roku MON wpłacił na Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych 6,3 mld zł.

Wydatki budżetu państwa poniesione na utrzymanie Urzędu MON wyniosły 734 mln zł co stanowi 1,3 % wydatków w części 29. Natomiast wydatki na dotacje i subwencje stanowiły łącznie 3,271 mld zł czyli 5,6 %. Zostały one wykorzystane głównie przez wyższe szkoły wojskowe – 985 mln zł, przez Agencję Mienia Wojskowego – 1,314 mld zł, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej – 83 mln zł, Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego – 366 mln zł, podmioty realizujące Program mobilizacji gospodarki – 108 mln zł i muzea wojskowe – 102 mln zł.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych wyniosły 9,472 mld zł czyli 16,3 proc. wydatków w części 29. Najwięcej pochłonęły świadczenia emerytalno-rentowe – 7,936 mld zł. Wydatki osobowe niezaliczone do uposażeń i wynagrodzeń czyli dodatki zagraniczne dla żołnierzy pełniących służbę w Polskich kontyngentach Wojskowych i żołnierzy pełniących służbę w placówkach zagranicznych i przedstawicielstwach wojskowych, dodatki wojenne, gratyfikacje urlopowe, odprawy pośmiertne oraz stypendia wyniosły natomiast 1,510 mld zł. Świadczenia emerytalno-rentowe średniorocznie otrzymywało 107403 emerytów wojskowych (5,617 mld zł), 39028 świadczeniobiorców rent rodzinnych (1,632 mld zł), 10893 rencistów z tytułu niezdolności do pracy (486 mln zł), 242 rencistów na podstawie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (4,971 mln zł), 21 prokuratorów w stanie spoczynku (3,29 mln zł) oraz 11 sędziów w stanie spoczynku (1,693 mln zł).

Wydatki bieżące jednostek budżetowych w 2021 roku zamknęły się kwotą 23,96 mld zł co stanowiło 41,2 % całości wydatków w części 29 – Obrona Narodowa, Największą część z tej kwoty pochłonęły uposażenia i wynagrodzenia wraz z pochodnymi czyli 12,355 mld zł. Zakup materiałów i wyposażenia pochłonął 3,22 mld zł, zakup usług remontowych 2,334 mld zł, zakup pozostałych usług 2,434 mld zł, a zakup energii 670 mln zł. Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty w 2021 roku (bez Służby Wywiadu Wojskowego) wyniosło 157 983 osoby, w tym 110837 żołnierzy zawodowych.

Stan ewidencyjny żołnierzy wzrósł od stanu na koniec 2020 roku wynoszącego 110 100 do stanu na koniec 2021 roku wynoszącego 113 586. W 2021 przyjęto do służby wojskowej 9651 żołnierzy, a zwolniono 6165 co dało właśnie ten roczny przyrost stanu ewidencyjnego wynoszący 3486 żołnierzy. Stan ewidencyjny zatrudnienia pracowników cywilnych na koniec 2021 roku wynosił 45376 osób i był wyższy w porównaniu do końca 2022 roku o 64 osoby. Przeciętne zatrudnienie w Urzędzie MON w 2021 roku wynosiło 2202 osoby w przeliczeniu na pełne etaty.

Wydatki majątkowe ujęte w centralnych planach rzeczowych oraz poza nimi w części 29 budżetu państwa wyniosły 22,270 mld zł, w tym 452 mln zł wydatków które nie wygasły z upływem 2021 roku. Wykonane wydatki majątkowe (czyli 21,818 mld zł) stanowiły 38,3 % ogólnej kwoty wydatków. Najwięcej z nich zostało przeznaczonych na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych – 13,032 mld zł, wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych – 1,509 mld zł oraz dotacje celowe 909 mln zł. W 2021 roku w ramach wydatków majątkowych przekazano do Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych kwotę 6,3 mld zł.

Wydatki na zakup sprzętu wojskowego ujętego w Planie modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2021-2035 z uwzględnieniem 2020 roku pochłonęły 13,852 mld zł, w tym wydatki niewygasające 618 mln zł. Zostały one wydatkowane na zakup ale również na wypłaty zaliczek na poczet dostaw i remontów sprzętu wojskowego. Natomiast na wydatki inwestycyjne przeznaczono w 2021 roku 1,878 mld zł w tym 66 mln zł wydatków niewygasających.

Zaliczki

W 2021 roku w ramach realizacji Planu Modernizacji Technicznej na poczet dostaw rzeczowych wypłacono zaliczki w łącznej kwocie 8,55 mld zł (dla porównania w 2020 roku było to 7,47 mld zł zaliczek). Na koniec 2021 roku ogólna kwota zaliczek udzielonych kontrahentom na zakup sprzętu wojskowego oraz realizacje inwestycji budowalnych przez Inspektorat Uzbrojenia, Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, dysponenta Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych oraz innych dysponentów środków finansowych i nie rozliczonych dostawami wynosiła 34,193 mld zł i była wyższa o 5,578 mld zł w porównaniu z końcem 2020 roku. Najwięcej nierozliczonych zaliczek było wypłaconych przez Inspektorat Uzbrojenia i było to 29,04 mld zł. Największe zaliczki udzielone w 2021 roku zostały przeznaczone:

• 4,87 mld zł na zakup samolotów F-35A;
• 1,126 mld zł na zakup przeciwlotniczych i przeciwrakietowych zestawów średniego zasięgu Wisła;
• 524 mln zł na zakup dywizjonowego modułu ogniowego Homar wraz z rakietami i pakietem logistycznym oraz szkoleniowym;
• 70 mln zł zna modernizację czołgów Leopard 2A4.

Najwyższa Izba Kontroli uznała za niecelowe przyśpieszenie o półtora roku wydatkowania 3,476 mld zł zaliczki za samoloty F-35A przy jednoczesnej zgodzie na zmniejszenie liczby samolotów planowanych do dostawy w 2024 roku z 6 do 4 sztuk.

W 2021 roku z budżetu MON przekazano na finansowanie zadań obronnych w ramach Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg kwotę 500 mln zł. Natomiast na badania naukowe i prace rozwojowe przekazano 209 mln zł pomimo, iż zaplanowano przeznaczenie kwoty 1,146 mld zł. Od lat w celu wypełnienia ustawowego wymogu przeznaczania 2,5 proc. budżetu MON na te cele w Planie modernizacji technicznej wskazywano tylko ogólną pozycję pod nazwą prace rozwojowe dla której nie określano precyzyjnych zadań. Nowa Ustawa o obronie Ojczyzny zniosła ten wymóg planowania 2,5 proc. ponieważ i tak nie był on nigdy realizowany w praktyce.

W ostatnich latach wydatki niewygasające wraz z upływem roku i możliwe do wykorzystania w roku następnym są coraz większe. Mechanizm, który w zamyśle miał zapobiegać nierozważnemu wydawaniu pieniędzy z końcem roku, aby nie przepadły staje się obecnie coraz większym instrumentem planowania i realizacji wydatków. Z końcem 2020 roku Rada Ministrów wyraziła zgodę na przeniesienie 398 mln zł na rok 2021 (na realizację 57 zadań) z możliwością realizacji do 30 listopada tego roku. Wykorzystano je w 97,3 % czyli w kwocie 388 mln zł. Z budżetu na 2021 rok Rada Ministrów wyraziła zgodę na przeniesienie na 2022 roku kwoty już 1,065 mld zł (na 147 zadań). Formalnym uzasadnieniem zadań niewygasających w 2020 i 2021 roku była sytuacja epidemiczna w kraju i na świcie, która wpłynęła na zakłócenie w łańcuchu dostaw surowców niezbędnych w procesie produkcji, absencja pracowników oraz uwarunkowania utrudniające realizację zadań.

Rok 2021 był ostatnim pełnym rokiem funkcjonowania Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych, w 2022 roku został on zastąpiony przez Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych. Na początku 2021 roku stan funduszu wynosił 3,714 mld zł, w tym środki pieniężne w wysokości 110 mln zł, a należności (głównie wypłacone zaliczki) w wysokości 3,604 mld zł. Rok 2021 fundusz zakończył ze stanem 10,081 mld zł, w tym środków pieniężnych było 6,42 mld zł, a należności 3,661 mld zł. Głównym czynnikiem tak zwiększającym stan Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych była wpłata majątkowa z budżetu państwa w wysokości 6,3 mld zł. Podobna wpłata, ale na kwotę 3 mld zł została wykonana przez budżet w 2020 roku.

Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych

Na mocy Ustawy o obronie Ojczyzny w 2022 roku powstał Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych. Planowane wpływy fundusz w 2022 roku to 20,455 mld zł. Składa się na to 5,042 mld zł środków przekazanych z Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych, 195 mln zł wpływów ze stałych źródeł zasilania funduszu oraz 15,21 mld zł z planowanej emisji obligacji. Na 2022 rok zaplanowano wydatki nowego funduszu w kwocie 20,207 mld zł. Głównie złożą się na nie wydatki na realizację celów określonych w Programie rozwoju Sił Zbrojnych w kwocie 20,049 mld zł oraz 152 mln zł kosztów organizacji emisji obligacji w tym koszty sprzedaży, dystrybucji, opłaty i prowizje (zostały one zaplanowane na poziomie 1 % od wartości nominalnej emisji). Zgodnie z tym planem na koniec 2022 roku stan środków funduszu ma wynosić 248 mln zł.

Sejmowa Komisja Obrony Narodowej pozytywnie zaopiniowała powyższy plan na 2022 rok, ale również na kolejny 2023 rok. Wpływy funduszu w przyszłym roku planuje się na 49,313 mld zł. Na tę kwotę mają głównie składać się wpływy z obligacji – 39,54 mld zł, środki z budżetu państwa przekazane przez MON – 9,6 mld zł oraz wpływy ze stałych źródeł zasilania – 162 mln zł. W tym samym 2022 roku wydatki planowane są na kwotę 49,34 mld zł. Zostaną one przeznaczone na głównie realizację celów określonych w Programie rozwoju Sił Zbrojnych – 45,875 mld zł i na obsługę obligacji – 3,459 mld zł. Uwzględniając planowany stan środków funduszu na początku 2023 roku w wysokości 248 mln zł, planuje się iż na koniec 2023 roku stan środków Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych będzie wynosił 221 mln zł.

Reasumując, w latach 2022-2023, Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych ma przekazać na realizację Programu rozwoju Sił Zbrojnych, a dokładniej na realizację Planu modernizacji technicznej ogromną jak na polskie dotychczasowe warunki kwotę 65,924 mld zł. Będzie to zrealizowane głównie dzięki emisji w tym okresie obligacji na nominalną kwotę 54,65 mld zł i przeniesieniu z budżetu MON kwoty 9,6 mld zł.